Xôi lúa – thức quà dung dị của người Hà Nội

	Thú chơi hoa lê của người Hà Nội
	Người Hà Nội rộn ràng ngày Tết ông Công, ông Táo

Hình ảnh những cô, những bà bên thúng hàng xôi ngồi nơi lề đường, vây quanh là cô cậu học trò, người lao động đứng đợi mua ăn sáng đã trở nên quen thuộc trong nhịp sống của người Hà Nội bao đời nay.

Tên gọi là xôi lúa, nhưng nguyên liệu chính của thức quà này lại là ngô và đậu xanh, thơm vị hành phi vàng giòn, vị béo ngậy của mỡ cùng chút ruốc đậm đà, những gói xôi được gói bọc thoăn thoắt bởi đôi bàn tay nhanh nhẹn của người bán hàng. Sở dĩ gọi là xôi lúa thay vì xôi ngô như hiện nay bởi người dân vùng ven sông Hồng ngày xưa (nay là 3 xã thuộc huyện Thanh Trì) có thói quen gọi cây ngô là cây lúa, còn cây lúa có tên là cây thóc. Cho đến giờ, những người cao tuổi của vùng này vẫn giữ thói quen gọi như vậy, bởi thế mới nói rằng, chỉ có người Hà Nội mới gọi là xôi lúa, những ai gọi là xôi ngô thì không phải người Hà Nội.

Trong số những gánh hàng xôi trên khắp phố phường Thủ đô, ngon nhất phải kể dến làng xôi Tương Mai (quận Hai Bà Trưng) đã đi vào câu ca: “Giếng Tương Mai vừa trong vừa mát/ Đường Tương Mai mới lát dễ đi/ Nghề làng xôi lúa, hành phi/ Xa xôi bạn nhớ những gì quê hương”. Xôi lúa ở đây đi vào tiềm thức dân Hà thành bởi những hạt gạo nếp to mẩy, đều hạt được chọn lựa kỹ càng, riêng ngô phải là hạt ngô nếp đủ già để trọn vị thơm dẻo mà không bị nhã, không khô.

Không phải ngẫu nhiên mà món ăn sáng dung dị này lại trở nên hấp dẫn, quen thuộc với người dân bao đời như vậy, phải chăng nhờ chính tấm lòng người đồ xôi gửi gắm trong đó. Muốn nấu xôi lúa ngon cần nhiều công đoạn chế biến những nguyên liệu khác nhau, sau đó hòa trộn thành món ăn thơm thảo, đủ chất để người ăn no đến tận trưa. Ngô nếp được bung nhừ rồi trộn lẫn với gạo nếp dẻo sao cho màu phớt trắng của hạt ngô và vị thơm của gạo hòa vào nhau. Đỗ xanh sau khi đồ chín được giã nhuyễn rồi nắm lại thành từng nằm tròn nhỏ. Khi ăn, người bán cắt mỏng lớp đỗ rắc lên trên xôi, thêm hành khô được phi mỡ chín đều, giòn mà không gãy vụn, bọc trong lá sen thơm thảo, khi ăn không bị dính, không dây ra tay.

Xôi lúa bán quanh năm, nhưng ngon nhất là khi được thưởng thức xôi trong tiết trời se lạnh. Khi ấy, vị đậm đà hòa quyện từ các nguyên liệu dân dã, kết tinh từ cuộc sống lao động của người dân đã giúp cho món ăn mộc mạc, bày bán nơi đầu phố cuối ngõ này chưa bao giờ mất đi chỗ đứng trong kho tàng ẩm thực của đất Hà Thành.

Giữa nhịp sống hối hả ngày nay, nếu bất chợt ai đó dừng chân bên thúng xôi lề đường rồi gọi lên “xôi lúa”, ắt hẳn đó chính là người Hà Nội đang gọi tên thức quà truyền thống của tuổi thơ, của vùng đất mình.

Hoàng Thu