Người dân nên mua thuốc theo đơn, tại các cơ sở uy tín

Tại Phiên giải trình việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống thuốc giả, thực phẩm giả, do Ủy ban Văn hóa và Xã hội phối hợp với Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường và Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội vừa tổ chức, các đại biểu đã thảo luận, đưa ra nhiều giải pháp để phòng, chống thuốc giả.

Sản xuất, vận chuyển, kinh doanh thuốc giả phức tạp, thủ đoạn tinh vi

Theo Bộ Y tế, thuốc giả hiện là mối đe dọa y tế toàn cầu, đây không chỉ là vấn đề ở các nước đang phát triển mà còn lan rộng ở các nước phát triển. Theo đánh giá của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ, có tới 30% dược phẩm tại châu Á, Mỹ Latinh và châu Phi là thuốc kém chất lượng hoặc giả mạo. Thị trường thuốc giả toàn cầu ước tính có giá trị khoảng 200 tỷ USD/năm, đây là lĩnh vực sinh lợi lớn nhất trong thị trường hàng giả toàn cầu.

Các loại thuốc bị làm giả nhiều nhất là thuốc có giá trị kinh tế cao hoặc có nhu cầu lớn như kháng sinh, thuốc trị HIV, sốt rét, lao, ung thư, vắc xin, cũng như thuốc giảm đau, hạ sốt và gần đây là thuốc giảm cân, tăng cường sinh lý.

Một số lại thuốc giả, thực phẩm chức năng giả bị Công an tỉnh Thanh Hoá phát hiện. (Ảnh: Công an Thanh Hoá)

Tại Việt Nam, theo báo cáo của Bộ Y tế, tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng giảm từ 1,32% năm 2018 giảm xuống 0,45% trong năm 2024, tỷ lệ dược liệu không đạt chất lượng khoảng 3,0%; tỷ lệ thuốc giả duy trì ở mức thấp từ năm 2020 đến nay (dưới 0,1%).

Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho biết, theo đánh giá của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỉ lệ thuốc không đạt chất lượng và thuốc giả của Việt Nam ở mức thấp so với trung bình của thế giới.

Theo nhận định của Bộ Y tế, việc quản lý nguồn cung ứng thuốc tại các bệnh viện chặt chẽ từ khâu mua sắm thông qua đấu thầu từ các cơ sở kinh doanh được cấp phép đến khâu kiểm nhập thuốc, do đó thuốc giả khó xâm nhập vào hệ thống bệnh viện.

Thuốc giả được phát hiện chủ yếu sản xuất tại các cơ sở bất hợp pháp, chưa được Bộ Y tế cấp phép sản xuất; các đối tượng sử dụng mạng xã hội để kinh doanh thuốc, né tránh việc truy xuất nguồn gốc, xuất xứ.

Bên cạnh đó, một số cơ sở bán lẻ thuốc chưa tuân thủ đầy đủ các quy định về kinh doanh thuốc, mua bán thuốc không có hóa đơn, chứng từ, không rõ nguồn gốc xuất xứ, dẫn đến tình trạng thuốc giả trà trộn vào hệ thống bán lẻ thuốc hợp pháp.

Đáng quan tâm, phương thức, cách thức sản xuất, vận chuyển, kinh doanh, lưu hành thuốc giả phức tạp, nhiều thủ đoạn tinh vi. Các đối tượng tổ chức sản xuất phân tán tại nhiều địa điểm, chia nhỏ các công đoạn (pha trộn nguyên liệu, dập viên, in bao bì, đóng gói); lợi dụng địa bàn dân cư, thuê lao động phổ thông thực hiện các khâu gia công, đóng gói thuốc giả; sử dụng bao bì in giả xuất xứ nước ngoài để tạo vỏ bọc “thuốc nhập khẩu chính hãng”, đánh vào tâm lý sính ngoại của người tiêu dùng.

Sử dụng mạng xã hội, sàn thương mại điện tử để quảng bá, giao dịch trong hoạt động vận chuyển, phân phối; thực hiện việc xóa tin nhắn, sử dụng số điện thoại ảo nhằm che giấu hành vi vi phạm; một số sản phẩm được vận chuyển dạng bán thành phẩm (viên thuốc, bao bì rời) để tránh bị xử lý hình sự khi bị phát hiện trong quá trình vận chuyển.

