Kỳ 2: Khi ý thức tham gia giao thông trở thành “điểm nghẽn”

“Mắc kẹt” vì ý thức

Trên nhiều tuyến phố của Thủ đô Hà Nội, không khó để bắt gặp những hình ảnh phản cảm trong văn hóa giao thông. Trong đó, dễ thấy nhất là cảnh người điều khiển xe máy chạy lên vỉa hè để tránh tắc đường, dừng chờ đèn đỏ vượt quá vạch sơn, thậm chí đứng chắn ngay trên phần đường dành cho người đi bộ… Những hành vi tưởng như vụn vặt ấy lại để lại hệ lụy lớn.

Không chỉ vậy, việc dừng xe lấn vạch, chen chúc hay vượt đèn đỏ không đơn thuần là hành vi vi phạm Luật Giao thông đường bộ, mà còn là biểu hiện của sự thiếu ý thức cộng đồng, làm tổn hại đến nền tảng văn hóa đô thị. Một người dừng xe sai quy định, nhiều người khác thấy thế làm theo, rồi dần dần hình thành “chuẩn mực ngược”, nơi cái sai trở thành thói quen, còn cái đúng bị xem là lạc lõng. Đáng lo hơn, những hành vi nhỏ này lại góp phần gây ra những hậu quả lớn chính là ùn tắc kéo dài, xung đột giao thông, và tai nạn thương tâm.

Một số cá nhân thiếu ý thức như đi ngược chiều, dừng đỗ lộn xộn... khiến giao thông trên trục đường Nguyễn Trãi trở nên phức tạp. Ảnh: Đinh Luyện

Những hành vi thiếu chuẩn mực khi tham gia giao thông, xét ở góc độ sâu xa hơn, còn phản ánh ý thức văn hóa của người dân đô thị. Một thành phố văn minh không thể chỉ được đánh giá qua những tòa nhà cao tầng, những tuyến metro hiện đại hay hệ thống hạ tầng khang trang, mà còn được nhìn nhận qua cách con người ứng xử với nhau trong từng không gian công cộng, đặc biệt là trên đường phố. Khi mỗi người dân biết tôn trọng luật lệ, nhường nhịn, đi đúng phần đường, đó cũng chính là lúc văn hóa giao thông được hình thành. Đây được xem là thứ “hạ tầng mềm” không kém phần quan trọng so với hạ tầng kỹ thuật.

Đại thi hào Victor Hugo từng nói: “Thành phố là cuốn sách mở.” Quả thật, với du khách, những con phố, góc đường, dòng người chính là những trang sách đầu tiên kể câu chuyện về Hà Nội, nơi lưu giữ vẻ đẹp nghìn năm văn hiến. Nếu những trang sách ấy hiện lên trong trật tự, trong sự lịch thiệp và ý thức của người dân, thì hình ảnh Hà Nội trong mắt bạn bè quốc tế sẽ là một thành phố vừa cổ kính, vừa hiện đại, vừa văn minh. Nhưng nếu đó là cảnh tượng chen lấn, vượt ẩu, còi xe inh ỏi, thì cuốn sách ấy sẽ là một bản khắc họa chưa trọn vẹn.

Vì vậy, để du khách cảm nhận được nét đẹp của văn hóa Việt Nam nói chung, và Hà Nội hào hoa, thanh lịch, văn minh nói riêng, bên cạnh những công trình kiến trúc, di tích hay cảnh quan đô thị, điều cần bắt đầu trước hết chính là văn hóa giao thông. Bởi lẽ, văn hóa giao thông không chỉ thể hiện ý thức của mỗi người dân, mà còn góp phần định hình diện mạo, nhân cách và “hồn cốt” của cả một Thành phố.

Nói cách khác, một đô thị hiện đại không chỉ cần những tuyến đường thẳng tắp, mà cần những con người biết đi đúng phần đường của mình. Khi mỗi người biết tự điều chỉnh hành vi, tôn trọng luật lệ, cư xử có văn hóa, thì dòng xe trên phố không còn là “dòng chảy hỗn loạn”, mà là dòng chảy của một xã hội văn minh, nhân ái và trật tự. Và chính từ những điều tưởng nhỏ bé ấy, Hà Nội sẽ thật sự trở thành thành phố “đáng sống” - một cuốn sách mở ra những trang đẹp nhất về con người và văn hóa Việt Nam.

Nhìn nhận về vấn đề này, tại Tọa đàm “Nghị định 168 - Kiên trì xây dựng văn hóa giao thông”, chuyên gia giao thông Phan Lê Bình cho rằng, trong những năm gần đây, hệ thống hạ tầng giao thông đã có nhiều cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả và phục vụ tốt hơn nhu cầu đi lại của người dân, lực lượng chức năng cần thường xuyên rà soát các “điểm nóng” về giao thông mà người dân phản ánh.

Đặc biệt, mạng xã hội hiện là kênh thông tin nhanh nhạy và trực tiếp, giúp cơ quan chức năng dễ dàng tiếp nhận phản ánh từ người dân để kịp thời xử lý những vấn đề nhỏ ngay từ sớm, từ xa, tránh để phát sinh thành điểm ùn tắc hoặc mất an toàn. Khi các vấn đề hạ tầng được giải quyết đồng bộ, trật tự và an toàn giao thông cũng sẽ được cải thiện bền vững hơn.

