Giải “bài toán” bảo vệ bản quyền nội dung số

Vi phạm bản quyền nội dung số nhiều, khó ngăn chặn

Trong bối cảnh phân phối nội dung kỹ thuật số đang diễn ra sôi động, sự phát triển nhanh chóng của các nền tảng truyền hình OTT (giải pháp cung cấp nội dung phim và truyền hình dựa vào đường truyền Internet tốc độ cao) và các nhà phát hành phim trực tuyến đã đưa người dùng tới một thời kỳ tiêu thụ nội dung giải trí hoàn toàn mới mẻ. Sự thuận tiện trong việc xem phim, chương trình truyền hình và sự kiện âm nhạc trực tiếp trên các thiết bị đã làm biến đổi cách khán giả tương tác với nội dung.

Tuy nhiên, cuộc cách mạng số hóa này cũng mang đến những thách thức chưa từng có trong việc bảo mật và bảo vệ bản quyền nội dung, yêu cầu ra đời các giải pháp mới để bảo vệ nội dung khỏi hàng loạt các rủi ro về xâm hại bản quyền.

Các chuyên gia đóng góp đề xuất nhằm tăng hiệu quả bảo vệ bản quyền cho ngành công nghiệp số của Việt Nam tại tọa đàm “Giải bài toán bảo vệ bản quyền cho ngành công nghiệp âm nhạc, điện ảnh, truyền hình số”.

Bàn về vấn đề nóng và giao thoa nhiều lĩnh vực, tọa đàm “Giải bài toán bảo vệ bản quyền cho ngành công nghiệp âm nhạc, điện ảnh, truyền hình số” do Liên minh Sáng tạo nội dung số Việt Nam, Hội Truyền thông số Việt Nam phối hợp với Thủ đô Multimedia tổ chức vừa qua đã thu hút nhiều chuyên gia điện ảnh, truyền hình, truyền thông, công nghệ, luật sư và các nhà quản lý... đóng góp nhiều gợi mở, đề xuất nhằm tăng hiệu lực, hiệu quả bảo vệ bản quyền cho ngành công nghiệp âm nhạc, điện ảnh, truyền hình số của Việt Nam trong thời gian tới.

Về thực trạng vi phạm bản quyền nội dung số và khó khăn trong việc ngăn chặn vi phạm bản quyền, ông Phạm Hoàng Hải - Giám đốc Trung tâm Bản quyền nội dung số, Cục Phát thanh truyền hình và thông tin điện tử (Bộ Thông tin và Truyền thông) cho biết, hiện nay tình trạng vi phạm bản quyền hết sức phức tạp với hàng loạt website vi phạm bản quyền (website lậu) đăng phát trái phép các giải bóng đá cũng như phim.

Theo số liệu từ SimilarWeb, hiện có khoảng 70 website bóng đá lậu, với hơn 1,5 tỷ lượt view trong các năm 2022, 2023. Bên cạnh đó, số liệu của SimilarWeb cũng chỉ ra rằng, có tới hơn 200 website phim lậu thu hút khoảng 120 triệu lượt xem/tháng, trong đó top 10 có hơn 66 triệu lượt xem/tháng.

Luật sư Phạm Thanh Thủy, phụ trách chống vi phạm bản quyền của truyền hình số K+ cũng khẳng định: Vi phạm bản quyền nội dung số rất tràn lan trên Internet, đơn cử như một trận đấu khi được chiếu trên K+ và các đơn vị đồng phân phối của K+, đồng thời nó còn được chiếu trên nhiều website, app lậu. Dẫn số liệu từ Media Partners Asia, bà Thủy cho biết, Việt Nam đứng thứ 3 trong khu vực về tỉ lệ vi phạm bản quyền, với 15,5 triệu người thường xuyên truy cập vào các website lậu, vi phạm trên các nền tảng số hiện là hình thức vi phạm chủ yếu.

Thông tin về thiệt hại kinh tế do những lỗ hổng bảo vệ bản quyền nội dung số, Tổng Giám đốc Thủ đô Multimedia Nguyễn Ngọc Hân cho biết: 80% vi phạm diễn ra trên các nền tảng số và các nội dung bị vi phạm nhiều nhất gồm chương trình truyền hình, phim, nhạc. Thống kê cho thấy thiệt hại 65 tỷ USD của ba ngành âm nhạc, phim và truyền hình toàn cầu năm 2022, còn tại Việt Nam năm 2022 con số này là khoảng 348 triệu USD. Nếu không bảo vệ được bản quyền, ngành nội dung số ở Việt Nam khó phát triển mạnh mẽ và góp phần mang lại lợi ích cho đất nước.

