Quy định mới nhất về cách tính hưởng lương hưu, bảo hiểm xã hội một lần từ 1/7

Một trong những điểm đáng chú ý nhất là quy định mới về điều kiện hưởng lương hưu. Theo Luật Bảo hiểm xã hội 2024, người lao động khi đủ tuổi nghỉ hưu và có thời gian đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 15 năm trở lên sẽ được hưởng lương hưu hằng tháng. Ngoài lương hưu, người nghỉ hưu còn được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí để chăm sóc sức khỏe trong suốt quá trình nhận lương hưu.

Quy định này mang tính nhân văn, tạo điều kiện cho nhiều lao động được tiếp cận chế độ hưu trí sớm hơn so với trước, đặc biệt là nhóm lao động làm việc không liên tục, lao động tự do hoặc lớn tuổi mới tham gia bảo hiểm.

Nghị định cũng quy định cụ thể cách xác định tuổi nghỉ hưu trong các trường hợp hồ sơ người lao động không ghi đầy đủ ngày, tháng sinh. Nếu hồ sơ chỉ ghi năm sinh thì ngày 1 tháng 1 của năm đó sẽ được lấy làm căn cứ tính tuổi. Nếu hồ sơ chỉ có tháng và năm sinh thì lấy ngày 1 của tháng làm mốc tính tuổi. Điều này giúp tránh tranh chấp và thống nhất trong xét duyệt hồ sơ hưởng lương hưu.

Ảnh minh họa.

Đối với các trường hợp làm việc tại nơi có phụ cấp khu vực hệ số 0,7 trở lên, đặc biệt là trước ngày 1/1/1995, nếu pháp luật hiện hành không còn quy định hoặc quy định hệ số thấp hơn thì vẫn căn cứ vào các văn bản pháp luật trước đây để xác định. Những người có thời gian công tác tại chiến trường B, C trước 30/4/1975 hoặc chiến trường K trước 31/8/1989, nếu được tính là thời gian đóng bảo hiểm xã hội, cũng được xem là làm việc tại nơi có phụ cấp khu vực hệ số 0,7 phục vụ xét điều kiện hưởng hưu trí.

Về tuổi nghỉ hưu, Nghị định làm rõ cách xác định mốc tuổi để tính giảm trừ tỷ lệ lương hưu nếu nghỉ hưu trước tuổi. Với người lao động làm việc trong điều kiện bình thường, tuổi nghỉ hưu lấy theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 64 của Luật. Trường hợp người lao động có ít nhất 15 năm làm công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, thì áp dụng tuổi theo điểm b khoản 1. Người có ít nhất 15 năm làm việc trong khai thác than hầm lò được tính theo điểm c khoản 1 Điều 64.

Cách tính lương hưu hằng tháng vẫn áp dụng công thức truyền thống: tỷ lệ hưởng lương hưu nhân với mức bình quân tiền lương tháng làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội. Đối với những người đã tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc từ đủ 20 năm trở lên trước ngày 1/7/2025, nếu lương hưu tính toán thấp hơn mức tham chiếu thì được nâng lên bằng mức tham chiếu theo quy định tại Điều 66 của Luật.

Nghị định 158 cũng hướng dẫn rõ các trường hợp được hưởng bảo hiểm xã hội một lần, tạo điều kiện cho người lao động có sự lựa chọn linh hoạt hơn. Những người đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ 15 năm đóng bảo hiểm xã hội, người ra nước ngoài định cư, người mắc các bệnh hiểm nghèo như ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS, người bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên hoặc là người khuyết tật đặc biệt nặng đều có quyền đề nghị hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

Trường hợp người lao động không còn thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và có thời gian đóng chưa đủ 20 năm cũng được quyền nhận bảo hiểm xã hội một lần sau 12 tháng. Với các trường hợp như phục viên, xuất ngũ, thôi việc mà không đủ điều kiện để hưởng lương hưu hoặc không tiếp tục tham gia bảo hiểm thì cũng thuộc nhóm được xem xét hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

Cách tính mức hưởng bảo hiểm xã hội một lần được phân chia theo mốc thời gian. Với thời gian đóng trước năm 2014, mỗi năm được tính bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội. Với thời gian đóng từ năm 2014 trở đi, mỗi năm tính bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương. Nếu có thời gian đóng trước và sau năm 2014, các tháng lẻ của giai đoạn trước sẽ được chuyển sang sau năm 2014 để tính theo mức có lợi hơn.

Trường hợp đóng chưa đủ một năm, mức hưởng bằng tổng số tiền đã đóng nhưng không vượt quá 2 tháng mức bình quân tiền lương. Riêng các đối tượng hưởng bảo hiểm xã hội một lần do mắc bệnh hiểm nghèo hoặc bị suy giảm khả năng lao động thì được tính cả phần ngân sách nhà nước hỗ trợ khi tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện.

Thời điểm tính hưởng bảo hiểm xã hội một lần là thời điểm cơ quan bảo hiểm xã hội ban hành quyết định hưởng, đảm bảo quyền lợi sát thực tế và minh bạch trong giải quyết chế độ. Ngoài ra, nếu người lao động đủ điều kiện để lựa chọn giữa hưởng lương hưu hằng tháng và bảo hiểm xã hội một lần thì có quyền tự quyết định phương thức phù hợp với hoàn cảnh cá nhân.

Nghị định 158/2025/NĐ-CP là bước tiến quan trọng trong hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội, vừa phù hợp với tình hình thực tiễn, vừa mở rộng quyền lợi cho người lao động. Việc giảm thời gian tối thiểu đóng bảo hiểm xã hội giúp tạo động lực cho người dân tham gia, trong khi các quy định rõ ràng về cách tính, điều kiện hưởng và thời điểm giải quyết chế độ sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và đảm bảo quyền lợi chính đáng cho người tham gia bảo hiểm.

T.An