Nỗ lực đưa công nghiệp văn hóa thành ngành kinh tế bền vững

Tư duy mới về khai thác văn hóa trong phát triển kinh tế

Hà Nội với bề dày nghìn năm lịch sử, hệ thống di sản đồ sộ, đời sống nghệ thuật phong phú và cộng đồng sáng tạo đông đảo đang sở hữu những điều kiện hiếm có để phát triển công nghiệp văn hóa. Các chuyên gia cho rằng Hà Nội với chiều sâu di sản, sự đa dạng văn hóa, đội ngũ nghệ sĩ sáng tạo đông đảo, cùng hạ tầng truyền thông và giáo dục phát triển, hoàn toàn có đủ điều kiện để trở thành một trung tâm công nghiệp văn hóa hàng đầu châu Á.

Trong tầm nhìn dài hạn, Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025 - 2030 đã xác định mục tiêu đến năm 2030 là đưa Hà Nội trở thành Thủ đô “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại”; là trung tâm hội tụ tinh hoa văn hóa, có sức cạnh tranh cao, trình độ phát triển ngang tầm với thủ đô các quốc gia phát triển trong khu vực; là cực tăng trưởng có vai trò dẫn dắt kinh tế vùng và cả nước; đồng thời là trung tâm hàng đầu về văn hóa, giáo dục - đào tạo, y tế, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo…

Tầm nhìn đến năm 2045: Thủ đô Hà Nội là Thành phố kết nối toàn cầu, có mức sống và chất lượng cuộc sống cao; kinh tế, văn hoá, xã hội phát triển toàn diện, đặc sắc và hài hoà, tiêu biểu cho cả nước; có trình độ phát triển ngang tầm thủ đô các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới...

Hà Nội với bề dày nghìn năm lịch sử, hệ thống di sản đồ sộ, đời sống nghệ thuật phong phú và cộng đồng sáng tạo đông đảo đang sở hữu những điều kiện hiếm có để phát triển công nghiệp văn hóa.

Trong tổng thể mục tiêu phát triển ấy, yếu tố văn hóa được đặt ở vị trí đặc biệt quan trọng. Thành phố khẳng định nhiệm vụ phát triển văn hóa Thủ đô xứng tầm truyền thống nghìn năm văn hiến Thăng Long - Hà Nội; xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, hiện đại, giàu lòng tự tôn dân tộc, thấm đẫm giá trị nhân văn; để văn hóa và con người Hà Nội thực sự trở thành động lực, nguồn lực phát triển mới của Thủ đô.

Cũng từ tầm nhìn đó, Hà Nội đặt mục tiêu phát triển công nghiệp văn hóa trở thành ngành kinh tế chủ lực, gắn với du lịch; định vị các sản phẩm đặc sắc trên những lĩnh vực thế mạnh như thiết kế sáng tạo, du lịch văn hóa, ẩm thực, nghệ thuật biểu diễn, thủ công mỹ nghệ, điện ảnh, xuất bản, quảng cáo, phần mềm và trò chơi giải trí. Thành phố cũng xác định việc hình thành hệ thống trung tâm công nghiệp văn hóa hiện đại từ trung tâm hội nghị quốc tế, khu vui chơi giải trí tầm cỡ, trường quay, khu nghỉ dưỡng đến hệ thống nhà hát mới là nhiệm vụ trọng tâm nhằm thúc đẩy phát triển đồng bộ hạ tầng văn hóa.

Ngoài ra, Thành phố tập trung đầu tư cho mạng lưới thư viện công cộng, không gian văn hóa, thể thao, du lịch, hệ thống quảng trường, công viên, tượng đài, nhằm hình thành môi trường văn hóa sáng tạo rộng khắp. Việc chuyển đổi công năng một số cơ sở, mở rộng không gian công cộng phục vụ văn hóa cũng đang được triển khai từng bước. Hà Nội chủ động hội nhập, hợp tác quốc tế, quảng bá mạnh mẽ giá trị văn hóa Thăng Long - Hà Nội; kết nối hạ tầng để gia tăng khả năng lan tỏa giá trị di sản trong vùng và cả nước. Phát triển sản phẩm văn hóa, du lịch mang thương hiệu Hà Nội; tổ chức các sự kiện thường niên về lĩnh vực văn hóa, thể thao, du lịch, hội chợ tầm quốc gia, quốc tế.

