Giáo sư Trường Bưởi Dương Quảng Hàm: Một chí khí hiếm có

Không sinh ra ở Hà Nội nhưng GS, liệt sỹ Dương Quảng Hàm đã dành trọn đời mình cho Hà Nội. Cuộc đời ông có những đóng góp hiển hách cho thủ đô và cho nền giáo dục nước nhà. Theo đánh giá của ông Viên Linh, Giáo sư Dương Quảng Hàm viết tác phẩm đầu tay “Quốc văn trích diễm”, in tại Hà Nội năm 1925, khi mới 27 tuổi, “đã thể hiện chí khí hiếm có”.
mot chi khi hiem co 5 nhân vật được Giải thưởng Nobel kêu gọi bảo vệ di sản văn hóa
mot chi khi hiem co “Bông hồng nước Pháp” trở lại Việt Nam
mot chi khi hiem co Triển lãm các tác phẩm chưa từng công bố của Vũ Dân Tân

Vị giáo sư Quốc văn

PGS Đỗ Quang Lưu, học sinh trường Bưởi, khóa 1938 – 1945, mỗi khi hồi tưởng lại, ông vẫn đinh ninh trong dạ: “Người thầy giáo mà tôi hằng kính mến và chịu ơn nhiều nhất về cái “hướng đi tôi đã chọn” trong đời mình, chính là thầy Dương Quảng Hàm, vị “Giáo sư Quốc văn” (theo cách gọi hồi ấy) nổi tiếng của trường Bưởi…”

mot chi khi hiem co
Giáo sư Dương Quảng Hàm (1898 – 1946)

Nhà giáo ưu tú Dương Xuân Nghiên, nguyên Chủ tịch Công đoàn Giáo dục Việt Nam, nhớ lại: “Thầy thuộc lớp giáo sư đầu tiên được đào tạo có hệ thống, là lớp người đầu tiên tiếp cận với khoa học giáo dục Pháp, với cách giảng dạy mới, tích lũy được nhiều kiến thức của nền văn hóa phương Tây hồi đó”.

Vì vậy, vẫn theo lời kể của PGS Đỗ Quang Lưu, học trò đặc biệt thích thú khi được nghe thầy Hàm giảng về nền Văn chương dân gian Việt Nam hết sức phong phú, độc đáo với sự phân tích cụ thể, khoa học và những phát hiện mới mẻ dường như lần đầu tiên đã xuất hiện trên công trình nghiên cứu, biên soạn của bản thân thầy.

“Cho đến nay ngẫm lại, nhiều thành quả nghiên cứu cũng như nhiều phát hiện mới mẻ của thầy hồi đó hiển nhiên đã trở thành một trong những “điểm tựa” đáng tin cậy cho biết bao giáo trình, tài liệu về nền văn học Việt Nam nói chung và nền văn học dân gian nói riêng mà chúng tôi có may mắn được tiếp thụ từ những ngày đó”.

Anh xứng đáng là một môn đệ của Giáo sư Hàm

Giáo sư Nguyễn Xuân Thảo, cựu học sinh trường Bưởi, kể lại ấn tượng trong 3 năm học Tú tài, đã được thầy Dương Quảng Hàm trang bị cho những kiến thức cơ bản, tổng quát về văn học, và sử học Việt Nam. Những kiến thức này đã được thầy trình bày một cách mạch lạc, logic, đầy nhiệt tình và sức thuyết phục đối với cậu học sinh say mê văn học và có chút vốn học 3-4 năm Hán văn tại làng Mọc quê hương.

Nhờ những kiến thức thầy Dương Quảng Hàm trang bị, bước vào phần thi vấn đáp trong kỳ thi Tú tài, cậu học trò Nguyễn Xuân Thảo đã thuyết phục được ông Lê Thành Ý, một giáo sư dạy Việt văn tại trường Albert Sarraut, một trường trung học chủ yếu dành cho con em Pháp.

