Tạo điều kiện cho người dân tuân thủ pháp luật một cách tự nguyện, tự giác...

Ý thức tìm hiểu pháp luật, tuân thủ pháp luật được nâng cao

Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật để đáp ứng yêu cầu đổi mới đất nước trong kỷ nguyên mới đã đề câp đến việc xây dựng "văn hóa tuân thủ pháp luật". Hiện, Bộ Tư pháp đang nghiên cứu, thể chế hóa nội dung "văn hóa tuân thủ pháp luật" thành chức năng, nhiệm vụ cụ thể trong chương trình công tác của hệ thống chính trị và chính quyền các cấp.

Từ thực tiễn hoạt động phổ biến giáo dục pháp luật (PBGDPL) của thành phố Hà Nội, Phó Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội Phạm Thị Thanh Hương cho biết, tại thành phố Hà Nội, việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật để xây dựng văn hoá tuân thủ pháp luật luôn được chú trọng.

Các Kế hoạch PBGDPL hàng năm của Thành phố đều đưa nội dung “Đổi mới công tác PBGDPL và tập trung xây dựng văn hoá tuân thủ pháp luật” là kim chỉ nam trong các hoạt động PBGDPL của cấp, các ngành từ Thành phố đến cơ sơ.

Thành phố cũng lồng ghép xây dựng tuân thủ văn hoá pháp luật qua xây dựng Chương trình người Hà Nội thanh lịch văn minh: Chương trình số 04-CTr/TU của Thành uỷ Hà Nội về phát triển văn hoá, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn 2020 - 2025; Chương trình số 06-CTR/TU ngày 17/3/2021 về phát triển văn hoá, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn 2021 - 2026).

Tuân thủ, xây dựng văn hoá pháp luật cũng được Thành phố đưa vào trong các Kế hoạch triển khai Ngày pháp luật Việt Nam hàng năm, với khẩu hiệu như “Xây dựng văn hoá pháp luật gắn với xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh”; Mỗi người dân là một tuyên truyền viên pháp luật...”.

Đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật trong nhà trường nhằm xây dựng văn hoá tuân thủ pháp luật cho thế hệ trẻ.

Thành phố cũng đã ban hành 2 Bộ Quy tắc ứng xử, lồng ghép văn hoá tuân thủ pháp luật trong văn hoá đời sống của cán bộ, công chức, viên chức và Nhân dân. Quy tắc ứng xử công cộng của người dân trên địa bàn thành phố Hà Nội; Quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức thuộc thẩm quyền quản lý của cơ quan trên địa bàn thành phố Hà Nội...

Nhờ vậy, việc gắn văn hoá với việc tuân thủ pháp luật, coi tuân thủ pháp luật là một tiêu chuẩn của con người văn hoá, xây dựng con người Hà Nội đã làm cho ý thức tự tôn tìm hiểu pháp luật, tuân thủ pháp luật được nâng cao.

Trong đó, công tác tuyên truyền, PBGDPL của thành phố Hà Nội đã huy động được sự vào cuộc ngày càng tích cực của các tổ chức đoàn thể chính trị, xã hội, nghề nghiệp, các phương tiện thông tin đại chúng. Thành phố đã luôn chủ động, sáng tạo, chỉ đạo công tác PBGDPL phù hợp với từng đối tượng, địa bàn, vận động triệt để trong lồng ghép phối hợp thực hiện các nhiệm vụ hoạt động chuyên môn, các cuộc vận động, phong trào thi đua... tạo thành phong trào tìm hiểu pháp luật, thực hiện theo pháp luật sôi nổi.

Cụ thể, rất nhiều cuộc thi tìm hiểu pháp luật trên địa bàn Thành phố Hà Nội thu hút đông đảo cán bộ, công chức, viên chức và Nhân dân tham gia, giúp cho việc tuân thủ pháp luật trên địa bàn Thủ đô được nâng lên rõ rệt: Cuộc thi “Tìm hiểu pháp luật về định danh điện tử và dịch vụ công trực tuyến” dưới hình thức trực tuyến thu hút trên 1.500.000 người tham dự; Cuộc thi trực tuyến “Tìm hiểu pháp luật về phòng, chống dịch bệnh Covid-19” thu hút 1.032.665 người dự thi; Cuộc thi “Tìm hiểu pháp luật về ứng xử trên môi trường mạng” dưới hình thức xây dựng video clip và bình chọn có 629.484 lượt bài dự thi...

Xây dựng văn hoá tuân thủ pháp luật cũng được chính quyền cơ sở quan tâm, thể hiện rõ nét qua số xã, phường đạt chuẩn tiếp cận pháp luật năm sau cao hơn năm trước. Nếu như năm 2017, thành phố Hà Nội có 428/584 xã, phường, thị trấn được công nhận chuẩn tiếp cận pháp luật (chiếm tỷ lệ 73,28%) thì đến năm 2024 tăng lên 480/495 xã, phường, thị trấn được công nhận đạt chuẩn, đạt tỷ lệ 97%.