Tác động đến văn hoá ứng xử người Hà Nội

Từ bao đời nay, người Hà Nội vẫn được nhắc đến với nét thanh lịch, tao nhã trong cách ăn nói, cư xử và cả trong lối sống thường nhật. Dân gian từng có câu: “Chẳng thơm cũng thể hoa nhài/Dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An”, câu ca giản dị mà sâu sắc, thể hiện niềm tự hào về cốt cách người Kinh kỳ. Hai chữ “thanh lịch” ấy không chỉ là vẻ ngoài, mà còn là văn hóa ứng xử, một thứ đã thấm sâu vào từng hành vi, lời nói và cả cách người Hà Nội tham gia giao thông.

Lực lượng chức năng điều tiết phương tiện, tránh ùn tắc giao thông. Ảnh: Đinh Luyện

Trên nhiều nẻo phố, không khó để bắt gặp hình ảnh những chiến sĩ cảnh sát giao thông tận tình hướng dẫn, phân luồng cho người già, hay chỉ đường cho những người mới ra Thành phố còn bỡ ngỡ. Đó không chỉ là trách nhiệm công vụ, mà còn là biểu hiện của một nền văn hóa ứng xử văn minh, nhân ái.

Cũng nhiều lần, trong những vụ va chạm giao thông, người dân Thủ đô đã không đứng ngoài cuộc. Họ dừng xe, người gọi cấp cứu, người hỗ trợ sơ cứu, người giúp điều tiết dòng xe... Mọi người chỉ thực sự yên tâm khi người gặp nạn được đưa đi an toàn. Những hình ảnh giản dị mà ấm áp ấy chính là “mạch ngầm” nuôi dưỡng văn hóa ứng xử đẹp của người Hà Nội hôm nay.

Bàn về câu chuyện xây dựng văn hóa giao thông, Chuyên gia giao thông Phan Lê Bình chia sẻ, xây dựng văn hóa giao thông là quá trình lâu dài, cần sự kiên trì và nhất quán. Xử phạt chỉ là một phần của giải pháp, quan trọng hơn là duy trì công tác tuyên truyền, giáo dục để người dân tự giác nâng cao ý thức, hình thành thói quen tham gia giao thông có văn hóa, đó mới là nền tảng bền vững của một xã hội văn minh.

Chung quan điểm này, trao đổi với Báo Lao động Thủ đô, Nhà văn Nguyễn Văn Học, người đạt giải Nhì cuộc thi viết “Vì an toàn giao thông Thủ đô” cho biết: Tham gia giao thông tuân thủ luật cũng là một trong những hành động thiết thực góp phần xây dựng văn hóa. Hơn hết, xây dựng văn hóa giao thông là xây dựng thói quen tham gia giao thông một cách có văn hóa.

Theo Nhà văn Nguyễn Văn Học, để hình thành được thói quen ấy, công tác tuyên truyền, giáo dục đóng vai trò then chốt. Bởi thực tế cho thấy, Hà Nội là địa phương có quy mô giáo dục lớn nhất cả nước, với hàng nghìn trường học và hàng triệu học sinh, sinh viên. Chính vì vậy, việc đảm bảo an toàn giao thông cho học sinh trên đường đến trường luôn là mối quan tâm thường trực của chính quyền và phụ huynh.

Giao thông phản ánh nét văn hóa người dân dân Thủ đô. Ảnh: Đinh Luyện

Đáng chú ý, thời gian qua, mô hình kết hợp tuyên truyền với xử phạt đã mang lại hiệu quả rõ rệt. Phụ huynh và học sinh đều ý thức hơn trong việc chấp hành quy định khi tham gia giao thông. Song song với đó, Công an thành phố Hà Nội và Sở Giáo dục và Đào tạo cũng đã phối hợp tổ chức các chương trình tuyên truyền pháp luật về trật tự, an toàn giao thông trong trường học và cơ sở giáo dục trên địa bàn. Những buổi ngoại khóa, diễn đàn, hay các cuộc thi tìm hiểu luật giao thông không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức, mà còn khơi dậy tinh thần trách nhiệm, hình thành thói quen cư xử có văn hóa khi tham gia giao thông. Đây là những việc làm thiết thực, mang ý nghĩa lâu dài, góp phần xây dựng văn hóa giao thông học đường, nơi gieo mầm cho một thế hệ công dân văn minh, kỷ cương và nhân ái.

Bởi suy cho cùng, văn hóa giao thông không nằm ở những quy định khô khan, mà ở thái độ và ý thức của con người. Khi mỗi người dân Thủ đô hiểu rằng, nhường nhau một chút, chờ nhau vài giây, tôn trọng nhau trên từng mét đường cũng chính là giữ gìn “thanh danh Tràng An” ngàn đời, thì văn hóa ứng xử người Hà Nội sẽ tiếp tục được lan tỏa bền bỉ, tinh tế và đầy nhân văn giữa nhịp sống đô thị hiện đại.

(Còn tiếp)