Văn hóa đọc báo in một thuở... vẫn còn

Những sạp báo còn sót lại

Trong dòng chảy số hóa không ngừng, nơi những dòng tin tức liên tục được cập nhật chỉ bằng một cú chạm màn hình, hình ảnh sạp báo từng là biểu tượng văn hóa của phố thị Việt Nam đang dần mất đi. Không còn là điểm đến của dòng người mỗi sớm mai, nơi những mái tôn cũ kỹ che nắng che mưa cho chồng báo nay chỉ còn là lát cắt ký ức, là mảnh ghép hoài niệm về một thời “đọc chậm, hiểu sâu”.

Những năm đầu thập niên 2010 trở đi, với sự bùng nổ của Internet và báo điện tử, cục diện thị trường thông tin thay đổi chóng mặt. Thay vì ra sạp báo, người dân dần quen với việc đọc tin tức trên điện thoại, iPad, máy tính vừa nhanh, vừa tiện lợi. Các sạp báo giấy cứ thế dần dần thu hẹp lại và tưởng chừng như đã biến mất, thể nhưng với sự kiên định, mong muốn giữ gìn văn hóa đọc một số chủ sạp báo vẫn kiên trì với “nghề” của mình, ví như bà Tô Thị Tuyết Trinh, chủ sạp báo tại số 22 Cửa Nam (Hoàn Kiếm, Hà Nội).

Bà Tô Thị Tuyết Trinh bên sáp báo của mình.

Hơn 40 năm vẫn nguyên một địa chỉ, sạp báo giấy của bà Trinh đã in sâu vào ký ức của nhiều thế hệ người dân trên phố Cửa Nam. Sạp báo là gia tài do bố mẹ bà để lại, nên khi về hưu bà Trinh tiếp quản và kinh doanh đến tận bây giờ. Trước đây, sạp báo của bà rộng rãi, không chỉ có báo in số ra hằng ngày mà còn bày đa dạng báo tuần, báo tháng, tạp san, tạp chí… Nhưng hiện tại, sạp báo chỉ còn lại vỏn vẹn chừng 2m2 do phải nhường lại không gian để con trai bà kinh doanh cafe, còn bà cũng bán kèm văn phòng phẩm để có thêm thu nhập.

Nhớ về thời “hoàng kim” của báo in, bà Trinh tự hào kể, mẹ bà là cán bộ cách mạng, làm công tác giao liên nên sau cách mạng cụ được phân về bưu điện tại nội thành công tác. Khi về hưu cụ bán báo, sạp báo của cụ chỉ là cái bàn nhỏ đơn sơ đặt trên vỉa hè nhưng báo bán rất chạy, người dân phải xếp hàng để mua báo. Thời đó, ở Hà Nội chỉ mới xuất bản 3 tờ, mỗi tuần mới có một số báo. Có hôm cụ bán hết từ sớm nên buổi trưa bà Trinh lại đi lấy báo về cho cụ bán, bà chở mỗi bên xe đạp là 500 tờ, còn trên ghi đông để 1.000 tờ. Mỗi tờ báo bán với giá 5 xu đến 7 xu, có tuần cụ bán lên tới 5.000 tờ báo. Trải qua nhiều thăng trầm, những ký ức ấy vẫn còn vẹn nguyên trong trí nhớ và “nuôi” bà sống với nghề đến tận bây giờ.

Hiện tại, mỗi ngày bà Trinh chỉ bán được độ mấy chục tờ báo. Khách chủ yếu là khách quen lâu năm, thỉnh thoảng có người ở xa vẫn nhớ, tìm đến hỏi thăm và mua báo khiến chủ sạp báo cũng nhớ. Thu nhập từ việc bán báo bấp bênh, không đủ trang trải nhưng bà Trinh vẫn quyết tâm giữ “tài sản gia truyền”, phần vì niềm vui tinh thần lớn, phần vì sắp ở ngưỡng tuổi xưa nay hiếm, muốn thay đổi cũng khó.

Đa số người mua báo là những độc giả trung thành.

Cũng là một người đã gắn bó với “nghề” bán báo ngót nghét 30 năm, ông Đặng Hữu Phán, chủ sạp báo tại phố Hàng Trống (quận Hoàn Kiếm) chia sẻ đây không chỉ là công việc, mà còn là niềm tự hào và tâm huyết. Khi báo giấy còn thịnh hành, người người nhà nhà thường kéo đến mua báo, nhưng đến nay chỉ còn vài khách quen, chủ yếu là những người lớn tuổi, thích đọc báo do thói quen từ trước.

