Thi vào lớp 10 công lập THPT: Nên chuẩn hóa 3 môn Toán, Văn, Ngoại ngữ!

Từ hệ quả thiếu trường và quy định “đuổi hình bắt môn thi”…

17h30 chiều, Hùng sinh năm 2011 vội vàng xách cặp chạy xuống công viên khu chung cư nơi ba đang chờ đón đi học thêm. Khi đi qua nơi các bạn đang đá bóng, ánh mắt cậu chứa nỗi buồn nặng trĩu! Giá không phải học thêm, giờ này cậu cũng đang thỏa sức đá bóng cùng các anh, các bạn. Không những chẳng được đá bóng, hè này cậu cũng chẳng được đi du lịch hay về quê nghỉ gần tháng trời với ông bà nội như trước. Sức ép thi cử, sức ép vào trường công khiến cho Hùng nói riêng và đa số các bạn đang học lớp 8 ở Thủ đô bỗng nhiên mất đi quyền cơ bản: Nghỉ hè và vui chơi.

Mấy năm lại đây, kỳ thì thi vào lớp 10 công lập THPT ở Hà Nội và các đô thị lớn luôn căng thẳng (Ảnh minh họa)

Có người nói, tại phụ huynh quá lo lắng, bắt con học nhiều quá, chứ đâu phải lỗi “cơ chế”. Nhưng suy nghĩ lại, tiếp xúc với những phụ huynh đang có con năm nay lên lớp 9 mới thấy “nỗi lo” thi cử dẫn đến phải tìm nơi học thêm cho con là có lý do.

Anh Hưng, người có con năm nay lên lớp 9 như đề cập ở trên tâm sự: Có một sự thật đang diễn ra, đó là với những gia đình có thu nhập cao, có năng lực tài chính khá, “chuyện học” của các con vài năm lại đây không còn áp lực. Họ xác định con họ không học trường công thì học trường tư thục - không vấn đề. Vì thế, họ thường hướng dẫn con cái thiên về kỹ năng mềm (kỹ năng thích ứng với hơi thở cuộc sống). Tuy nhiên, với những gia đình có thu nhập trung bình, thu nhập thấp thì sức ép rất lớn. Đơn giản, nếu không thi đỗ để vào học trường công thì gia đình không đủ khẳ năng tài chính cho con theo học trường tư.

Anh Hưng lấy dẫn chứng, thu nhập của hai vợ chồng anh tháng gần 30 triệu đồng, nuôi hai con, chu cấp cho bố ở quê. Nếu sang năm (2026) con anh không thi đỗ trường công, phải học trường tư sẽ rất tốn kém. Tiền học phí cho con mỗi tháng tính ra cũng gần bằng 1/3 tổng thu nhập của hai vợ chồng. Đây chính là lý do giải thích vì sao, tất cả những gia đình có thu nhập trung bình phải “dồn sức” cho con học thêm, mất cả kỳ nghỉ hè là thế. “Thu nhập không cao, trường công lại quá thiếu, tỷ lệ chọi ngày một lớn, nếu không học thêm rủi ro không được vào trường công rất dễ xảy ra” - anh Hưng nói.

Còn trên góc độ môn thi, anh Thanh hiện đang là kỹ sư phần mềm, trú tại Thịnh Quang - Đống Đa phân tích thêm, ngoài nguyên nhân thiếu trường công, khẳ năng tài chính của các gia đình dẫn đến phải dành hết quỹ thời gian cho con đi học thêm, còn có một nguyên nhân không kém phần quan trọng quy định về môn thi thứ 3.

Theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, thí sinh thi vào lớp 10 Trung học phổ thông (THPT) công lập phải thi 2 môn bắt buộc Toán, Văn, còn môn thứ 3 do địa phương (tỉnh, thành phố) tự chọn. Chính “cái” tự chọn môn thứ 3, lại công bố quá chậm, sức ép với học sinh càng thêm lớn, điều này khiến quyền nghỉ hè của các em cũng phải tạm dừng. Ngoài Toán, Văn phụ huynh phải nháo nhào tìm thầy, tìm trung tâm cho con học thêm các môn: Ngoại ngữ, Lý, Hóa, Sinh, Sử… vì chẳng may một trong những môn học đó sẽ được chọn làm môn thứ 3 kỳ thi vào lớp 10 THPT, các em sẽ không đối phó kịp.

