Võ sĩ đạo, nét văn hóa độc đáo Nhật Bản

Kỳ 1: Samurai, tầng lớp chiến binh quý tộc

Mấy ngàn năm TCN, nhiều tộc người ở các nước lân cận đến định cư trên các quần đảo Nhật Bản ngày nay. Do diện tích làm nông nghiệp trên quần đảo rất nhỏ bé nên các bộ tộc tranh giành nhau gây ra các cuộc chiến tranh liên miên. Để chiếm ưu thế về sức mạnh, tầng lớp quý tộc xây dựng những đạo quân kiếm sĩ siêu đẳng đó là nền tảng của tầng lớp võ sĩ đạo Samurai. Samurai là tầng lớp xã hội cao nhất tồn tại 260 năm từ khảng 1600 đến 1860 thường gọi là thời kỳ Edo ở Nhật bản.

Lịch sử hình thành

Cho đến nay lịch sử Nhật Bản chưa xác định rõ Samurai đầu tiên hình thành cụ thể thời gian nào. Nhưng các nhà sử học vẫn thông nhất thời kỳ hình thành Samurai khoảng thế kỷ thứ 6 hoặc 7 SCN. Đó là thời kỳ giao tranh ác liệt giữa các lãnh chúa. Về trang phục các chiến binh Samurai được trang bị áo giáp và mũ bằng kim loại kết nhiều lớp. Kỵ binh áo giáp khá nặng, bộ binh mặc loại áo nhẹ hơn. Về vũ khí có cung nỏ và cây mác dài từ 1,2 đến 1,5 mét. Nhưng nổi tiếng nhất gắn liền với hình ảnh một chiến binh Samurai là bộ kiếm katana. Bộ kiếm này có 3 loại: trường kiếm, đoản kiếm và dao. Những thợ rèn có tay nghề rất cao mới chế tác được bộ kiếm của Samurai. Ngoài sự tinh tế bộ kiếm tanaka phải rất sắc và cứng. Rất nhiều chiến binh Samurai đã xả một đường kiếm mà chặt đứt đôi người đối thủ.

Khoảng thế kỷ thứ XVI, những thương nhân người châu Âu đã đến Nhật Bản và mang theo súng và thuốc nổ để tự vệ. Người Nhật Bản đã mua được các khẩu súng đó rồi nghiên cứu chế tạo nó phục vụ cho chiến tranh. Loại vũ khí mới này khiến cho các Samurai phải trang bị loại áo giáp dầy hơn và một số trong số họ cũng sử dụng súng trong chiến đấu. Nhưng chủ yếu họ vẫn gắn liền với cây kiếm và cung nỏ truyền thống.  

Thượng võ và danh dự cao hơn cái chết

Samurai là các chiến binh huyền thoại của đất nước Nhật Bản. Với danh xưng là người bảo vệ, người phục vụ cao quý của Hoàng đế và các lãnh chúa, tầng lớp Samurai có 4 phẩm chất không thể thiếu. Đó là: kỹ năng chiến đấu hoàn hảo; lòng trung thành tuyệt đối, thuộc tầng lớp công dân ưu tú và sẵn sàng chết để bảo vệ danh dự của Samurai.

Để trở thành một chiến binh Samurai, từ khi lên 5 tuổi bé trai đã được cha, chú trong nhà lựa chọn để đào tạo thành Samurai. Một giai đoạn khổ luyện bắt đầu. Bên cạnh việc học văn hóa, các Samurai tương lai phải học về văn học nghệ thuật, lịch sử và rèn luyện kỹ năng chiến đấu. Vì được coi là tầng lớp cao quý hơn người dân và binh lính thông thường nên Samurai phải được đào tạo toàn diện về kiến thức và kỹ năng chiến đấu. Vũ khí thường dùng của các Samurai là kiếm, cung, dáo dài và cả súng thô sơ đầu thời kỳ cận đại. Tuy nhiên hình ảnh nổi bật của một võ sĩ Samurai là gắn liền với cây kiếm dài cùng với áo giáp. Tuy nhiên bên cạnh kỹ năng chiến đấu tuyệt hảo, cái làm nên phẩm chất của Samurai đó là tinh thần thượng võ. Tiếng Nhật gọi là Bushido. Nó có nghĩa là người chiến binh không hề biết đến sợ hãi kể cả đối mặt với cái chết. Họ buộc phải khuôn mình sống trong một quy tắc rất ngặt nghèo của võ sĩ đạo với kỷ luật sắt và giữ gìn đạo đức cá nhân. Họ luôn luôn có khái niệm về sự trung thành với chủ nhân của mình. Sự can trường này được hình thành do sự rèn tập từ bé và tiếp thu một lý thuyết về sự cao quý của một người bảo vệ lấy danh dự làm lẽ sống. Một khi đã xác tín điều đó, chiến binh Samurai sẽ tạo được cho mình một tâm thế thoải mái, tĩnh tâm trong chiến đấu cũng như đón nhận cái chết nếu cần.