Trải lòng về những khó khăn khi làm nghề, ông Phán kể rằng, vào ngày thời tiết không ủng hộ, báo giấy dễ bị ướt khiến những tờ báo không tới được tay khách hàng. Thế nhưng, ông vẫn một mực bám trụ, như một người gìn giữ ngọn lửa le lói của báo in truyền thống.

Cách đó không xa, nằm tại số 11 trên con phố Phan Huy Chú (quận Hoàn Kiếm), sạp báo của cô Nguyễn Thị Phương Oanh (55 tuổi) đã bám trụ hơn ba thập kỷ. Mỗi sớm, cô vẫn kiên trì đi từ Ngã Tư Sở đến đây để bày biện sạp báo, sắp xếp các số báo theo từng số tuần và tháng. Tuy nhiên, sự trỗi dậy của mạng xã hội và báo điện tử khiến báo in gặp nhiều khó khăn. Thậm chí đến chính bản thân cô Oanh cũng không biết sạp báo của mình có thể tồn tại được bao lâu.

Vẫn mong giữ lại tờ báo giấy một thời

Cùng với các sạp báo, hiện nay, báo giấy vẫn tồn tại và có sức sống mãnh liệt trong một bộ phận độc giả trung thành. Đều đặn mỗi buổi chiều, ông Nguyễn Văn Phúc (68 tuổi, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội) có thói quen mua 1 tờ báo tại sạp báo số 1 Hàng Trống (phường Hàng Trống, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội). “Tôi đã duy trì thói quen đọc báo giấy từ thời còn trẻ đến nay. Dù bây giờ công nghệ thông tin phát triển, con cháu mua cho điện thoại thông minh và hướng dẫn cách đọc báo trên điện thoại nhưng tôi không muốn. Tôi vẫn thích hằng ngày ngồi nhâm nhi ly cà phê và đọc báo giấy, giống như đang lưu giữ ký ức của một thời xưa cũ”, ông Phúc cho biết.

Nhiều người mong muốn giữ lại tờ báo giấy một thời.

Không chỉ ông Nguyễn Văn Phúc, nhiều người là cán bộ về hưu, Đảng viên, người lao động vẫn có thói quen sử dụng báo giấy như một món ăn tinh thần quan trọng. Ông Nguyễn Văn Vinh (79 tuổi, Hà Nội) là cán bộ đã về hưu được gần 30 năm. Ông là một nhân chứng của thế hệ lớn tuổi đã chứng kiến sự đổi thay của báo in. Hiện nay, dù tuổi đã cao, mắt đã không thể nhìn rõ như ngày trước nhưng đối với ông, từng tờ báo giấy đều là một phần rất quan trọng trong hoạt động sinh hoạt hằng ngày: “Ngày xưa, ông chỉ đọc tin tức từ báo in là chính, thi thoảng cũng xem thời sự trên tivi. Hồi đó, đến nhà ai cũng có báo giấy, nhiều khi không có chuyện gì để nói, mọi người lại cùng nhau bàn bạc tin tức trên báo rất vui vẻ, náo nhiệt”.

Trong dòng ký ức của mình, ông Vinh chia sẻ thời mới nghỉ hưu, cả ngày ông chỉ quanh quẩn với tờ báo giấy trên tay, rảnh lúc nào là đọc lúc đó. Thế hệ của ông, ai cũng thích đọc báo in. Dù hiện nay, báo điện tử rất phát triển, ai cũng có điện thoại, máy tính bảng nhưng ông và những người bạn của mình vẫn giữ thói quen đọc báo giấy. “Đọc báo điện tử thì không có mùi giấy”.

Cũng “nghiện” mùi giấy, mê mẩn được cầm tờ báo trên tay, lật giở từng trang, đọc từng chữ thật kỹ càng, anh Đậu Văn Thế, một thanh niên trẻ tuổi cho biết, dù là một người trẻ nhưng đam mê đọc báo giấy luôn cháy bỏng trong anh. Hằng ngày vào mỗi sáng sớm anh đều sẽ tìm mua một tờ báo, nhâm nhi ly cà phê cập nhật tình hình trong nước, quốc tế. “Đừng nghĩ người trẻ không thích đọc báo giấy, chỉ cần nội dung tờ báo hấp dẫn, đủ thu hút chúng tôi vẫn rất hứng thú. Cầm tờ báo trên tay, nghiền ngẫm từng con chữ khiến tôi có cảm giác như được sống chậm lại. Tôi hi vọng báo in vẫn được duy trì với nội dung ngày càng phong phú hơn để thu hút thêm nhiều độc giả trẻ tuổi, giúp lớp trẻ được trải nghiệm và lưu giữ văn hóa đọc”, anh Thế chia sẻ.