“Sau khi theo yêu cầu của ông, tôi trình bày tương đối lưu loát lịch sử văn học đời Trần. Ông hỏi tôi về Nguyễn Cư Trinh, một tác giả ít được nhắc đến. Thật là một câu hỏi hóc búa. Song với những kiến thức thầy Dương Quảng Hàm đã truyền thụ, tôi cũng trình bày được khá rõ về thân thế, sự nghiệp văn chương của Nguyễn Cư Trinh. Ông giám khảo khó tính bỗng xua tay và nói:Thôi đủ rồi. “Vous êtes un disciple digne du Professeur Hàm” (Anh xứng đáng là một môn đệ của Giáo sư Hàm).

Nhà sư phạm mẫu mực ấy, qua mô tả của một học trò cũ là học giả Nguyễn Hiến Lê, càng khiến bạn đọc hình dung ra một tấm gương mô phạm, giản dị đến khiêm nhường.

mot chi khi hiem co
Một số tác phẩm của ông.

“Mấy năm trước, những khi thấy cụ đi qua sân trường, tôi thường để ý: cụ đi bộ, lúc nào cũng rảo bước, cụ thấp bé mà bước những bước dài, nhón gót (người ta bảo là tướng yểu), như lúc nào cũng vội vàng – cụ có bao giờ biết thơ thẩn, mơ mộng không nhỉ? – mà ngồi xe đạp thì trái lại, cụ đạp rất chậm, tốc độ đều đều, chỉ độ mười cây số một giờ, tới cửa lớp, cụ thận trọng hãm lại, cho xe nghiêng qua một bên, khoan thai bước xuống, gác xe, gỡ cái kẹp ống quần ra, tháo chiếc cặp phồng những sách vở, rồi ôm cặp tiến vô lớp.

Gặp bạn đồng sự cụ niềm nở bắt tay, nhưng ít khi đứng lại để trò chuyện; cụ tới lớp không khi nào trễ, nhưng cũng không khi nào quá sớm, chỉ dăm ba phút là cùng, như vậy thì đâu có thì giờ để trò chuyện. Tôi có cảm tưởng cụ là một chiếc đồng hồ mà thì giờ của cụ đã tính trước đâu vào đấy hết. Chúng tôi phục cụ ở điểm đó”.

Người viết bộ Văn học sử Việt Nam hiện đại đầu tiên

Dương Quảng Hàm xuất thân trong một gia đình nhà Nho, học chữ Hán ở nhà, chữ quốc ngữ ở Hà Nội, tốt nghiệp thủ khoa Cao đẳng Sư phạm Ðông Dương (1920) với bản luận văn “Khổng Tử và học thuyết Khổng Mạnh trong nền giáo dục cũ”, khi mới 22 tuổi. Ông giảng dạy tại trường Bưởi, từ năm1920 đến năm 1946. Ngoài giảng bài, ông còn nghiên cứu và viết sách.

Nhà báo Lê Văn Ba cho biết: Dương Quảng Hàm viết sách giáo khoa bằng hai thứ tiếng Việt và Pháp. Công trình giá trị nhất của ông là bộ “Việt Nam văn học sử yếu” (gồm hai cuốn: “Việt Nam văn học sử yếu” và “Việt Nam thi văn hợp tuyển”). “Đây là những cuốn sách giáo khoa bậc trung học đồng thời là cuốn lịch sử văn học đầu tiên được soạn bằng chữ Quốc ngữ với phương pháp nghiên cứu khoa học, tư liệu phong phú và chính xác. Công trình này đã góp phần tích cực vào việc phát hiện và bảo tồn những giá trị văn hóa của dân tộc”.

Theo đánh giá của ông Viên Linh, Giáo sư Dương Quảng Hàm viết tác phẩm đầu tay “Quốc văn trích diễm”, in tại Hà Nội năm 1925, khi mới 27 tuổi, “đã thể hiện chí khí hiếm có”.

