Phát triển nông nghiệp sinh thái bền vững trong bối cảnh đô thị hóa

Nhân rộng các “trang trại số”

Ở phía Nam Thủ đô, huyện Thanh Trì thuộc nhóm dẫn đầu Hà Nội về nông thôn mới nâng cao sớm hơn kế hoạch. Tại đây, nông nghiệp sinh thái cũng được đẩy mạnh. Các mô hình nổi bật như nuôi thủy sản xã Đại Áng, trồng rau thủy canh xã Yên Mỹ, và nuôi cá “sông trong ao” đã tạo nguồn thực phẩm sạch cho thị trường địa phương.

Các mô hình đa chức năng, tích hợp nông nghiệp, công nghệ cao và dịch vụ được kỳ vọng giúp người dân Thanh Trì sống được trên đất của mình trong mô hình đô thị đang mở rộng.

Ông Bùi Văn Bình - Phó Chủ tịch Hội Nông dân huyện Thanh Trì, chia sẻ: “Chúng tôi tập trung phát triển nông nghiệp hàng hóa, ứng dụng công nghệ cao, mô hình liên kết chuỗi, gắn với du lịch nông thôn. Điều này không chỉ giúp tăng giá trị sản xuất, mà còn nâng cao thu nhập cho người dân khi đô thị hóa diễn ra nhanh chóng”.

Mô hình trồng lúa công nghệ cao tại huyện Thanh Trì.

Tại Đan Phượng, chính quyền địa phương chủ động chuyển đổi mô hình canh tác nông nghiệp từ rất sớm. Trong tổng diện tích khoảng 2.000 ha nông nghiệp còn lại, hơn 1.600 ha đã được chuyển sang trồng cây ăn quả, rau an toàn, hoa lan và nho hữu cơ với giá trị đạt từ 300 triệu đến hơn 1 tỷ đồng/ha mỗi năm.

Mô hình rau hữu cơ tại Hợp tác xã Cuối Quý, với nhà màng, nhà lưới và hệ thống tưới tiên tiến, cung cấp 6 tấn rau sạch mỗi tháng và đem lại doanh thu hàng tỷ đồng, cùng việc làm cho người dân địa phương. Vườn nho Hạ Đen cũng đang từng bước phát triển thành điểm du lịch trải nghiệm, góp phần đa dạng hóa nguồn thu.

Nhờ tích cực chuyển đổi cơ cấu cây trồng, trên địa bàn huyện đã hình thành, phát triển nhiều vùng sản xuất nông nghiệp tập trung, các mô hình sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao như: Sản xuất hoa lan hồ điệp, hoa ly, hoa đồng tiền, rau hữu cơ, nho hạ đen kết hợp với du lịch sinh thái.

Ông Thiều Văn Son - Chủ tịch Hội Nông dân huyện Đan Phượng cho biết: “Chúng tôi đang tích cực triển khai nông nghiệp xanh, nông nghiệp sinh thái kết hợp du lịch trải nghiệm. Việc đưa giống cây mới, áp dụng công nghệ cao và phát triển du lịch nông thôn mang lại hiệu quả kinh tế và bền vững”. Bên cạnh đó, huyện Đan Phượng đang triển khai chuyển đổi số trong nông nghiệp, các “trang trại số” được áp dụng công nghệ tưới tự động, nhật ký số, qua đó tối ưu hóa chi phí và năng suất”.

Chủ tịch Hội Nông dân huyện Đan Phượng cũng cho hay, nhiều nhãn hiệu tập thể nông sản của huyện được xây dựng như: Bưởi tôm vàng Đan Phượng, nấm Đan Phượng, sản phẩm chăn nuôi Phương Đình, thịt lợn an toàn Trung Châu… Các sản phẩm nông sản của huyện được đánh giá, phân hạng đạt OCOP 3 sao trở lên. Nhiều hợp tác xã chuyên ngành được thành lập, hình thành được các chuỗi liên kết sản xuất tiêu thụ nông sản, góp phần nâng cao giá trị sản phẩm nông sản Đan Phượng trên thị trường, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân.

Hà Nội hiện đang triển khai tái cơ cấu nông nghiệp trên diện rộng: Chuyển đổi 40.227 ha đất lúa sang trồng rau, cây ăn quả VietGAP, hữu cơ, cây cao giá trị, thúc đẩy 285 mô hình ứng dụng công nghệ cao, trong đó, Đan Phượng có hơn 8 mô hình, Thanh Trì cũng tích cực tham gia. Nông nghiệp sinh thái trở thành công cụ đắc lực tạo dựng không gian xanh, nguồn thực phẩm an toàn và giữ văn hóa làng truyền thống giữa đô thị hóa.

