Bổ sung các quy định riêng về quản lý, chế biến và sử dụng đất hiếm

Chiều 14/10, tiếp tục chương trình Phiên họp thứ 50, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản.

Báo cáo tại phiên họp, quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho biết, Dự thảo Luật gồm 3 điều, trong đó, rà soát để sửa đổi, bổ sung quy định trong cấp phép hoạt động khoáng sản nhóm III, nhóm IV để cung cấp vật liệu xây dựng cho dự án đầu tư công theo quy định của pháp luật về đầu tư công; dự án đầu tư thực hiện theo phương thức đối tác công tư (PPP) theo quy định của pháp luật về đầu tư theo phương thức đối tác công tư…

Cho phép cơ quan quản lý nhà nước cấp giấy phép thăm dò xuống sâu, mở rộng đối với tổ chức, cá nhân đang khai thác khoáng sản hợp pháp mà không phải điều chỉnh, bổ sung quy hoạch khoáng sản trước khi cấp giấy phép thăm dò…

Toàn cảnh phiên họp. Ảnh: VPQH

Đáng quan tâm, Tờ trình cho biết, theo số liệu báo cáo và công bố của các tổ chức quốc tế, đất hiếm giữ vai trò chiến lược trong nhiều ngành công nghiệp quan trọng, mới nổi như công nghiệp công nghệ cao, chuyển đổi năng lượng và công nghiệp quốc phòng với nhu cầu sử dụng ngày càng gia tăng trên thế giới.

Chẳng hạn, công nghiệp chip và bán dẫn; nam châm vĩnh cửu; công nghệ quốc phòng; nông nghiệp công nghệ cao; hợp kim và vật liệu tiên tiến; tấm pin mặt trời; pin xe điện (EV battery); robot quân sự và thiết bị tự hành; máy bay không người lái; phương tiện không người lái…

Nhu cầu về đất hiếm dự kiến sẽ tăng mạnh trong thập kỷ tới do sự phát triển nhanh chóng của các ngành công nghiệp công nghệ cao, năng lượng tái tạo và ô tô điện.

Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh, Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị, quyết định liên quan đến hoạt động quản lý, xây dựng chiến lược, quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng khoáng sản chiến lược, quan trọng.

Tuy nhiên, đất hiếm hiện nay là một loại hàng hóa đặc biệt, tạo ra ảnh hưởng lớn đến quốc phòng, an ninh, ngoại giao trên toàn thế giới. Vì vậy, việc bổ sung các quy định riêng về quản lý, chế biến và sử dụng đất hiếm là một trong những giải pháp quan trọng, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý Nhà nước. Đồng thời, mang lại lợi ích thiết thực cho đất nước trong bối cảnh thế giới đang thiếu hụt nguồn cung đất hiếm như hiện nay.

Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng. Ảnh: VPQH

Phải có những cơ chế quản lý chặt chẽ

Báo cáo thẩm tra, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, công nghệ và Môi trường (KHCN&MT) Tạ Đình Thi cho hay, về quản lý đất hiếm, Ủy ban KHCN&MT cơ bản tán thành việc bổ sung các quy định cơ chế quản lý chặt chẽ đối với các hoạt động có liên quan đối với đất hiếm theo ý kiến chỉ đạo của cấp có thẩm quyền.

Tuy nhiên, đề nghị làm rõ thời gian giữ quyền ưu tiên nộp hồ sơ đề nghị cấp giấy phép khai thác đất hiếm có khác biệt so với khoáng sản nhóm I hay không; có khống chế số lượng giấy phép đất hiếm cấp cho một tổ chức, cá nhân, nhất là tổ chức, cá nhân nước ngoài không… Ủy ban KHCN&MT cũng đề nghị cân nhắc thiết kế thành chương riêng về quản lý đất hiếm để quy định về các loại khoáng sản chiến lược.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cũng thống nhất với việc bổ sung thêm 1 chương về quản lý đất hiếm. Song ông đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu thêm là bổ sung 1 chương riêng về đất hiếm hay là bổ sung 1 chương khái quát hơn quy định về quản lý, sử dụng khoáng sản chiến lược, trong đó có đất hiếm, để điều chỉnh tổng thể và khái quát hơn, phù hợp hơn với tình hình thực tiễn.

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đề nghị Chính phủ nghiên cứu tiếp thu các ý kiến tại phiên họp, rà soát để thể chế hóa những chủ trương lớn của Đảng để bổ sung hoàn thiện dự thảo Luật. Việc phân quyền, phân cấp được quy định tại dự thảo phải đảm bảo tháo gỡ vướng mắc, bất cập, khơi thông các điểm nghẽn; phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản thống nhất việc sửa đổi, bổ sung quy định tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản. Chính phủ cần tiếp tục rà soát hoàn thiện quy định về việc khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản, đảm bảo tính công khai, minh bạch, phù hợp với công suất khai thác, chế biến, sử dụng thực tế của các nhà máy sản xuất xi măng, các nhà máy chế biến khoáng sản đang hoạt động theo quy định của pháp luật, tránh dẫn đến tình trạng đầu cơ điểm mỏ, trục lợi và không làm ảnh hưởng đến việc phát triển mới những dự án thăm dò, khai thác khoáng sản theo quy định...