“Quốc văn trích diễm ”dày gần 300 trang, đã trích dẫn những bài làm giáo khoa ngay khi tác giả những bài ấy còn trẻ, còn đang sáng tác: Nguyễn Bá Học, Nguyễn Bá Trác, Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu, Dương Bá Trạc, Phạm Duy Tốn, Huỳnh Tịnh Của, Trương Vĩnh Ký, v.v… Trong phần “biên tập đại ý” in ở đầu sách, Dương Quảng Hàm viết: “Trong chương trình các trường sư phạm và cao đẳng tiểu học, có một khoa giảng quốc văn, mà đã gọi là giảng văn thì phải có bài có sách. Hiện nay quyển sách quốc văn độc bản dùng trong các trường ấy chưa có. Bởi vậy chúng tôi soạn ra quyển sách này để hiến cho các bực giáo sư và các học sinh dùng.”

Điều này khiến ông Viên Linh phải thốt lên: “Thật là tuyệt vời, một thanh niên tự tin, tự quyết, dám đứng ra làm một việc chưa ai làm, “soạn sách giáo khoa quốc văn cho các thầy dùng dạy học sinh”.

Ngoài ra, trong “Việt Nam văn học sử yếu” xuất bản năm 1941, Dương Quảng Hàm cũng đã đưa vào sách giáo khoa thơ văn của các tác giả sinh thời khác: Phan Kế Bính, Nguyễn Văn Ngọc, Ðông Hồ, Hoàng Ngọc Phách, Khái Hưng, Xuân Diệu,… Điều này khiến ông Viên Linh một lần nữa phải ngạc nhiên: “Dương Quảng Hàm chính là người đã viết bộ Văn Học Sử Việt Nam hiện đại đầu tiên, xuất bản từ năm 1941”!

Kiều Mai Sơn

Có thể bạn quan tâm

Nên xem

Liên hoan Ban nhạc toàn quốc năm 2024: "Hút" hàng nghìn khán giả về Sơn Tây

Liên hoan Ban nhạc toàn quốc năm 2024: "Hút" hàng nghìn khán giả về Sơn Tây

(LĐTĐ) Sau 3 ngày (31/10 - 2/11), Liên hoan Ban nhạc toàn quốc năm 2024 đã khép lại, đánh dấu sự trở lại sôi động của các ban nhạc sống trong dòng chảy nghệ thuật biểu diễn, khẳng định vị trí không gì có thể thay thế được dẫu rằng đã đến thời của kỷ nguyên công nghệ 4.0. Đáng chú ý, trong những ngày biểu diễn, hàng nghìn khán giả từ khắp mọi miền đã đổ về Sơn Tây để thưởng lãm chương trình nghệ thuật đặc sắc này.
Google Maps tích hợp AI Gemini, sẵn sàng trả lời mọi câu hỏi về địa điểm

Google Maps tích hợp AI Gemini, sẵn sàng trả lời mọi câu hỏi về địa điểm

(LĐTĐ) Google Maps vừa nâng cấp tính năng vượt trội với sự hỗ trợ của AI Gemini, giúp người dùng có trải nghiệm du lịch và khám phá địa điểm thông minh, tiện lợi hơn bao giờ hết.
Thời tiết miền Bắc chuyển rét, Trung Bộ, Tây Nguyên có mưa lớn

Thời tiết miền Bắc chuyển rét, Trung Bộ, Tây Nguyên có mưa lớn

(LĐTĐ) Hiện nay, không khí lạnh tăng cường đang ảnh hưởng mạnh đến thời tiết miền Bắc và miền Trung, gây ra tình trạng rét tại Hà Nội và các tỉnh phía Bắc, trong khi miền Trung đối diện với những trận mưa lớn kèm nguy cơ ngập lụt, lũ quét và sạt lở đất.
Xây dựng các trung tâm văn hóa Việt Nam ở nước ngoài: Chỉ xây khi dự kiến thu đủ bù chi

Xây dựng các trung tâm văn hóa Việt Nam ở nước ngoài: Chỉ xây khi dự kiến thu đủ bù chi

(LĐTĐ) Ủng hộ chủ trương xây dựng các trung tâm văn hóa Việt Nam ở nước ngoài, tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Anh Trí (Đoàn thành phố Hà Nội) cho rằng, phải cân nhắc thật kỹ về sự cần thiết và tính hiệu quả.
Phát huy hiệu quả mô hình “Cổng trường an toàn giao thông”

Phát huy hiệu quả mô hình “Cổng trường an toàn giao thông”