Cùng với nỗ lực của chính quyền và các cơ quan chức năng, các hoà giải viên ở cơ sở cũng góp phần quan trọng xây dựng văn hoá tuân thủ pháp luật. Trung bình giai đoạn 2020 - 2024 tỷ lệ hoà giải thành đạt 90.86%, tăng 7.24% so với giai đoạn 2014 - 2019 (83,62%). Tỷ lệ hoà giải tăng, số vụ việc hoà giải giảm, thể hiện ý thức tự giác chấp hành, tuân thủ pháp luật ngày càng được nâng cao.

Theo Phó Giám đốc Sở Tư pháp, công tác PBGDPL đã kịp thời đưa pháp luật vào cuộc sống, góp phần quan trọng tạo nên chuyển biến về tình hình tuân thủ pháp luật, ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, Nhân dân Thủ đô, xây dựng người Hà Nội sống và ứng xử có văn hoá pháp lý, văn minh, thanh lịch.

Trợ giúp pháp lý cho người dân để nâng cao kiến thức pháp luật, góp phần xây dựng văn hoá tuân thủ pháp luật.

Hoàn thiện hệ thống pháp luật và cơ chế thực thi rõ ràng, minh bạch

Từ thực tiễn quản lý, để đổi mới công tác PBGDPL và xây dựng “văn hóa tuân thủ pháp luật” trên địa bàn thành phố Hà Nội, Sở Tư pháp Hà Nội cho rằng cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật và cơ chế thực thi rõ ràng, minh bạch, khả thi, hiệu quả, dễ tiếp cận và áp dụng trên thực tiễn. Đổi mới tư duy lập pháp theo hướng vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo; thường xuyên đánh giá hiệu quả hiệu quả pháp luật sau ban hành.

Đồng thời, đẩy mạnh công tác PBGDPL để Nhân dân hiểu đầy đủ nội dung của các văn bản pháp luật được ban hành trong từng giai đoạn, đặc biệt là các văn bản pháp luật mới ban hành. Các hình thức tuyên truyền, phổ biến cần được xây dựng cho phù hợp với từng đối tượng trong xã hội để nâng cao hiệu quả tuyên truyền.

Cùng với đó, cần coi việc tuân thủ pháp luật là một thành tố quan trọng của văn hoá. Tuân thủ pháp luật cần được xem là một trong tiêu chí để đánh giá về tiêu chí văn hoá trong đời sống dân cư và đánh giá nhiệm vụ tại các cơ quan, đơn vị. Văn hoá tuân thủ pháp luật gắn chặt với nhiệm vụ triển khai hoạt động, chương trình văn hoá như gắn nhiệm vụ xây dựng văn hoá tuân thủ pháp luật với xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, tôn trọng pháp luật trên địa bàn Thành phố.

Tăng cường công tác dân chủ, công khai nhằm tạo điều kiện cho Nhân dân tham gia một cách tích cực vào việc soạn thảo, thảo luận đóng góp ý kiến về các dự thảo các văn bản pháp luật. Thông qua đó để người dân tiếp cận hiểu rõ mục đích nghĩa chính sách ngay từ khi soạn thảo nhằm nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật khi được ban hành.

Bên cạnh đó, tạo điều kiện cho người dân tuân thủ pháp luật một cách tự nguyện, tự giác. Cụ thể như để tuân thủ pháp luật về giao thông thì không chỉ quy định pháp luật rõ ràng, chế tài đủ mạnh mà còn là hạ tầng giao thông đủ đáp ứng yêu cầu đi lại, phương thức quản lý giao thông khoa học, thuận tiện. Hoặc khi người dân thực hiện thủ tục hành chính thì hạ tầng công nghệ đồng bộ, hướng dẫn dễ hiểu, để thực hiện, dễ tiếp nhận, thủ tục công khai minh bạch từ khi nhận kết quả thủ tục hành chính đến khi trả kết quả...

Cũng theo Phó Giám đốc Sở Tư pháp, Chính phủ, địa phương có thể nghiên cứu để phát động phong trào xây dựng văn hoá tuân thủ pháp luật hàng năm hoặc theo từng giai đoạn gắn với địa bàn và thời điểm cụ thể. Ví dụ như cán bộ, công chức, viên chức luôn gắn với văn hoá công sở, văn hóa phòng chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, người dân trong khu vực nội đô Thành phố luôn quan tâm đến vấn đề giao thông, vệ sinh môi trường, xây dựng, nhà ở, phòng cháy, chữa cháy...

Bên cạnh đó, công tác giảng dạy pháp luật cần được tổ chức sâu rộng, cho mọi đối tượng, từ các trường phổ thông, trung học đến đại học và bồi dưỡng ở mọi ngành nghề, lĩnh vực với chương trình, nội dung, giáo trình phù hợp cho từng loại đối tượng theo từng cấp học khác nhau.

“Văn hóa tuân thủ pháp luật là nền tảng của một xã hội kỷ cương, phát triển bền vững. Việc nâng cao nhận thức, thái độ và hành vi tuân thủ pháp luật trong cán bộ, Nhân dân không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước mà còn là nhiệm vụ chung của toàn xã hội. Chỉ khi mỗi cá nhân coi tuân thủ pháp luật là một phần của đạo đức, lối sống, thì Nhà nước pháp quyền mới thực sự bền vững”, theo bà Phạm Thị Thanh Hương.