Dân chủ để tạo mối quan hệ lao động hài hòa

Bảo đảm thực hiện dân chủ tại doanh nghiệp

Đại biểu Trần Nhật Minh (Nghệ An) cho hay, nhiều doanh nghiệp khu vực ngoài Nhà nước chưa xây dựng quy chế dân chủ, tỷ lệ doanh nghiệp có tổ chức Công đoàn khu vực ngoài Nhà nước, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tổ chức Hội nghị người lao động còn thấp, đạt khoảng 64%.

Đáng quan tâm, đại biểu cho hay, doanh nghiệp chưa có tổ chức Công đoàn gần như không tổ chức Hội nghị người lao động theo quy định. Chưa kể, việc tổ chức Hội nghị người lao động ở một số doanh nghiệp vẫn còn hình thức, chưa đảm bảo các nội dung theo quy định, nhất là việc công khai tài chính các loại quỹ.

Thực hiện tốt dân chủ ở cơ sở sẽ giúp người lao động gắn bó hơn với doanh nghiệp. Ảnh minh họa.

“Nguyên nhân là do một số doanh nghiệp, người sử dụng lao động chưa nhận thức đúng ý nghĩa của việc tổ chức thực hiện quy chế dân chủ tại doanh nghiệp nên chưa chủ động phối hợp mà chủ yếu do Ban Chấp hành Công đoàn cơ sở đề xuất nên việc thực hiện quy chế dân chủ còn gặp khó khăn, nhất là doanh nghiệp khu vực ngoài Nhà nước”, đại biểu nói.

Bên cạnh đó, cũng theo đại biểu Trần Nhật Minh, một số doanh nghiệp không tổ chức lấy ý kiến của đa số người lao động nhưng vẫn ký Thỏa ước lao động tập thể, nhiều doanh nghiệp chưa thực hiện công khai các nội dung của Thỏa ước lao động tập thể nên người lao động chưa tiếp cận được. Số lượng doanh nghiệp có Thỏa ước lao động tập thể còn hạn chế, nội dung có lợi hơn cho người lao động không nhiều.

Đại biểu Trần Nhật Minh cũng dẫn số liệu của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho biết, năm 2021 cả nước có 105 cuộc tranh chấp lao động dẫn đến ngừng việc tập thể. Nguyên nhân chủ yếu là do người lao động chưa đồng tình với cơ chế trả lương của doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp chậm lương, chậm thưởng hoặc chi trả lương, thưởng chưa hợp lý. Chất lượng bữa ăn ca chưa đảm bảo hoặc tăng thời gian làm việc của người lao động mà chưa thông qua ý kiến của người lao động…

“Việc thực hiện dân chủ ở doanh nghiệp cần được quan tâm đúng mức hơn nữa, cần thiết phải nghiên cứu, rà soát, xây dựng các quy định của pháp luật để khắc phục kịp thời những hạn chế, bất cập trong thực tiễn và các biện pháp bảo đảm thực hiện dân chủ tại doanh nghiệp”, đại biểu nói.

Đại biểu Trần Nhật Minh đề nghị rà soát để tránh trùng lặp, chồng chéo giữa hệ thống pháp luật về dân chủ cơ sở và hệ thống pháp luật lao động. “Các quy định quyền của người lao động về dân chủ cần nghiên cứu thiết kế theo hướng có tính khả thi, thực chất, liên quan trực tiếp đến quyền lợi hợp pháp của người lao động cần được pháp luật bảo vệ, có thể được thực hiện thông qua cơ chế dân chủ đại diện hoặc dân chủ trực tiếp, không làm ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp”, đại biểu đoàn Nghệ An đề nghị.

