Cần chính sách đãi ngộ có tính cạnh tranh quốc tế để thu hút và giữ chân nhân tài

Tôi rất đồng tình với những nhiệm vụ trọng tâm được nêu trong Dự thảo Báo cáo Chính trị Đại hội XIV, đặc biệt là nhiệm vụ về "Đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia" (được đề cập tại Mục III: Định hướng phát triển đất nước, những nhiệm vụ trọng tâm). Đây là yếu tố sống còn để đất nước đạt được mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và gia nhập nhóm nước thu nhập trung bình cao vào năm 2030.

Tuy nhiên, để tạo ra cú hích đột phá thực sự trong khoa học - công nghệ (KH-CN), chúng ta cần giải quyết vấn đề cốt lõi: nguồn nhân lực chất lượng cao. Tôi cho rằng, giải pháp cần tập trung vào hai trụ cột: chính sách đãi ngộ nhân tài và môi trường nghiên cứu chuyên nghiệp.

Thứ nhất, cần chính sách đãi ngộ có tính cạnh tranh quốc tế.

Nhân tài công nghệ là nguồn lực toàn cầu và họ sẽ chọn nơi có chính sách đãi ngộ tốt nhất. Nếu Việt Nam chỉ áp dụng mức lương và chế độ đãi ngộ theo thang bậc hành chính hiện tại, rất khó để thu hút và giữ chân những chuyên gia hàng đầu, đặc biệt là các chuyên gia Việt kiều đang làm việc trong môi trường công nghệ tiên tiến trên thế giới.

Tôi đề nghị Chính phủ xây dựng một cơ chế đặc thù, tách biệt đãi ngộ nhân tài KH-CN khỏi hệ thống lương hành chính thông thường, đảm bảo mức thu nhập và điều kiện làm việc của họ phải cạnh tranh ngang bằng với các quốc gia phát triển trong khu vực. Chính sách này cần đi kèm với việc tạo điều kiện về nhà ở, học tập cho con cái và cơ hội phát triển sự nghiệp lâu dài, biến việc trở về phục vụ đất nước thực sự là một lựa chọn hấp dẫn và xứng đáng.

Thứ hai, đảm bảo quyền tự chủ tghiên cứu và loại bỏ cơ chế "xin - cho".

Sự sáng tạo chỉ nảy nở trong một môi trường cởi mở, chuyên nghiệp và được trao quyền. Hiện nay, các nhà khoa học trong nước vẫn phải đối mặt với nhiều rào cản về thủ tục hành chính, quản lý tài chính dự án, và sự thiếu linh hoạt trong mua sắm trang thiết bị.

Để khắc phục, tôi đề nghị cần: Đảm bảo quyền tự chủ nghiên cứu: Các viện, trường, nhóm nghiên cứu phải được trao quyền tự quyết định về định hướng nghiên cứu, sử dụng ngân sách và tuyển dụng nhân sự, miễn là kết quả đầu ra được kiểm chứng về chất lượng và hiệu quả.

Xóa bỏ cơ chế "xin - cho": Thay thế bằng cơ chế đặt hàng, đánh giá và kiểm soát theo sản phẩm đầu ra (KPI), thông qua hội đồng khoa học độc lập, thay vì kiểm soát quá trình bằng các thủ tục hành chính rườm rà.

Tôi tin rằng, chỉ khi chúng ta giải quyết được bài toán nhân tài bằng đãi ngộ quốc tế và tạo lập một môi trường nghiên cứu chuyên nghiệp, công bằng, thì mục tiêu đột phá về khoa học, công nghệ và chuyển đổi số quốc gia mới có thể đạt được một cách vững chắc.

Đỗ Phương Mai
(Phường Hồng Hà, Hà Nội)