Hãy sống, hành xử văn minh cho dù bạn là ai!

Một lời xin lỗi có thể hóa giải hiểu lầm, thậm chí làm dịu cả những vết thương lòng nếu nó đến đúng lúc và chứa đựng sự chân thành. Nhưng khi bạo lực đã gieo rắc nỗi đau, khi dư luận đã phẫn nộ, khi công an phải vào cuộc, thì lời xin lỗi muộn màng chỉ còn là mảnh vá cho một sai lầm khó lòng bù đắp. Vụ việc “tổng tài” ra hiệu lệnh cho em trai hành hung nhân viên quán cà phê ở Hà Nội, rồi hai ngày sau đeo khẩu trang đến quán xin lỗi nhưng bị từ chối, đã gióng lên nhiều hồi chuông: Về pháp luật, văn hóa ứng xử và thái độ của con người trong một xã hội văn minh.

Sự việc bắt nguồn từ một nhắc nhở hoàn toàn chính đáng: Nhân viên quán cà phê yêu cầu nhóm khách không hút thuốc nơi công cộng. Đáng lẽ, với một người trẻ tự nhận thành đạt, có học, phản ứng bình thường phải là chấp hành và cảm ơn. Thế nhưng, chỉ vì cái tôi bị chạm tự ái, người được gọi bằng cái danh ảo “tổng tài” đã lựa chọn cách thị uy: Ra hiệu cho em trai lao vào đánh nhân viên. Hình ảnh nạn nhân bị hành hung ngay tại quầy thu ngân, trước mắt nhiều khách hàng, đã gây chấn động dư luận. Nó không chỉ là một vụ việc cá nhân, mà còn làm tổn hại đến nỗ lực xây dựng nếp sống văn minh đô thị.

Người đàn ông được gọi là ‘tổng tài’ đeo khẩu trang xuất hiện tại quán cà phê để xin lỗi sau vụ nhân viên bị hành hung.

Hai ngày sau, khi clip tràn lan trên mạng, khi báo chí vào cuộc, khi Công an lập hồ sơ, “tổng tài” tìm đến quán, cúi đầu xin lỗi. Nhưng lời xin lỗi ấy không được chấp nhận. Người mẹ của nhân viên bị đánh đã thẳng thắn: “Quá muộn rồi”. Bởi một lời xin lỗi chỉ có giá trị khi nó đến sớm và từ tâm, chứ không phải như một động tác chữa cháy khi áp lực dư luận đã lên cao. Trong mắt nhiều người, lời xin lỗi đó không còn mang ý nghĩa hối lỗi thực sự, mà giống như một động tác để giảm nhẹ trách nhiệm. Nó thiếu sức nặng, vì đến sau khi tổn thương đã in hằn và niềm tin đã bị bào mòn.

Dưới góc nhìn pháp lý, vụ việc không thể dừng lại ở lời xin lỗi. Luật sư Phạm Quốc Thanh (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội) cho rằng, hành vi hành hung nhân viên quán cà phê rõ ràng có dấu hiệu vi phạm pháp luật. Người trực tiếp ra tay có thể bị xử phạt hành chính hoặc thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội cố ý gây thương tích nếu kết quả giám định thương tật từ 11% trở lên. Trong khi đó, người được gọi là “tổng tài”, dù không trực tiếp đánh, nhưng đã có hành vi ra hiệu lệnh, tức là thể hiện ý chí xúi giục, giúp sức. Theo quy định của Bộ luật Hình sự, hành vi này có thể bị xem xét trách nhiệm đồng phạm. “Không thể viện cớ chỉ là ra dấu chứ không đánh để thoát trách nhiệm. Trong đồng phạm, người chủ mưu, người xúi giục, người giúp sức đều phải chịu hình phạt tương ứng”, luật sư Thanh phân tích.

Điều này cũng đồng nghĩa, pháp luật sẽ không dung thứ cho tư duy “đánh xong thì xin lỗi cho qua”. Trong một xã hội pháp quyền, mọi hành vi bạo lực đều phải được xử lý công khai, minh bạch, đúng người đúng tội. Nếu không, sẽ tạo ra tiền lệ xấu: Ai đó có tiền, có quyền hoặc có danh xưng ảo trên mạng sẽ nghĩ rằng, chỉ cần xin lỗi là xong, còn nạn nhân chỉ biết cắn răng chịu đựng. Một khi luật pháp bị xem nhẹ, bạo lực sẽ trở thành “công cụ” để giải quyết mâu thuẫn trong đời sống thường nhật.

Câu chuyện này còn phản ánh sự khủng hoảng trong văn hóa ứng xử của một bộ phận giới trẻ. Ở một thành phố hiện đại, nơi những quán cà phê không chỉ để bán hàng, mà còn là không gian văn hóa, việc hút thuốc bị nhắc nhở lẽ ra phải được coi là bình thường. Vậy mà, chỉ vì một lời nhắc đúng luật, lại có người sẵn sàng đáp trả bằng nắm đấm. Đây không chỉ là sự thất bại trong nhận thức cá nhân, mà còn là dấu hiệu của một căn bệnh xã hội: Sự thiếu tôn trọng người khác và sự suy thoái trong ứng xử công cộng.

Lời xin lỗi, nếu có, phải đến ngay sau khi sự việc xảy ra, bằng thái độ chân thành, bằng hành động chịu trách nhiệm. Nhưng khi mọi chuyện đã vỡ lở, khi niềm tin đã mất, lời xin lỗi muộn màng chỉ càng khắc sâu thêm vết sẹo. Nó không đủ để bù đắp nỗi đau thể xác của nạn nhân, cũng không đủ để lấy lại niềm tin của cộng đồng.

Vụ việc “tổng tài” hành hung nhân viên quán cà phê để lại nhiều bài học. Đó là bài học về sự nghiêm minh của pháp luật, rằng bất kỳ ai, ở vị trí nào, cũng không thể đứng trên luật. Đó là bài học về văn hóa ứng xử, rằng một xã hội văn minh chỉ có thể tồn tại khi con người biết kiềm chế, tôn trọng và đối thoại thay vì dùng bạo lực. Và đó cũng là bài học về trách nhiệm cộng đồng: Dư luận đã góp phần quan trọng buộc kẻ sai trái phải lộ diện, buộc người gây ra hành vi cúi đầu.

Lời xin lỗi có thể hàn gắn nhiều điều, nhưng chỉ khi nó đến sớm, thành thật và đi kèm với hành động chịu trách nhiệm. Còn lời xin lỗi muộn màng của “tổng tài” chỉ để lại một khoảng trống, nơi người ta thấy rõ sự hối hận không xuất phát từ lương tâm, mà từ áp lực. Và có lẽ, thông điệp lớn nhất từ câu chuyện này chính là: Hãy sống văn minh, tôn trọng pháp luật và con người, để không bao giờ phải cúi đầu trong muộn màng.