Ngành Ngoại giao: Từ mặt trận thầm lặng đến vị thế toàn cầu

Chặng đường lịch sử vẻ vang, đầy tự hào

Ngành Ngoại giao Việt Nam ra đời trong thời khắc trọng đại của dân tộc, ngay sau khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được khai sinh. Chủ tịch Hồ Chí Minh, lãnh tụ thiên tài, nhà ngoại giao kiệt xuất, trực tiếp đặt nền móng, xây dựng đội ngũ cán bộ và định hướng chiến lược đối ngoại. Trong bối cảnh “ngàn cân treo sợi tóc” những ngày đầu lập nước, ngoại giao đã tiên phong giữ vững thành quả cách mạng, bảo vệ chính quyền non trẻ và tạo thế cân bằng trước các thế lực thù trong giặc ngoài. Những nước cờ mẫu mực như Hiệp định Sơ bộ 6/3/1946, Tạm ước 14/9/1946 đã giúp đất nước tranh thủ thời gian chuẩn bị cho cuộc kháng chiến lâu dài.

Phiên thảo luận chung cấp cao Đại hội đồng Liên hợp quốc Khóa 79.

Trong cuộc kháng chiến chống thực dân và đế quốc, ngoại giao Việt Nam vừa phục vụ chiến trường, vừa chủ động phá thế bao vây, cô lập, đồng thời tranh thủ sự ủng hộ to lớn của bạn bè quốc tế. Những thắng lợi quân sự được kết hợp nhịp nhàng với mặt trận ngoại giao, buộc đối phương phải ngồi vào bàn đàm phán. Hiệp định Geneva 1954 và Hiệp định Paris 1973 trở thành những mốc son ngoại giao chói lọi, mở đường cho thắng lợi lịch sử năm 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Sau chiến tranh, khi đất nước đứng trước muôn vàn khó khăn do hậu quả bao vây, cấm vận, ngành Ngoại giao một lần nữa đi đầu trong công cuộc mở cửa. Với đường lối “đa dạng hóa, đa phương hóa” quan hệ quốc tế, ngoại giao đã góp phần quan trọng vào bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc, thiết lập quan hệ ngoại giao với Mỹ, thúc đẩy quan hệ hữu nghị với các nước ASEAN và mở rộng hợp tác toàn cầu. Từ chỗ bị bao vây, cô lập, Việt Nam hiện đã có quan hệ ngoại giao với 194 nước, thiết lập đối tác chiến lược và đối tác toàn diện với 38 quốc gia, trong đó có tất cả các nước Ủy viên Thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, các nước G7 và hầu hết thành viên G20. Việt Nam cũng là thành viên tích cực của hơn 70 tổ chức quốc tế, khẳng định vai trò ngày càng quan trọng trên trường quốc tế.

Ngoại giao Việt Nam không chỉ góp phần kiến tạo môi trường hòa bình mà còn đồng hành cùng quốc phòng, an ninh, xây dựng vành đai biên giới hòa bình, hữu nghị, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ. Ngoại giao đa phương đã giúp Việt Nam từ một quốc gia bị cô lập trở thành thành viên chủ động, có trách nhiệm, tích cực đóng góp vào các vấn đề toàn cầu. Ngoại giao kinh tế ngày càng khẳng định vai trò động lực, huy động nguồn lực bên ngoài cho phát triển. Đến nay, Việt Nam đã thiết lập quan hệ kinh tế - thương mại với hơn 230 quốc gia, vùng lãnh thổ; ký kết và triển khai 17 Hiệp định Thương mại tự do (FTA), trong đó có nhiều FTA thế hệ mới và đang thúc đẩy đàm phán với các đối tác khác. Việt Nam hiện nằm trong nhóm 32 quốc gia hàng đầu thế giới về quy mô GDP, tốp 20 quốc gia có quy mô thương mại và thu hút đầu tư nước ngoài lớn nhất.

Bên cạnh đó, công tác người Việt Nam ở nước ngoài, ngoại giao văn hóa, bảo hộ công dân và thông tin đối ngoại cũng được triển khai toàn diện. Khoảng 6 triệu kiều bào đang sinh sống tại hơn 130 quốc gia, vùng lãnh thổ đã trở thành nguồn lực quan trọng cho sự phát triển đất nước. Ngoại giao văn hóa góp phần quảng bá hình ảnh đất nước, bồi đắp “sức mạnh mềm” của dân tộc, đưa Việt Nam trở thành một “hiện tượng” tại UNESCO với nhiều danh nhân, di sản được tôn vinh.

