Người vô hình trong pháp luật Việt Nam – họ là ai?

Người chuyển giới vật vã mưu sinh

Tuy nhiên, các nghiên cứu trên góc độ quyền của người chuyển giới do Viện Nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và Môi trường (iSEE) tiến hành trong những năm gần đây đã cho thấy rất nhiều vấn đề mà những người chuyển giới đang phải đối mặt.

Đầu tiên, phải nhắc đến là vấn đề sức khỏe,  người chuyển giới gặp nhiều vấn đề cả thể chất lẫn tinh thần. Họ không dám đi khám tại các cơ sở y tế vì sợ bị kỳ thị, tự dùng hoóc-môn không có hướng dẫn, phẫu thuật cấy ghép “chui” do không được pháp luật cho phép. Jesscica - người chuyển giới nữ ở Sài Gòn tâm sự: do chưa có cơ sở y tế nào quan tâm đến chúng em, không tư vấn, càng không tiêm hoóc-môn nên Jesscica đã phải tự tìm hiểu, tự mua thuốc và tự tiêm. “ Em may mắn vì sau nhiều lần sang Thái Lan phẫu thuật đã được các bác sĩ tư vấn nên có chút kinh nghiệm. Còn nhiều người trong giới của cô đã tử vong do thiếu hiểu biết, tự tiêm nên bị sốc.” – Jesscica nói trong nước mắt.

Chính sự kỳ thị của cộng đồng xã hội đã khiến nhiều người chuyển giới, dù có học vấn hay không, họ cũng hầu như không xin được việc dù đây là nguyện vọng tha thiết để đảm bảo sự sinh tồn. Hậu quả là nhiều người phải làm những công việc chịu sự kỳ thị nặng nề hơn, như đi hát đám ma hoặc thậm chí bán dâm. Và nhiễm HIV là hậu quả nhãn tiền mà không ít người mắc phải. Khi mới chuyển giới, Jesscica đi xin việc ở đâu cũng không được nhận vì giấy tờ khác ở ngoài. Người quen lúc đầu cũng tìm một vài chỗ cho làm nhưng một thời gian lại phải cho nghỉ, vì những chỗ Jesscica làm thường là những ảnh viện áo cưới, trang điểm cô dâu, khi thay đồ cho cô dâu người ta ngại.

Trên thực tế, người chuyển giới hầu như không được sự thừa nhận và bảo vệ nào của pháp luật, bởi theo quy định của pháp luật  hiện không cho phép thay đổi giới tính trên giấy tờ tùy thân (chứng minh thư, hộ chiếu) cũng như trong các đăng ký nhân thân khác (như khai sinh, hộ tịch…) trừ trường hợp giới tính sinh học có khuyết tật bẩm sinh hoặc phải nhờ sự can thiệp của y học mới định hình chính xác. Pháp luật cũng không cho phép phẫu thuật chuyển giới dựa vào ý muốn chủ quan.

“Nhiều người chuyển giới dường như đang sống “ngoài vòng pháp luật”, do không có chứng minh thư, không sử dụng tên khai sinh, và không được thừa nhận giới tính thực tế sau phẫu thuật. Thiếu sự bảo vệ của pháp luật, họ trở thành một trong những nhóm dễ bị tổn thương nhất trong xã hội. Đã đến lúc xã hội và Nhà nước phải thừa nhận và có biện pháp bảo vệ quyền lợi chính đáng của người chuyển giới trên cả phương diện pháp lý và trong đời sống thực tế”, ông Lê Quang Bình, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và Môi trường (iSEE) cho biết.

Với Jesscica, sau những tháng ngày vất vả, giờ cô đã có việc làm ổn định, mở được cửa hiệu thuê quần áo cưới của riêng mình, nhưng trong thâm tâm cô vẫn muốn được xã hội công nhận. Jesscica tâm sự: Mong muốn của tôi cũng không nhiều, đó là những người chuyển giới không được đổi giới tính thì cũng cho chúng tôi đổi tên để bớt rắc rối trong cuộc sống. Nguyện vọng của Jesscica cũng chính là nguyện vọng của cộng đồng người chuyển giới ở nước ta.

Phương An