Rào cản nào từ môi trường kinh doanh “cầm chân” doanh nghiệp?

Tại Tọa đàm đối thoại chính sách: Các giải pháp đột phá tháo gỡ các điểm nghẽn phát triển khu vực kinh tế tư nhân, Tiến sĩ Trần Văn Thế - Chủ tịch HĐQT Công ty Đầu tư và phát triển Indel cho rằng, những hạn chế của khu vực tư nhân xuất phát từ cả bên trong lẫn bên ngoài.

Theo đó, ông Trần Văn Thế phân tích những rào cản từ môi trường kinh doanh bên ngoài khiến doanh nghiệp tư nhân chưa thể cất cánh. Về thể chế và chính sách: Khung pháp lý và chính sách liên quan đến doanh nghiệp vẫn còn một số bất cập, chưa thật sự hoàn thiện, thiếu tính ổn định và đồng bộ. Trong quá trình triển khai, nhiều doanh nghiệp tư nhân vẫn cảm nhận cơ hội tiếp cận chính sách chưa thật sự bình đẳng, nhất là ở các dự án hợp tác công - tư.

Một số thủ tục còn phức tạp, mất nhiều thời gian, trong khi việc thực thi chính sách ở các cấp chưa đồng bộ, làm tăng chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp nhỏ và vừa (chiếm tới 98% số doanh nghiệp) vẫn gặp khó khăn khi tiếp cận vốn, đất đai và nhân lực chất lượng cao.

Hiện nay, nhóm này chỉ tiếp cận dưới 20% tổng dư nợ tín dụng và dưới 10% vốn hóa trên thị trường chứng khoán. Bên cạnh đó, thủ tục thuê đất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất còn phức tạp, chi phí mặt bằng cao so với khả năng của nhiều doanh nghiệp.

Đầu tư cho công nghệ số, tự động hóa, hay đáp ứng tiêu chuẩn môi trường quốc tế thường đòi hỏi nguồn vốn lớn, vượt quá khả năng của nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa. (Ảnh minh hoạ)

Áp lực cạnh tranh ngày càng lớn khi hội nhập (FTA, RCEP…) đưa hàng hóa và doanh nghiệp nước ngoài vào thị trường. Trong khi đó, doanh nghiệp trong nước vẫn còn hạn chế về công nghệ, thương hiệu và chưa thật sự có môi trường cạnh tranh bình đẳng với khu vực FDI và doanh nghiệp nhà nước.

Các yêu cầu về chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và tuân thủ tiêu chuẩn ESG tạo ra nhiều thách thức cho doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, do chi phí đầu tư lớn và khả năng đáp ứng hạn chế. Một số quy định pháp lý chưa thật sự phù hợp, ví dụ việc đồng nhất người đại diện pháp luật với doanh nghiệp, có thể dẫn đến đình trệ khi cá nhân đó gặp vướng mắc pháp lý. Ngoài ra, hoạt động thương mại hóa sản phẩm khoa học và hợp tác giữa tư nhân với các chủ sở hữu tài sản trí tuệ còn gặp khó khăn.

Bên cạnh đó là chi phí đổi mới công nghệ. Đầu tư cho công nghệ số, tự động hóa, hay đáp ứng tiêu chuẩn môi trường quốc tế thường đòi hỏi nguồn vốn lớn, vượt quá khả năng của nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Để tháo gỡ những khó khăn cho kinh tế tư nhân, chuyên gia cho rằng, cần hoàn thiện thể chế theo hướng đồng bộ, minh bạch và ổn định, đặc biệt ở các lĩnh vực đầu tư, đất đai, tín dụng và hợp tác công - tư. Cải cách thủ tục hành chính phải đi vào thực chất, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí tuân thủ.

Đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh phải trở thành trụ cột trong chiến lược phát triển doanh nghiệp tư nhân. Cùng với đó, khả năng tiếp cận nguồn lực cho doanh nghiệp nhỏ và vừa thông qua tăng tỉ trọng tín dụng, hỗ trợ lãi suất cho dự án chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo cần được nâng cao.

Về mặt chính sách, ông Thế kiến nghị, Nhà nước cần hỗ trợ tài chính cho các sáng kiến liên kết, ưu đãi thuế cho doanh nghiệp lớn dẫn dắt SME nhằm tạo điều kiện để doanh nghiệp tư nhân tham gia vào các dự án đầu tư công và chuỗi cung ứng công nghiệp quốc gia.

Chia sẻ bên lề Toạ đàm, Giáo sư, Tiến sĩ Tô Trung Thành - Trưởng phòng Quản lý Khoa học, Đại học Kinh tế Quốc dân cho rằng, nguyên nhân hạn chế trong quá trình phát triển của khu vực kinh tế tư nhân bắt nguồn từ những điểm nghẽn như: nhận thức chưa đầy đủ và đúng về vai trò của khu vực kinh tế tư nhân; thể chế và các chính sách còn chưa hoàn toàn công bằng và thiếu tính bao trùm; chưa có mô hình liên kết hiệu quả giữa các bộ phận cấu thành trong khu vực tư nhân.

Bản thân năng lực nội tại và khả năng tiếp cận nguồn lực còn yếu; và những hạn chế về chất lượng đội ngũ doanh nhân. Những điểm nghẽn này cần được nhận diện rõ và tháo gỡ kịp thời bằng các giải pháp đột phá để tạo điều kiện cho kinh tế tư nhân phát triển thực chất, thực sự là động lực quan trọng nhất đóng góp vào tăng trưởng kinh tế trong giai đoạn mới.

Bảo Thoa