Theo các chuyên gia, đặc điểm chung của nhiều trang web vi phạm bản quyền là sử dụng tên miền quốc tế và dịch vụ ấn giấu thông tin; hoạt động công khai, thay đổi tên miền liên tục khi bị chặn. Các đơn vị quản lý web lậu thường gắn quảng cáo độc hại, cá độ, cờ bạc trên những trang này. Hình thức vi phạm điển hình của các web vi phạm bản quyền là ngay sau khi chủ sở hữu quyền phát sóng, đăng tải nội dung trên các nền tảng như OTT, truyền hình số mặt đất, truyền hình số vệ tinh… các đối tượng sẽ thực hiện hành vi vi phạm bằng cách live stream nội dung lên mạng xã hội hoặc cắt ghép, đăng tải nội dung.

Thêm chi phí tái đầu tư sản xuất nếu chống vi phạm bản quyền tốt

Trước tình trạng vi phạm bản quyền số, nhiều giải pháp đã được triển khai nhằm ngăn chặn, hạn chế tình trạng trên. Theo đánh giá của đại diện Cục Phát thanh truyền hình và thông tin điện tử, thời gian qua, việc áp dụng các biện pháp kỹ thuật, cụ thể là ngăn chặn truy cập vào website vi phạm bản quyền đã phát huy tác dụng nhất định, góp phần thay đổi thói quen của người dùng. Khảo sát của CAP cho thấy, 23% người dùng Internet Việt Nam trả lời sẽ không truy cập web lậu hoặc ít truy cập do tác động của việc chặn truy cập. Tuy nhiên các biện pháp chặn truy cập vẫn đang tồn tại một số bất cập, biện pháp chặn chưa thống nhất giữa các nhà cung cấp dịch vụ Internet (ISP); thời gian chặn chưa thống nhất giữa các ISP, có ISP chặn ngay lập tức, nhưng có ISP chặn sau 3 ngày làm việc hoặc lâu hơn; chưa linh hoạt để đối phó tên miền mới.

Để phòng chống vi phạm bản quyền trên mạng một cách hiệu quả, theo đại diện Cục Phát thanh truyền hình và thông tin điện tử cần thiết lập đầu mối phối hợp giữa chủ sở hữu quyền, cơ quan quản lý Nhà nước và các ISP; thiết lập cơ chế chặn linh hoạt, chặn đuổi các tên miền mới phát sinh sau khi chặn; áp dụng các biện pháp kỹ thuật phù hợp khác nhau để chặn truy cập, đồng thời, cần phát triển công cụ chặn tự động để các bên sử dụng nhằm giảm thiểu thời gian và nhân lực.

Trên cơ sở phân tích những khó khăn của việc áp dụng các biện pháp pháp lý cả về hành chính, dân sự và hình sự để chống vi phạm bản quyền trên môi trường số, luật sư Phạm Thanh Thủy nhấn mạnh đến các biện pháp theo xu hướng mới đang được nhiều nước áp dụng, gồm chặn truy cập và “Knock & Talk” (Gõ cửa và nói chuyện).

Luật sư Phạm Thanh Thủy cho biết thêm, theo Media Partner Asia, tình trạng vi phạm đã giảm ở các quốc gia có cơ chế chặn truy cập hiệu quả, bao gồm Việt Nam. Khảo sát của AVIA cho thấy, đa số người xem không còn xem web lậu và chuyển sang các dịch vụ hợp pháp khi các web lậu bị chặn. Bà Phạm Thanh Thủy đề xuất Việt Nam nên áp dụng mô hình chặn chủ động như ở Anh, đó là web lậu thay đổi tên miền, địa chỉ IP khi bị chặn lần đầu thì các nhà cung cấp dịch vụ Internet sẽ chủ động chặn tiếp các tên miền, địa chỉ IP mới khi nhận được thông báo từ chủ sở hữu quyền hoặc cơ quan Nhà nước có thẩm quyền mà không cần thực hiện lại thủ tục hành chính.

“Trong tổng số 15,5 triệu thuê bao xem lậu, chỉ cần chống vi phạm bản quyền tốt, 10% trong số đó chuyển đổi thành thuê bao hợp pháp thì các đơn vị sẽ có thêm chi phí để tái đầu tư sản xuất hoặc mua bản quyền những nội dung giá trị, tốt hơn. Qua đó, góp phần phát triển ngành công nghiệp sáng tạo nội dung số tại Việt Nam”, luật sư Phạm Thanh Thủy nhận định.