Sau thời gian triển khai, mô hình “Cổng trường an toàn giao thông” trên địa bàn quận Ba Đình bước đầu đã phát huy tác dụng, góp phần giảm thiểu tình trạng ùn tắc giao thông trước cổng trường trước và sau giờ tan học. Mô hình này còn giúp xây dựng môi trường giao thông an toàn, thân thiện, góp phần đẩy lùi tình trạng vi phạm pháp luật về trật tự an toàn giao thông (TTATGT).
Quy định về phê duyệt phương án chữa cháy của cơ sở từ 16/12/2024

Quy định về phê duyệt phương án chữa cháy của cơ sở từ 16/12/2024

(LĐTĐ) Theo quy định mới, từ 16/12/2024, yêu cầu phê duyệt phương án chữa cháy của cơ sở theo quy trình chi tiết, bao gồm tiếp nhận, kiểm tra, và xử lý hồ sơ đúng thẩm quyền. Hồ sơ cần đáp ứng các tiêu chuẩn cụ thể và được lưu trữ cẩn thận.
Công đoàn ngành GTVT Hà Nội: Trao hỗ trợ cho đoàn viên bị ảnh hưởng bởi cơn bão số 3

Công đoàn ngành GTVT Hà Nội: Trao hỗ trợ cho đoàn viên bị ảnh hưởng bởi cơn bão số 3

(LĐTĐ) Ngày 2/11, Công đoàn ngành Giao thông Vận tải (GTVT) Hà Nội tổ chức đoàn công tác do đồng chí Tạ Thị Mỹ Thanh - Ủy viên Ban Chấp hành Công đoàn GTVT Việt Nam, Đảng ủy viên, Chủ tịch Công đoàn ngành GTVT Hà Nội làm Trưởng đoàn đã đến các đơn vị Công đoàn cơ sở để trao hỗ trợ cho đoàn viên công đoàn bị ảnh hưởng bởi cơn bão số 3.

Tin khác

Xây dựng các trung tâm văn hóa Việt Nam ở nước ngoài: Chỉ xây khi dự kiến thu đủ bù chi

Xây dựng các trung tâm văn hóa Việt Nam ở nước ngoài: Chỉ xây khi dự kiến thu đủ bù chi

(LĐTĐ) Ủng hộ chủ trương xây dựng các trung tâm văn hóa Việt Nam ở nước ngoài, tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Anh Trí (Đoàn thành phố Hà Nội) cho rằng, phải cân nhắc thật kỹ về sự cần thiết và tính hiệu quả.
Tạp chí điện tử Tiếp thị và Gia đình ra mắt bộ nhận diện mới

Tạp chí điện tử Tiếp thị và Gia đình ra mắt bộ nhận diện mới

(LĐTĐ) Được sự cho phép của Bộ Thông tin và Truyền thông và để phụng sự độc giả được tốt hơn, từ ngày 2/11/2024, Tạp chí điện tử Tiếp thị và Gia đình chính thức ra mắt bộ nhận diện mới và thay đổi cơ cấu một số chuyên mục.
Sôi nổi Liên hoan nghệ thuật quần chúng "Hà Nội - Niềm tin và hy vọng" năm 2024

Sôi nổi Liên hoan nghệ thuật quần chúng "Hà Nội - Niềm tin và hy vọng" năm 2024

(LĐTĐ) Trong không khí hân hoan chào mừng kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2024) và thành công của Đại hội đại biểu toàn quốc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam lần thứ X, nhiệm kỳ 2024 - 2029, tối 1/11, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội chỉ đạo Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội tổ chức Liên hoan Nghệ thuật quần chúng với chủ đề "Hà Nội - Niềm tin và hy vọng" năm 2024.
"Mùa hè năm ấy bên em là mãi mãi": Áng văn đẹp đẽ về tình yêu và nhân sinh giữa đại dịch

"Mùa hè năm ấy bên em là mãi mãi": Áng văn đẹp đẽ về tình yêu và nhân sinh giữa đại dịch