Về khó khăn, hạn chế, Bộ Y tế cho biết, hệ thống kiểm tra chất lượng thuốc còn thiếu cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại, kinh phí hoạt động, hạn chế khả năng kiểm tra toàn diện cũng như kiểm tra, phát hiện nhanh các thuốc kém chất lượng, thuốc giả.

Việc giám sát chất lượng thuốc lưu hành ngoài hệ thống phân phối chính thức (mua bán qua mạng, giao dịch cá nhân) còn hạn chế do thiếu công cụ quản lý phù hợp…

Chế tài xử phạt hành vi sản xuất, buôn bán thuốc giả còn chưa đủ nghiêm khắc và tính răn đe, chưa phù hợp với mức độ nguy hiểm/tác hại gây ra của hành vi vi phạm cũng như lợi nhuận mà các đối tượng hưởng lợi từ hành vi kinh doanh thuốc giả.

Mức xử phạt theo giá trị hàng hóa còn thấp đối với trường hợp đối tượng không bị xử lý hình sự. Giá trị thuốc tại cơ sở bán lẻ nhỏ lẻ nếu bị phát hiện thường rất thấp, mức phạt còn thấp. Hàng không rõ nguồn gốc có giá trị dưới 1 triệu đồng chỉ bị phạt cảnh cáo hoặc mức phạt tiền thấp.

Bộ trưởng Đào Hồng Lan phát biểu tại phiên giải trình. (Ảnh: Phạm Thắng)

Mua thuốc theo đơn và ở các cơ sở uy tín

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan dự báo tình trạng thuốc giả xảy ra ở Việt Nam vẫn có xu hướng gia tăng. Do đó, cần tăng cường quản lý chất lượng từ sản xuất, lưu thông, phân phối đến bán lẻ để phòng, chống thuốc giả.

Bộ Y tế đã tăng cường phối hợp với Bộ Công Thương, Bộ Khoa học và Công nghệ để có các giải pháp tập trung vào lĩnh vực này. Cùng với đó, phối hợp với Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, các kênh cửa khẩu và các cơ quan hữu quan khác nhằm tiếp nhận các thông tin về tình hình thuốc giả trên thế giới, các hoạt động nhập khẩu lậu thuốc giả qua biên giới và có cảnh báo kịp thời đối với người dân về thông tin thuốc giả; tiến hành thu hồi sản phẩm không bảo đảm chất lượng trên thị trường…

Bộ trưởng Bộ Y tế khuyến cáo người dân khi mua thuốc phải mua theo đơn và mua ở các cơ sở uy tín, như các nhà thuốc bệnh viện, các đơn vị đã được cấp phép, các cơ sở quản lý theo chuỗi. Các cơ sở này chất lượng bao giờ cũng được quản lý rất chặt chẽ. Còn các cơ sở bán lẻ hoặc mua qua người này, người kia thì phải hết sức cảnh giác.

Thời gian tới, Bộ Y tế tiếp tục hoàn thiện và trình Chính phủ ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 15/2018, xây dựng Luật An toàn thực phẩm sửa đổi. Trong đó, đề xuất tăng chế tài xử phạt về an toàn thực phẩm; xây dựng và ban hành quy định kinh doanh thuốc qua kênh trực tuyến.

Đồng thời, đẩy mạnh hoạt động hậu kiểm, lấy mẫu kiểm nghiệm sản phẩm dễ làm giả, phối hợp điều tra đường dây sản xuất, buôn bán hàng giả, chuyển ngay vụ việc có dấu hiệu hình sự cho cơ quan công an.

Bộ Y tế cũng đề xuất áp dụng chế tài xử lý trách nhiệm chính quyền cơ sở nếu để xảy ra vi phạm kéo dài, đề nghị Uỷ ban nhân dân các tỉnh, thành tăng cường chỉ đạo Sở Y tế phối hợp với cơ quan điều tra xử lý nghiêm các vụ việc…