Mô hình trồng đào sinh thái tại Đan Phượng mang lại giá trị cao.

Bài toán mấu chốt là cần đầu tư bài bản và lâu dài. Đan Phượng đã đấu giá hàng trăm ha đất ven sông để triển khai các dự án trang trại gắn với du lịch sinh thái. Thanh Trì cũng ưu tiên quy hoạch nông nghiệp đô thị song hành cùng phát triển đô thị. Cả hai địa phương đều cần cơ chế hỗ trợ tiếp cận vốn, kỹ thuật, thị trường để đảm bảo nông dân không mất đất mà vẫn giữ nghề, giữ bản sắc.

Tăng cường kết nối giá trị làng quê - đô thị

Cùng với đó, Hoài Đức nổi lên là điểm sáng trong phát triển nông nghiệp đô thị sinh thái, hướng đến đa dạng hóa mô hình canh tác và kết nối giá trị làng quê - đô thị. Tại xã Cát Quế, nông dân đã áp dụng mô hình chuỗi PGS (Participatory Guarantee System) cho cây ăn quả như bưởi, ổi, cam, với phương pháp phòng trừ sâu bệnh bằng bẫy dính màu, giúp giảm sử dụng hóa chất.

Hiện có tới 77,5 ha trồng rau, quả đạt chuẩn VietGAP và sản xuất hữu cơ, mang lại thu nhập từ 500 - 700 triệu đồng/ha/năm. Hoài Đức còn phát triển hoa, cây cảnh tại xuôi vùng thuận lợi (xã Đông La, An Thượng), giúp tạo thương hiệu cho nhà vườn xung quanh Hà Nội.

Tại Sóc Sơn, địa phương này đã hoàn thành 18/25 xã nông thôn mới nâng cao vào giữa năm 2025, vượt xa chỉ tiêu đề ra. Bên cạnh đó, huyện phát động trồng 55.000 cây xanh trong năm nay, lan tỏa việc trồng rừng, không gian xanh đến từng hộ dân, trường học, cơ quan. Hợp tác xã Rau hữu cơ Thanh Xuân (xã Thanh Xuân) đã sản xuất hơn 300 tấn rau sạch mỗi năm trên diện tích 30 ha, với đầu ra hướng đến xuất khẩu sang EU như Pháp, Đức; thu nhập bình quân đạt 5 - 6 triệu đồng/hộ/tháng.

Có thể thấy, tại Hà Nội, hầu hết các huyện ven đô đang từng bước chuyển dịch từ sản xuất nông nghiệp truyền thống sang mô hình nông nghiệp sinh thái, công nghệ cao, gắn với du lịch trải nghiệm và chuỗi tiêu thụ bền vững. Đây là xu hướng tất yếu trong bối cảnh đô thị hóa ngày càng mở rộng, nhu cầu thực phẩm an toàn tăng cao, còn nông thôn không thể mãi là “vùng trũng” về kinh tế - môi trường.

Từ Đan Phượng, Thanh Trì, đến Hoài Đức, Sóc Sơn, dễ nhận thấy nỗ lực chung của chính quyền địa phương là tái định vị vai trò của nông nghiệp không chỉ là cung cấp lương thực mà còn là ngành kinh tế đặc thù có giá trị sinh thái - văn hóa - du lịch. Nhiều địa phương đang khuyến khích ứng dụng công nghệ số trong sản xuất, giám sát chất lượng nông sản theo chuỗi; đồng thời bảo tồn không gian làng quê, cây xanh, ao hồ tự nhiên để giữ lại “lá phổi” giữa vùng thủ đô đang đô thị hóa mạnh mẽ.

Bài toán hiện nay là vừa giữ được đất nông nghiệp, vừa làm “giàu” từ nông nghiệp - một mục tiêu tưởng mâu thuẫn, nhưng hoàn toàn khả thi nếu có chính sách hỗ trợ phù hợp, hạ tầng đồng bộ, cơ chế thu hút doanh nghiệp và khơi dậy sáng tạo từ người dân. Từ thực tế ở các vùng ngoại thành Hà Nội, có thể kỳ vọng vào một mô hình nông nghiệp sinh thái không chỉ xanh - sạch - bền vững mà còn “đủ sống, đủ vui, đủ tự hào” cho người làm nông trong kỷ nguyên mới.

Bảo Thoa