SCADA “trái tim số” trong công tác vận hành lưới điện Thủ đô

Ngược dòng lịch sử, hệ thống SCADA bắt đầu xuất hiện từ giữa thế kỷ 20, khi các ngành công nghiệp nặng bắt đầu cần giám sát và điều khiển từ xa các thiết bị phức tạp. Trước đó, các nút bấm, tay gạt hay đồng hồ cơ học là “công cụ” duy nhất của người vận hành. Ngày nay, với sự bùng nổ của cảm biến thông minh, công nghệ viễn thông tốc độ cao và nền tảng dữ liệu lớn (Big Data), SCADA không còn đơn thuần là một phần mềm giám sát, mà đã trở thành hệ thống thần kinh trung ương, kết nối hàng triệu tín hiệu trong lưới điện quốc gia.

Hình ảnh phòng điều khiển trạm biến áp thời xưa.

Theo Tổ chức Nghiên cứu Thị trường Fortune Business Insights, quy mô thị trường SCADA toàn cầu được định giá ở mức 41,75 tỷ USD vào năm 2024. Thị trường này dự kiến sẽ tăng trưởng từ 44,59 tỷ USD vào năm 2025 lên 78,25 tỷ USD vào năm 2032. Với tỉ lệ tăng trưởng kép hàng năm là 8,4%, có thể thấy rằng nhu cầu tăng cao trong công tác hiện đại hóa lưới điện, nhà máy sản xuất và các đô thị thông minh trên toàn thế giới.

Với EVNHANOI, nếu như trước đây, mọi thao tác đóng cắt, điều khiển thiết bị tại các trạm biến áp đều phụ thuộc vào sự hiện diện của con người tại hiện trường. Thì đến nay, nhờ SCADA, tất cả đã được thực hiện từ xa một cách an toàn, nhanh chóng và chính xác.

Thông qua các cảm biến thông minh, các thông số kỹ thuật của lưới điện liên tục được thu thập, truyền về Trung tâm Điều độ Hệ thống điện TP Hà Nội, nơi những điều độ viên thực hiện giám sát và điều hành hệ thống 24/7, bất kể nắng mưa hay bão lũ.

Tính đến 30/6/2025, EVNHANOI đang quản lý 66 TBA 110/220kV với tổng công suất 9.503 MVA (gồm 152 MBA 110kV với tổng công suất 9.003 MVA; 02 MBA 220kV với tổng công suất 500MVA), trong đó 100% trạm đã vận hành không người trực nhờ vào hệ thống SCADA.

Theo ông Nông Ngọc Anh - Phó Giám đốc Trung tâm Điều độ Hệ thống điện TP Hà Nội cho biết: “Việc áp dụng SCADA mang lại hiệu quả thiết thực từ giảm thời gian thao tác vận hành, đóng cắt thiết bị, rút ngắn thời gian bảo trì bảo dưỡng, xử lý sự cố, cho đến tối ưu nhân lực, giảm chi phí và đặc biệt là nâng cao độ tin cậy cung cấp điện”.

“Trong những điều kiện thời tiết khắc nghiệt, SCADA càng phát huy vai trò quan trọng khi cho phép thao tác, vận hành lưới diện từ xa, đảm bảo cung ứng điện liên tục và ổn định. Đồng thời có thể ngăn ngừa nguy cơ sự cố mất an toàn cho con người và thiết bị”, ông Ngọc Anh chia sẻ thêm.

Trung tâm điều khiển tại Trung tâm Điều độ Hệ thống điện thành phố Hà Nội.

Trung tâm Điều khiển số được xây dựng trên nền tảng hệ thống SCADA/DMS, đóng vai trò trung tâm trong công tác điều độ, giám sát, điều khiển và tự động hóa lưới điện. Việc phát triển, bổ sung các ứng dụng công nghệ số và khả năng kết nối, trao đổi dữ liệu với nhiều hệ thống khác không chỉ làm giàu kho dữ liệu vận hành mà còn đảm bảo an toàn, bảo mật thông tin. Đây chính là môi trường số linh hoạt, hiện đại, giúp đổi mới và cụ thể hóa các quy trình nghiệp vụ Điều độ vận hành, góp phần nâng cao hiệu quả chỉ huy điều độ lưới điện Thủ đô theo hướng an toàn, tin cậy và kinh tế nhất.

Việc khai thác triệt để các ứng dụng của hệ thống SCADA, mở rộng phạm vi kiểm soát lưới điện trung áp theo hướng tự động hóa giúp nâng cao khả năng giám sát, phát hiện nhanh và ngăn ngừa, hạn chế đến mức thấp nhất nguy cơ xảy ra sự cố cũng như phân đoạn và cô lập sự cố nhanh nhất, giảm đến mức thấp nhất thời gian mất điện cũng như số lượng khách hàng bị ảnh hưởng khi sự cố xảy ra.

SCADA không chỉ là minh chứng cho bước tiến công nghệ của ngành điện Thủ đô, mà còn khẳng định nỗ lực bền bỉ của EVNHANOI trên hành trình hiện đại hóa lưới điện. Từ nền tảng này, EVNHANOI đang tiếp tục đẩy mạnh triển khai các trạm biến áp số, ứng dụng dữ liệu lớn và các giải pháp giám sát, dự báo thông minh, từng bước xây dựng hệ thống điện thông minh, linh hoạt và đáng tin cậy hơn, phục vụ nhu cầu ngày càng cao của người dân Thủ đô.