(LĐTĐ) Sau thành công của tiểu thuyết đầu tay "Tìm em giữa ngàn sao lấp lánh" (2021), tác giả Hồ Điệp Thanh Thanh vừa cho ra mắt tác phẩm thứ hai mang tên "Mùa hè năm ấy bên em là mãi mãi". Đây là một trong số ít tác phẩm văn học Việt Nam viết về đề tài đại dịch, được hoàn thành sau 3 năm ấp ủ và chắt lọc của tác giả.
Festival Ninh Bình lần thứ III năm 2024: Hành trình kết nối "Dòng chảy di sản"

Festival Ninh Bình lần thứ III năm 2024: Hành trình kết nối "Dòng chảy di sản"

(LĐTĐ) Tiếp nối thành công của hai kỳ Festival trước, Festival Ninh Bình lần thứ III năm 2024 sẽ diễn ra từ ngày 24/11 đến ngày 30/11/2024, tại thành phố Ninh Bình và huyện Hoa Lư, với chủ đề "Dòng chảy di sản". Qua đó, không chỉ tôn vinh các giá trị văn hóa, lịch sử của vùng đất cố đô Hoa Lư, mà còn là cơ hội để kết nối, lan tỏa những giá trị di sản văn hóa quốc gia.
NSND Xuân Bắc được bổ nhiệm làm Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn

NSND Xuân Bắc được bổ nhiệm làm Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn

(LĐTĐ) Chiều 30/10, tại Hội nghị công bố quyết định về công tác cán bộ của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL), Thứ trưởng Tạ Quang Đông đã trao quyết định bổ nhiệm NSND Nguyễn Xuân Bắc - Giám đốc Nhà hát Kịch Việt Nam giữ chức vụ Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn theo Quyết định số 3199/QĐ-BVHTTDL.
Ấn tượng Chung kết cuộc thi nhảy hiện đại “Nhịp sống trẻ” Hà Nội năm 2024

Ấn tượng Chung kết cuộc thi nhảy hiện đại “Nhịp sống trẻ” Hà Nội năm 2024

(LĐTĐ) Chung kết xếp hạng và trao giải Cuộc thi nhảy hiện đại “Nhịp sống trẻ” Hà Nội lần thứ 2 năm 2024 đã diễn ra tại sân khấu ngoài trời Trung tâm Văn hóa thành phố Hà Nội (quận Hà Đông). Cuộc thi do Sở Văn hóa và Thể thao phối hợp với Hội Sinh viên thành phố Hà Nội tổ chức.
Triển lãm Conan lần đầu tại Hà Nội, sống lại ký ức 30 năm

Triển lãm Conan lần đầu tại Hà Nội, sống lại ký ức 30 năm

(LĐTĐ) Ngày 26/10, triển lãm “30 năm đi cùng ký ức - Thám tử lừng danh Conan” đã được tổ chức tại Nhà xuất bản Kim Đồng (số 55 Quang Trung, Hà Nội). Triển lãm đã giúp người tham quan sống lại rất nhiều khoảnh khắc đáng nhớ cùng chàng thám tử nhí Conan.
Gần 200 vận động viên tranh tài tại Giải Cầu lông toàn quốc Báo Thanh tra lần thứ XIX

Gần 200 vận động viên tranh tài tại Giải Cầu lông toàn quốc Báo Thanh tra lần thứ XIX

(LĐTĐ) Ngày 26/10, tại Nhà Thi đấu Thể dục thể thao tỉnh Thái Nguyên, Báo Thanh tra tổ chức lễ khai mạc Giải Cầu lông toàn quốc Báo Thanh tra lần thứ XIX. Đây là hoạt động chào mừng kỷ niệm 79 năm ngày truyền thống vẻ vang của ngành Thanh tra Việt Nam (23/11/1945 - 23/11/2024).
Khởi động Giải thưởng nghệ thuật Pan Pacific Hà Nội 2025

Khởi động Giải thưởng nghệ thuật Pan Pacific Hà Nội 2025

(LĐTĐ) Tiếp nối thành công của mùa 1, Giải thưởng nghệ thuật Pan Pacific Hà Nội 2025 (năm thứ 2) đã chính thức được khởi động, với cuộc thi vẽ tranh “Thế giới quanh tôi”.
Xem thêm
Phiên bản di động