Bên cạnh lòng trung thành tuyệt đối, khả năng chiến đấu siêu hạng, danh dự là một phẩm chất quý giá nhất của mỗi chiến binh Samurai. Trong chiến đấu nếu bị thất bại hay vi phạm các quy tắc của võ sĩ đạo, chiến binh Samurai được phép chọn cái chết để phục hồi danh dự. Đó là hành vi tự mổ bụng, tiếng Nhật gọi là seppuku hay thông tục hơn là hara- kiri. Đây là một  nghi thức rất thiêng liêng đề cao lòng tự trọng của một võ sĩ. Sau này cho dù tầng lớp Samurai không còn tồn tại trong xã hội hiện đại nhưng vẫn có những người lính Nhật trong thời kỳ chiến tranh thế giới thứ hai thực hiện nghi thức tự mổ bụng để bảo về danh dự. Một chiến binh Samurai khi chọn hay được ban cho cái chết theo hình thức seppuku phải tắm thật sạch sẽ, mặc một áo dài trắng ngồi ngay ngắn như đang thiền. Trước mặt là cái khay để một con dao ngắn, sau lưng có một chiến binh khác cầm kiếm dài giúp Samurai kết liễu cuộc đời và những người làm chứng. Khi Samurai cầm dao đâm vào bụng mình thì người cầm gươm đứng sau sẽ chém một nhát rất ngọt cắt rời đầu khiến cho chiến binh tự mổ bụng gần như không cảm thấy đau đớn.

Giữa thế kỷ XIX, Nhật Bản mở cửa giao lưu với nhiều quốc gia. Những đô thị mới mọc lên, người dân đổ xô về sống ở thành phố. Nông thôn vốn là cơ sở của tầng lớp samurai bị quên lãng dần. Tuy nhiên trong nước vẫn tồn tại một tầng lớp người không muốn Nhật Bản giao thương với bên ngoài mà giữ gìn văn hóa truyền thống khép kín trong đó có tầng lớp Samurai. Nhiều cuộc bạo loạn do Samurai tiến hành đã xảy ra muốn nước Nhật không mở cửa giao lưu với bên ngoài. Nhưng chính phủ Nhật đã thắng thế và tầng lớp Samurai lụi tàn dần. Năm 1867, Thiên hoàng ra lệnh cấm Samurai mang kiếm, điều đó cũng có nghĩa chấm dứt hình ảnh của Samurai trong xã hội Nhật Bản. Như vậy là từ cuối thế kỷ XIX, tầng lớp Samurai không còn tồn tại nhưng tinh thần võ sĩ đạo Samurai vẫn rất sâu đậm trong quan niệm về danh dự của người Nhật Bản. Tinh thần đó thể hiện rất rõ ở người lính Nhật trong chiến tranh thế giới thứ hai. Các phi công cảm tử lao máy bay vào tầu chiến địch, các hành vi tự mổ bụng để không bị bắt làm tù binh hay tử thủ trong rừng sâu, có trường hợp đến mấy chục năm, chỉ vì tuân thủ mệnh lệnh chiến đấu của cấp trên…Nó cũng thể hiện trong ý chí và lòng tự trọng vươn lên của người Nhật khi gặp hoàn cảnh thiên tai nặng nề.

Tinh thần võ sĩ đạo Samurai chính là một truyền thống văn hóa độc đáo góp phần làm nên sức mạnh và tính cách tự lực rất đáng quý của người dân đất nước Mặt Trời Mọc.

Phương Nghi

Kỳ sau: Ninja, đội quân đặc nhiệm xuất quỷ nhập thần