Phấn đầu đến năm 2045 Hà Nội trở thành Trung tâm công nghiệp văn hóa sáng tạo hàng đầu Đông Nam Á, thương hiệu “Hà Nội - Thành phố sáng tạo” gắn với các ngành trụ cột: Du lịch văn hóa - thiết kế - điện ảnh; nội dung số - mỹ thuật; biểu diễn - thủ công sáng tạo - ẩm thực...

Trước khi Nghị quyết Đại hội XVIII đề ra mục tiêu chiến lược, Thành ủy Hà Nội đã tạo nền tảng quan trọng bằng việc ban hành Nghị quyết 09-NQ/TU về “Phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến 2030, tầm nhìn đến 2045”. Đây là nghị quyết chuyên đề đầu tiên về công nghiệp văn hóa ở cấp Thành phố, thể hiện bước chuyển lớn trong tư duy coi văn hóa không chỉ là lĩnh vực tiêu ngân sách mà là nguồn lực có khả năng sinh lợi, cần được đầu tư bài bản.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, khẳng định: “Điều quan trọng nhất mà Hà Nội đạt được sau Nghị quyết 09 là sự thay đổi tư duy, công nghiệp văn hóa không còn là khái niệm xa lạ, mà trở thành một phần thiết yếu trong chiến lược phát triển Thủ đô”.

Địa phương tự định vị lại giá trị văn hóa của mình

Sau 3 năm Nghị quyết 09-NQ/TU ra đời, Thành phố từng bước hoàn thiện thể chế, chính sách, tạo môi trường pháp lý, thu hút đầu tư phát triển công nghiệp văn hóa là lợi thế của Thủ đô. Đồng thời rà soát, điều chỉnh bổ sung phát triển các ngành công nghiệp văn hóa vào Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065, tập trung đầu tư các công trình văn hóa, di tích lịch sử và một số công trình văn hóa mới, tiêu biểu của Thủ đô.

Hà Nội ngày càng chú trọng nâng cấp cơ sở hạ tầng văn hóa, thúc đẩy các ngành sáng tạo, đẩy mạnh quảng bá hình ảnh “Hà Nội - Thành phố sáng tạo” trong mạng lưới sáng tạo của UNESCO. Đặc biệt, với việc tổ chức thành công nhiều sự kiện văn hóa, thể thao lớn, các concert âm nhạc thu hút hàng vạn người xem thời gian qua, Hà Nội đang chứng tỏ sức hút của một trung tâm công nghiệp văn hóa, công nghiệp biểu diễn, nơi đủ đầy các yếu tố, điều kiện để trở thành một Thủ đô văn hóa của cả khu vực.

Hà Nội chủ động hội nhập, hợp tác quốc tế, quảng bá mạnh mẽ giá trị văn hóa Thăng Long - Hà Nội.

Cùng với đó, vừa qua, Hội đồng nhân dân (HĐND) Thành phố ban hành Nghị quyết số 24/2025/NQ-HĐND về tổ chức và hoạt động của Trung tâm công nghiệp văn hóa, cùng Nghị quyết số 25/2025/NQ-HĐND về khu phát triển thương mại và văn hóa. Đây là bước ngoặt thể chế quan trọng, hướng tới mô hình thiết chế đa chức năng, tích hợp sáng tạo - sản xuất - trưng bày - đào tạo - thương mại hóa sản phẩm văn hóa.

Tinh thần đổi mới từ Thành phố đã lan tỏa xuống cơ sở, tạo động lực mạnh mẽ để các địa phương tự định vị lại giá trị văn hóa của mình. Nhiều phường, xã đã triển khai những nhiệm vụ trọng tâm, khai thác thế mạnh bản địa để xây dựng địa phương trở thành trung tâm văn hóa - dịch vụ - du lịch của Thủ đô.