…Tại sao không quy định các môn Văn, Toán, Ngoại ngữ là môn thi chính?

Lý giải chọn môn thứ 3 (Ngoại ngữ, Lý, Hóa, Sinh, Sử, Địa...) theo Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng như các chuyên gia là tránh tình trạng học sinh học lệnh. Lý giải này thực ra không đúng. Với các học sinh có năng khiếu tự nhiên, xã hội khi đã bắt buộc thi Toán - Văn nghĩa là các bạn đã có kiến thức về tự nhiên (khoa học cơ bản) và khoa học xã hội. Không nhất thiết phải kèm các môn phụ khác để tránh “bệnh” học lệnh.

Toàn cầu hóa về kinh tế và cuộc cách mạng khoa học công nghệ hình thành lớp "công dân toàn cầu", tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ 2. Do đó, cùng với Toán, Văn, tiếng Anh nên được quy định là môn thi bắt buộc (Ảnh minh họa).

Với quan điểm đó, bản thân anh Hưng, anh Thanh cho rằng, khi Chính phủ đang tiến hành mở chiến dịch “bình dân học vụ số” và hiện tại Đảng, Nhà nước đang đưa tiếng Anh là môn chính trong đào tạo từ bậc mầm non đến phổ thông… để tiếng Anh là ngôn ngữ thứ 2 trong thời buổi toàn cầu hóa, “công dân toàn cầu”, tại sao Bộ Giáo dục và Đào tạo không quy định cứng Toán, Văn, Tiếng Anh là những môn thi bắt buộc vào lớp 10 THPT công lập trên phạm vi toàn quốc mà lại quy định “đánh đố” như hiện tại? Với các môn còn lại như Vật lý, Hóa, Sinh, Sử, Địa đã dành cho các học sinh thi khối chuyên, trường chuyên.

“Để học sinh không bị khốn khổ về cái sự học, chuyện thi; để học sinh cũng được hưởng một phần mùa hè êm ả, không bị gánh nặng của học thêm; để tiếng Anh là ngôn ngữ thứ 2 cho một thế hệ công dân toàn cầu trong kỷ nguyên mới dễ dàng kiếm việc làm, tốt nhất Bộ Giáo dục và Đào tạo cần đổi mới quy định về thi cử. Tốt nhất, hiệu quả nhất, hãy quy định cứng 3 môn Toán, Văn, Ngoại ngữ. Còn nếu Bộ vẫn giữ nguyên quan điểm phải chọn một thứ 3 bất kỳ để thi vào lớp 10 công lập THPT, thì cần có quy định cho các địa phương muộn nhất mùng 1/7 hằng năm phải công bố môn thi thứ 3. Làm như thế các các phụ huynh mới chủ động được thời gian mà bản thân các các cháu cũng mùa hè bình yên”- anh Hưng kiến nghị.

Với tư cách người viết, tôi tin rằng, mong muốn, kiến nghị của anh Hưng, anh Thanh cũng là mong muốn và kiến nghị chung của nhiều phụ huynh đang có con học lớp 8 nói chung và các lớp bậc Trung học cơ sở nói riêng hiện tại. Được học trong ngôi trường công của Nhà nước là quyền chính đáng của học sinh. Tiếc thay, chỉ vì dân số tăng cơ học, trường công lại quá thiếu mới dẫn đến tình trạng tỷ lệ chọi quá cao. Tỷ lệ chọi quá cao làm cho sự học “đè nặng” lên vai các em đã quá khổ, cộng thêm quy định môn thi thứ 3 tận tháng 2, tháng 3 của năm lớp 9, các địa phương mới công bố chẳng khác gì trò chơi “đuổi hình bắt... môn” khiến cái sự học của các em càng thêm khổ. Một mùa hè nặng trĩu của lo toan, học hành, tốn kém đè lên những “đôi vai” mỏng manh của các em cùng các bậc phụ huynh mà lẽ ra không đáng có.