Doanh nghiệp không có tài sản thế chấp có thể tiếp cận nguồn vốn?

Tính đến cuối năm 2024, dư nợ tín dụng đối với các doanh nghiệp tư nhân tại các tổ chức tín dụng đạt khoảng 6,91 triệu tỷ đồng, tăng 14,72% so với năm 2023, chiếm khoảng 44% dư nợ tín dụng nền kinh tế. Tuy nhiên, khoảng trống tài chính với doanh nghiệp tư nhân, nhất là doanh nghiệp quy mô vừa và nhỏ còn khá lớn. Rào cản chủ yếu do tài sản thế chấp hạn hẹp.

Nghị quyết số 68-NQ/TƯ yêu cầu “ưu tiên một phần nguồn tín dụng thương mại” và phát triển tín dụng xanh, tín dụng chuỗi cung ứng, cho vay dựa trên dòng tiền - tài sản vô hình. Tuy nhiên, hiện nay tiếp cận vốn vẫn là một trong những điểm nghẽn lớn nhất.

Nghị quyết 68 sẽ góp phần tháo gỡ khó khăn về tín dụng, giúp doanh nghiệp nhỏ có thêm cơ hội tiếp cận vốn phát triển sản xuất kinh doanh.

Chia sẻ về thực trạng tiếp cận vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa hiện nay tại Tọa đàm “Khơi thông nguồn vốn nhằm thúc đẩy kinh tế tư nhân”, ông Mạc Quốc Anh - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội cho biết, thực trạng tiếp cận vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa đang là một trong những điểm nghẽn lớn nhất ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tồn tại và phát triển của khu vực kinh tế tư nhân tại Việt Nam.

Trong vai trò là tổ chức đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Hà Nội, Hiệp hội ghi nhận hàng loạt phản ánh, kiến nghị liên quan đến các khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn, đặc biệt là vốn tín dụng ngân hàng và các kênh tài chính chính thức.

Theo khảo sát nội bộ của Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội năm 2024, có đến 67% doanh nghiệp hội viên cho biết gặp rất nhiều trở ngại khi tiếp cận vốn vay, trong đó nổi lên là các yếu tố: Thiếu tài sản đảm bảo, lãi suất quá cao và quy trình xét duyệt kéo dài, phức tạp.

Phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa có khả năng chứng minh hiệu quả kinh doanh một cách minh bạch và khoa học qua hệ thống báo cáo tài chính đạt chuẩn. Khoảng 60% doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa thực hiện kiểm toán độc lập, và nhiều đơn vị vẫn sử dụng sổ sách kế toán nội bộ không đáp ứng chuẩn mực theo yêu cầu của ngân hàng.

Đây là nguyên nhân khiến ngân hàng gặp khó khăn trong việc định giá mức độ rủi ro tín dụng và thường từ chối cấp vốn hoặc chỉ phê duyệt ở mức thấp. Bên cạnh đó, khung pháp lý về bảo lãnh tín dụng và hỗ trợ vốn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn còn rất phân tán, chồng chéo.

Các chính sách từ Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (2017) cho đến các Nghị định hướng dẫn vẫn chưa đồng bộ với thực tiễn, đặc biệt ở khâu tổ chức thực hiện. Các Quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Trung ương và địa phương hoạt động còn hạn chế. Số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy, đến cuối năm 2024, tỷ lệ giải ngân từ Quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa chỉ đạt khoảng 30 - 35% trên tổng vốn được cấp, phản ánh sự bất cập trong mô hình vận hành và phối hợp chính sách.

Ông Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội: Thực trạng tiếp cận vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa đang là một trong những điểm nghẽn lớn nhất ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tồn tại và phát triển của khu vực kinh tế tư nhân.

Một nguyên nhân sâu xa khác đến từ tâm lý e ngại rủi ro của hệ thống ngân hàng thương mại. Trong bối cảnh nợ xấu tăng cao và thị trường bất động sản còn trầm lắng, các ngân hàng ngày càng thận trọng hơn với việc cho doanh nghiệp nhỏ và vừa vay, bởi tệp doanh nghiệp này vốn được xem là có mức độ rủi ro tín dụng cao hơn các tập đoàn, doanh nghiệp lớn.

Chưa kể, chi phí tiếp cận vốn cũng là rào cản lớn. Lãi suất cho vay thực tế mà doanh nghiệp nhỏ và vừa đang chịu dao động từ 9% đến 12%/năm - cao hơn mức trung bình trong khu vực ASEAN từ 2-4 điểm phần trăm. Đối với những doanh nghiệp khởi nghiệp hoặc đang đổi mới mô hình sản xuất theo hướng chuyển đổi xanh, đây là áp lực tài chính cực lớn, khiến nhiều doanh nghiệp lựa chọn... rút lui khỏi thị trường.

Có thể khẳng định, việc tiếp cận vốn hiện nay đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn còn rất nhiều rào cản, xuất phát từ cả phía doanh nghiệp, hệ thống ngân hàng, và khung thể chế. Nếu không được khơi thông kịp thời, đây sẽ tiếp tục là lực cản lớn nhất đối với sự phát triển của kinh tế tư nhân - khu vực đang đóng góp trên 40% GDP và hơn 85% tổng số việc làm toàn xã hội.

Ông Nguyễn Đức Xuân - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Đầu tư Thương mại Hà Thành cũng chia sẻ về những khó khăn của doanh nghiệp trong việc tiếp cận vốn: "Doanh nghiệp vừa và nhỏ như chúng tôi có thể được ngân hàng hỗ trợ nhiệt tình để mở tài khoản ở ngân hàng, nhưng để vay vốn thì không dễ dàng. Chẳng hạn, nếu công ty chúng tôi trúng 2-3 gói thầu cung cấp thiết bị y tế trị giá khoảng 50 tỷ đồng, nhưng vì không có vốn, chúng tôi muốn tìm đến ngân hàng. Song, do không có tài sản bảo đảm, việc tiếp cận vốn là rất khó khăn".

Là chủ doanh nghiệp siêu nhỏ và từng vay vốn ngân hàng, ông Đinh Duy Hưng - Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty TNHH Duy Hưng cho biết, việc tiếp cận vốn vay có khá nhiều vấn đề và sau khi giải ngân cho doanh nghiệp xong, nhân viên ngân hàng thường bỏ bẵng, không chăm sóc, hỗ trợ hay tìm hướng để doanh nghiệp phát triển lên.

Ông Hưng kỳ vọng, Nghị quyết 68 sẽ góp phần tháo gỡ khó khăn về tín dụng, giúp doanh nghiệp nhỏ có thêm cơ hội tiếp cận vốn phát triển sản xuất kinh doanh.

Bảo Thoa