Điển hình như phường Tây Hồ, đây là địa phương sở hữu không gian văn hóa sáng tạo đặc biệt, có tiềm năng để tạo điểm nhấn du lịch, phát triển công nghiệp văn hóa và lan tỏa giá trị di sản, Đảng bộ phường Tây Hồ xác định mục tiêu trọng tâm nhiệm kỳ 2025 - 2030 là phát huy lợi thế hồ Tây, huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị để đưa địa phương trở thành trung tâm văn hóa, dịch vụ, du lịch của Thủ đô.

Theo đó, phát triển mạnh dịch vụ - du lịch gắn với bảo tồn giá trị hồ Tây sẽ là động lực tăng trưởng đột phá. Để thực hiện, phường sẽ phát triển các sản phẩm du lịch văn hóa - nghệ thuật, khai thác lợi thế làng nghề và ẩm thực, hình thành không gian sáng tạo gắn với hồ Tây.

Một trong những nhiệm vụ quan trọng là triển khai “Đề án bảo tồn và phát huy giá trị hồ Tây và vùng phụ cận”, tạo dựng không gian văn hóa - du lịch gắn với bảo tồn di tích, làng nghề, cảnh quan; đồng thời phát triển các sản phẩm du lịch mới như du lịch đêm, du lịch văn hóa - tâm linh, du lịch cộng đồng. Để khai thác các tiềm năng di tích, di sản, làng nghề quanh hồ Tây phục vụ phát triển du lịch, Tây Hồ đã ban hành và triển khai Đề án “Tổ chức không gian biểu diễn nghệ thuật ẩm thực, đường phố quận Tây Hồ”, Đề án thưởng thức trà sen Quảng An...

Tại phường Cửa Nam, địa bàn hội tụ các yếu tố văn hóa, lịch sử, tín ngưỡng và kiến trúc đặc trưng của Thăng Long - Hà Nội ngàn năm văn hiến, phường cũng luôn chú trọng khai thác những thế mạnh để xây dựng “phường nghệ thuật”, “phường sáng tạo, có những bước đi tiên phong trong phát triển công nghiệp văn hóa của Thủ đô và đất nước.

Phường cũng đang xây dựng đề án thí điểm Trung tâm công nghiệp văn hóa và Khu phát triển thương mại và văn hóa Nghị quyết số 24 và Nghị quyết số 25 của HĐND thành phố Hà Nội, hướng tới hình thành không gian văn hóa kinh tế gắn kết cộng đồng, bảo tồn nét cổ kính của đô thị Hà Nội và tạo động lực phát triển mới cho địa phương.

Theo Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Cửa Nam Phạm Tuấn Long, để hiện thực hóa khát vọng vươn lên và phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế đặc thù, Đảng ủy, HĐND, Ủy ban nhân dân phường xác định các định hướng trọng tâm trong thời gian tới: ưu tiên đầu tư phát triển hạ tầng trung tâm công nghiệp văn hóa từ việc chuyển đổi công năng, cải tạo, sửa chữa, nâng cấp cơ sở y tế, cơ sở giáo dục đào tạo và trụ sở cơ quan, đơn vị không còn hoạt động hoặc phải thực hiện việc di dời, trong phạm vi khu phát triển thương mại và văn hóa, khu vực phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng hoặc khu vực lân cận nhằm xây dựng hệ sinh thái văn hóa, sáng tạo, thúc đẩy các hoạt động thương mại, văn hóa.

Trung tâm công nghiệp văn hóa phường Cửa Nam dự kiến sẽ kết hợp hài hòa giữa giá trị quá khứ và hơi thở hiện đại. Phường sẽ hoàn thiện chính sách khuyến khích hợp tác công - tư, tạo điều kiện cho doanh nghiệp và cá nhân đầu tư vào các dự án nghệ thuật, phát triển sản phẩm văn hóa - du lịch có giá trị; tiếp tục phát triển dịch vụ hạ tầng, thiết chế văn hóa, kết hợp với các nhóm nghiên cứu của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch để sắp xếp, tổ chức lại không gian văn hóa, đặc biệt là không gian sáng tạo chuyên biệt; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và phổ cập kỹ năng số; đẩy mạnh quảng bá và xúc tiến du lịch văn hóa, tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật… để Cửa Nam trở thành điểm đến hấp dẫn, trung tâm công nghiệp văn hóa quan trọng giữa lòng Thủ đô.