Can thiệp “giờ vàng”: Chìa khóa sống còn trong điều trị nhồi máu cơ tim

Nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở mọi độ tuổi

Tại Việt Nam, theo thống kê của Bộ Y tế, có hơn 200.000 người tử vong do bệnh tim mạch trong năm 2023, chiếm 33% tổng số ca tử vong. Trong đó, có tới 85% là do nhồi máu cơ tim.

Nhồi máu cơ tim cấp tính là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở mọi độ tuổi (Ảnh minh họa).

Theo thống kê của Viện Tim mạch Việt Nam, từ năm 2000 đến năm 2015, tỷ lệ tăng huyết áp ở người trưởng thành tăng khoảng 1% mỗi năm và đã chiếm 25%, tương đương với 4 người trưởng thành thì có một người bị tăng huyết áp. Huyết áp cao làm tăng nguy cơ tử vong do đột quỵ lên 4 lần và tăng nguy cơ tử vong do bệnh lý tim mạch lên gấp 3 lần so với những người không mắc bệnh.

Bác sĩ chuyên khoa I Lê Văn Tuyến, Trung tâm Tim mạch, Hệ thống Bệnh viện đa khoa Tâm Anh cho biết, nhồi máu cơ tim (tiếng anh là Myocardial infarction) là tình trạng lưu lượng máu đến một phần cơ tim bị giảm hoặc ngừng hoàn toàn bởi cục huyết khối gây tắc nghẽn động mạch vành. Nhồi máu cơ tim là một biến cố nghiêm trọng, gây thiếu máu cơ tim đột ngột và hoại tử vùng cơ tim bị thiếu máu.

Nguyên nhân gây hẹp lòng mạch vành là do quá trình tiến triển của tình trạng xơ vữa động mạch vành. Thành động mạch vành bị tổn thương và thu hẹp theo thời gian do chất béo tích tụ và mảng bám phát triển. Khi mảng xơ vữa gây tắc hoàn toàn động mạch vành sẽ khiến cơ tim bị thiếu oxy, lâu dần sẽ gây chết tế bào cơ tim và hoại tử.

Dựa trên diễn tiến bệnh lý, nhồi máu cơ tim được chia thành các giai đoạn: Nhồi máu cơ tim tối cấp (bệnh khởi phát từ 1-3 giờ), nhồi máu cơ tim bán cấp (khởi phát từ 5-12 giờ), nhồi máu cơ tim bán cấp (khởi phát trong vài ngày đến vài tuần).

Nhồi máu cơ tim cấp là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở mọi độ tuổi. Mạch máu nuôi cơ tim bị tắc nghẽn đột ngột bởi cục huyết khối trong lòng mạch khiến cơ tim bị thiếu máu nuôi và hoại tử. Nếu bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim cấp tính không được cấp cứu kịp thời, lưu lượng máu không được phục hồi nhanh chóng, có thể gây tổn thương cơ tim vĩnh viễn, gây suy tim và tử vong.

Nhồi máu cơ tim bán cấp là giai đoạn thứ hai, kéo dài từ vài ngày đến vài tuần, là giai đoạn thường gặp nhất, có thể kèm theo rối loạn nhịp tim hay block nhĩ-thất.

Hiện nay, mặc dù y học phát triển, nhiều tiến bộ trong việc tầm soát và điều trị nhồi máu cơ tim, nhưng tỷ lệ tử vong do bệnh vẫn còn khá cao, chiếm khoảng 5-30%, phần lớn các trường hợp tử vong trước khi được đưa đến bệnh viện.

Một số triệu chứng nhận biết nhồi máu cơ tim bao gồm: Đau nặng ngực; mỏi cứng hàm, đau mỏi vai, hai tay; vã mồ hôi; mệt mỏi bất thường; khó thở, hụt hơi; khó chịu ở vùng thượng vị; cảm giác buồn nôn; hoa mắt, chóng mặt đột ngột; có cảm giác bồn chồn; tim đập nhanh; mất nhận thức; tụt huyết áp đột ngột; ngất xỉu.

Bác sĩ chuyên khoa I Lê Văn Tuyến cho hay, một số yếu tố nguy cơ có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim như: Tuổi cao, hút thuốc lá, huyết áp cao, đái tháo đường, cholesterol cao, nam giới, ít hoạt động thể chất, lạm dụng rượu hoặc chất kích thích, tiền sử gia đình từng có người bị nhồi máu cơ tim…

Trong đó, nhiều yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được, đặc biệt là hút thuốc lá. Khoảng 7-12% trường hợp nhồi máu cơ tim có liên quan đến thói quen ít vận động thể chất và 3% là do căng thẳng quá mức.

Sơ cứu đúng cách nhồi máu cơ tim

Bệnh nhân sống sót sau nhồi máu cơ tim có nguy cơ tái phát và tỷ lệ tử vong cao gấp 6 lần so với những người khỏe mạnh cùng độ tuổi.

Can thiệp nhồi máu cơ tim trong “giờ vàng” giúp bệnh nhân giảm nguy cơ biến chứng và giảm tỷ lệ tử vong.

Nhồi máu cơ tim nếu không được sơ cứu đúng cách và can thiệp điều trị kịp thời, có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như: Thiếu máu cục bộ; rối loạn nhịp tim, bao gồm rung tâm nhĩ, nhịp nhanh thất, nhịp chậm xoang, block nhĩ thất; rối loạn chức năng cơ tim, gây suy tim, sốc tim, vỡ tim (vỡ thành tự do, vỡ vách liên thất, vỡ cơ nhú); thuyên tắc: Huyết khối thành thất trái, thuyên tắc ngoại biên; gây viêm: Viêm màng ngoài tim, tràn dịch màng tim.

Nhồi máu cơ tim thường được chẩn đoán trong trường hợp khẩn cấp. Bác sĩ sẽ dựa vào các triệu chứng và bệnh sử của người bệnh, thực hiện kiểm tra sức khỏe tim tổng thể và chỉ định làm các xét nghiệm cận lâm sàng để chẩn đoán chính xác bệnh.

Khung “giờ vàng” can thiệp nhồi máu cơ tim người bệnh cần lưu ý đó là khoảng thời gian 1-2 giờ đầu khi bệnh nhân mới xuất hiện cơn đau ngực. Lúc này, cơ tim chỉ mới bị tổn thương nhẹ. Do đó, việc tái tưới máu cơ tim sẽ hiệu quả nhất, giúp hạn chế được tình trạng cơ tim chết, giảm tỷ lệ tử vong và biến chứng cho người bệnh.

Nếu bản thân hoặc người thân trong gia đình xuất hiện triệu chứng của nhồi máu cơ tim, cần nhập viện cấp cứu ngay, để được can thiệp trong “giờ vàng”, giúp giảm nguy cơ biến chứng và giảm tỷ lệ tử vong.

Để phòng ngừa nhồi máu cơ tim, người bệnh cần có sự điều chỉnh phù hợp trong lối sống: Rèn thói quen hoạt động thể chất đều đặn, nên tập khoảng 5 buổi mỗi tuần với mỗi buổi tập khoảng 30 phút; giữ cân nặng ở mức bình thường; ngừng uống rượu, hút thuốc lá; điều chỉnh chế độ ăn tốt cho tim mạch: ăn nhiều rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, các loại cá béo, trái cây.

Đồng thời, giảm lượng muối, chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa; hạn chế căng thẳng, áp lực; sử dụng thuốc đúng theo chỉ định của bác sĩ, tuyệt đối không tự ý ngưng thuốc, điều chỉnh liều lượng thuốc; tái khám theo định kỳ.