Từ thực tiễn 80 năm, ngành Ngoại giao đã rút ra nhiều bài học quý giá: Đặt lợi ích quốc gia - dân tộc lên hàng đầu; kiên định nguyên tắc nhưng linh hoạt sách lược; kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; phát huy đoàn kết, đồng thuận; biết tạo thời cơ và chớp thời cơ. Đây chính là những giá trị cốt lõi hình thành bản sắc của nền ngoại giao Việt Nam - một nền ngoại giao bản lĩnh, kiên cường, nhưng mềm dẻo, khôn khéo; luôn phụng sự Tổ quốc và nhân dân.

Tiên phong, sáng tạo trong kỷ nguyên mới

Đất nước đang bước vào giai đoạn phát triển mới, với mục tiêu đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển có thu nhập trung bình cao và đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Trong bối cảnh quốc tế có nhiều biến động phức tạp, cạnh tranh chiến lược gia tăng, kinh tế thế giới biến động khó lường, ngành Ngoại giao tiếp tục giữ vai trò tiên phong trong kiến tạo môi trường hòa bình, ổn định, phục vụ phát triển và nâng cao vị thế quốc gia.

Ngành Ngoại giao đang tập trung vào 5 nhiệm vụ trọng tâm: Thứ nhất, tiếp tục phát huy vai trò tạo lập và củng cố cục diện đối ngoại thuận lợi, gắn kết chặt chẽ ba mục tiêu là an ninh, phát triển và nâng cao vị thế quốc tế. Thứ hai, thúc đẩy ngoại giao kinh tế, khoa học công nghệ, mở đường cho đất nước hội nhập các xu thế phát triển mới như chuyển đổi số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Thứ ba, nâng cao đóng góp của Việt Nam cho hòa bình, hợp tác quốc tế, tham gia sâu hơn vào các cơ chế đa phương. Thứ tư, phát huy sức mạnh mềm, quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam ra thế giới. Thứ năm, xây dựng nền ngoại giao toàn diện, hiện đại, chuyên nghiệp, ngang tầm khu vực, vươn tầm quốc tế.

Đặc biệt, việc triển khai 4 Nghị quyết “trụ cột” của Bộ Chính trị về khoa học công nghệ, pháp luật, kinh tế tư nhân và hội nhập quốc tế đang mở ra cơ hội để ngoại giao góp phần kết nối “nội lực vững - ngoại lực mạnh”, tạo động lực mới cho phát triển đất nước. Trong đó, Nghị quyết số 59 về hội nhập quốc tế được coi là bước ngoặt, khẳng định Việt Nam không chỉ tham gia mà còn chủ động xây dựng, định hình và dẫn dắt các khuôn khổ hợp tác toàn cầu.

Ngoại giao kinh tế tiếp tục là động lực quan trọng, gắn kết chặt chẽ với chính trị, quốc phòng, văn hóa, đồng hành cùng doanh nghiệp và địa phương. Trọng tâm thời gian tới là khai thác tối đa lợi ích từ các FTA, thu hút đầu tư chiến lược, mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực công nghệ cao, trí tuệ nhân tạo, bán dẫn, năng lượng tái tạo. Ngoài ra, ngoại giao văn hóa sẽ được đẩy mạnh theo hướng chuyên nghiệp, sáng tạo, gắn kết chặt chẽ với phát triển kinh tế - xã hội, qua đó lan tỏa sức mạnh mềm của đất nước. Một trọng tâm khác là công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài. Với hơn 6 triệu kiều bào, trong đó có đội ngũ trí thức trẻ, Bộ Ngoại giao đang phối hợp với các bộ, ngành xây dựng chính sách đãi ngộ đặc biệt, tạo môi trường làm việc hấp dẫn để thu hút trí thức, chuyên gia về nước đóng góp. Đây là nguồn lực chiến lược để Việt Nam hiện thực hóa các mục tiêu phát triển trong kỷ nguyên mới.

Trong chặng đường mới, ngành Ngoại giao tiếp tục chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ vừa “hồng” vừa “chuyên”, đặc biệt là thế hệ trẻ. Những cán bộ ngoại giao trẻ ngày nay có trình độ chuyên môn, ngoại ngữ, am hiểu công nghệ, năng động và sáng tạo. Đây là lực lượng kế cận quan trọng, đảm đương sứ mệnh bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc, phụng sự đất nước và nhân dân trong kỷ nguyên mới.

Câu chuyện thành công của Việt Nam trong những thập kỷ qua đã truyền cảm hứng mạnh mẽ ra thế giới. Nhiều lãnh đạo quốc tế đánh giá Việt Nam là “hình mẫu hòa bình và phát triển bền vững”, là đối tác tin cậy, thành viên tích cực và có trách nhiệm. Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres từng nhấn mạnh Việt Nam là một “tấm gương sáng” trong kiến tạo hòa bình và phát triển. Tổng Thư ký ASEAN Kao Kim Hourn khẳng định Việt Nam có đóng góp then chốt vào củng cố đoàn kết và nâng cao vị thế của ASEAN.