Đảm bảo thực chất vai trò của Công đoàn

Đại biểu Lê Tất Hiếu (Đoàn Vĩnh Phúc) đề cập đến việc tổ chức hội nghị cán bộ, công chức, viên chức, người lao động. Theo dự thảo Luật, Hội nghị cán bộ, công chức, viên chức, người lao động do người đứng đầu cơ quan, đơn vị chủ trì, phối hợp với Công đoàn cơ quan, đơn vị, tổ chức định kỳ mỗi năm một lần hoặc bất thường do Ban Chấp hành Công đoàn yêu cầu hay người đứng đầu thấy cần thiết.

Để tránh việc người đứng đầu tổ chức hội nghị một cách hình thức, không thực chất, đại biểu Lê Tất Hiếu đề nghị bổ sung quy định về địa vị pháp lý và trách nhiệm của Ban Chấp hành Công đoàn trong Hội nghị cán bộ, công chức, viên chức, người lao động với tư cách là người cùng người đứng đầu cơ quan đồng chủ trì, nhằm đảm bảo thực chất vai trò vị trí, chức năng của Công đoàn trong phát huy và thực hiện quyền dân chủ của công chức, viên chức, người lao động.

Người lao động rất ngại tham gia kiểm tra, giám sát hoạt động của cơ quan, đơn vị, miễn sao quyền lợi của mình không bị hạn chế hoặc bị thu hẹp, không bị trù dập, được nâng lương theo kỳ là ý kiến của đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp).

Vì vậy, ông Hòa cho rằng, cần quy định rạch ròi về nội dung nhiệm vụ, quyền hạn để cho công chức, viên chức, người lao động thực hiện phát huy dân chủ thì luật sẽ đi vào cuộc sống và được sự ủng hộ, phát huy quyền làm chủ tập thể của công chức, viên chức, người lao động sẽ dễ dàng, còn ngược lại thì sẽ rất khó phát huy.

Thực hiện dân chủ ở cơ sở nhiều nơi còn hình thức

Đại biểu Tống Văn Băng (Đoàn Hải Phòng) cũng cho rằng, những đơn vị, doanh nghiệp nào mà tổ chức tốt việc đối thoại công khai, công khai được các nội dung liên quan đến việc đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp và công bố về thang bảng lương, các định mức vào lao động, tiền lương và tiền thưởng đặc biệt trong dịp lễ Tết… thì ít xảy ra các tranh chấp lao động tập thể.

Vì vậy, việc Luật quy định các quyền của người lao động trong doanh nghiệp gồm các quyền tham gia ý kiến, người lao động quyết định, người lao động kiểm tra, người lao động giám sát, người sử dụng lao động có nghĩa vụ phải thực hiện… là cần thiết.

Đại biểu Cầm Hà Chung (Đoàn Phú Thọ) dẫn Báo cáo tổng kết thi hành pháp luật về thực hiện dân chủ ở cơ sở cho biết nhiều nơi còn hình thức, nhất là đối với các nội dung, hình thức chính quyền, cơ quan, tổ chức phải công khai nội dung, hình thức, người dân, người lao động được bàn, quyết định, tham gia ý kiến, kiểm tra.

Một trong các nguyên nhân là do trách nhiệm của tập thể, cá nhân quy định trong văn bản pháp luật chưa rõ ràng, đầy đủ. Để khắc phục bất cập trên và để nhân dân, người lao động thực hiện quyền dân chủ một cách thực chất, đại biểu đề nghị cần quy định rõ và đầy đủ trách nhiệm của chính quyền cơ sở, các cơ quan, tổ chức trong các khâu thực hiện dân chủ ở cơ sở của chính quyền cấp trên cơ sở, trong việc đảm bảo các quy định thực hiện nghiêm túc trách nhiệm của Ủy ban nhân dân các cấp, trong việc đảm bảo để các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân thực hiện quyền và trách nhiệm làm chủ của mình.

Đồng thời, quy định rõ và đầy đủ quyền và trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội trong thực hiện dân chủ ở cơ sở, nhấn mạnh ở khâu chủ động đề xuất các vấn đề nhân dân, người lao động bàn, quyết định, tham gia ý kiến./.