Lễ cúng trâu ở chốn mù sương

Chia tay Mù Cang Chải, già bản Mù Sang tiễn chúng tôi về xuôi bằng điệu hát về hội Gàu Tào cuối năm dương lịch, hội Sắn Sải đầu xuân chơi rừng. Chiều cuối đông đại ngàn mù sương nhưng hoa mận đã nở trắng, lộc đào, lộc mơ đang mơn mởn đâm chồi. Hình như đất rừng và người H’Mông nơi đây là vậy, cứ đắng cay với ngọt bùi, sâu sắc, bí ẩn mà nguyên sơ, xoắn quyện lấy nhau.

Bản nghèo cheo leo lưng núi

Nằm chênh vênh bên dãy Hoàng Liên Sơn, Mù Cang Chải là huyện vùng sâu, vùng xa nhất của tỉnh Yên Bái, một mạn giáp Lào Cai, mặt kia tựa vào Sơn La. Toàn bộ các xã trong huyện đều có độ cao trung bình 800 mét, cao nhất là đỉnh Nậm Khắt hơn 2.000 mét. Nhắc đến địa danh Mù Cang Chải  không ít người nhớ ngay đến đặc sản nổi tiếng là gỗ pơ mu và mật ong rừng. Ngôi nhà ông trưởng bản Mù Sang nơi tôi ở nhờ cũng được làm đa phần bằng gỗ Pơ mu từ cái ngày ông mới lấy vợ, qua gần 60 năm đến giờ vẫn vững chãi và uy nghi. Hầu hết nhà cửa ở đây đều làm kín mít nên ban ngày trong nhà luôn tối mờ mờ, thỉnh thoảng người ta lại dùng gậy đẩy “tấm ngói” lệch sang bên để lấy ánh sáng. Cả bản chỉ có 2 cái máy phát điện chạy bằng sức nước dưới lòng khe, thành thử điện có nhưng yếu nên bà con bảo nhau tiết kiệm dành để xem ti vi hoặc nghe đài.

Cho đến thời điểm này, Mù Cang Chải có gần 5 vạn dân trong đó người Mông chiếm 90%. Dù là Mông Trắng, Mông Đen, Mông Hoa hay Mông Đỏ, họ đều coi Lồng Mù, Lồng Cống là đất tổ, khi chết phải chỉ đường cho linh hồn về đó. Ở chốn rừng xanh núi thẳm, người Thái, người Kinh lại quần cư dưới những vùng thấp dọc theo dòng Nậm Kim hay tập trung tại thị trấn. Người Mông thì vẫn giữ “nỗi niềm” từ thuở xa xưa, yêu rừng, yêu nương rẫy nên bản làng thường nằm cheo leo, nghiêng nghiêng lưng chừng núi.

58471

58472

Nhắc đến Mù Cang Chải nhiều, vậy mà phải đến tận hôm nay, khi hơi men đã chếnh choáng, già bản Mù Sang mới giải thích cho tôi biết vì sao huyện lại mang cái tên ấy. Hóa ra tên Mù Cang Chải được ghép từ tên của các xã đầu tiên đi theo cách mạng hồi kháng chiến chống Pháp. “Dân bản mấy đời tin theo Đảng, con cháu bây giờ vẫn vậy...” - ông cụ cười móm mém, thả những sợi khói thuốc vào màn sương lạnh. Dù ở tít tắp trên núi cao, người Mông cũng tự tạo ra được những “thương hiệu tinh xảo” cho cộng đồng mình đó là cách xếp đá làm ruộng bậc thang, cách kè nền nhà và cả cách rèn kim loại. Tôi đã từng chứng kiến ở lò rèn La Pán Tẩn, người ta khoan một thanh sắt thành nòng súng kíp nhờ sức nước, chế những lá đồng mỏng dính cho chiếc khèn réo rắt hay rèn ra con dao chém một nhát đứt đôi cây hóp. Cương, cường, độc lập, khó pha trộn, người Mông một mực xử thế theo nếp nhà, nếp bản. Hoàn cảnh có thay đổi chứ cái tính, cái thói quen thì không thể thay đổi...

Cuối năm cúng trâu cầu thịnh vượng

Dù đời sống kinh tế còn khó khăn nhưng đồng bào Mông ở Mù Cang Chải vẫn gìn giữ và phát huy những phong tục, tập quán tốt đẹp đã có từ ngàn đời nay đó có một tục lệ rất độc đáo mỗi dịp tết đến, xuân về đó là lễ cúng cống trâu cho các thần linh, ma trời, ma đất.

Người già trong bản kể rằng, ngày trước vào đúng dịp đã định của tháng cuối năm, những thanh niên khỏe mạnh sẽ buộc thật chặt con trâu được chọn để tế lễ vào cọc giữa sân, lấy sợi lanh dài, một đầu xâu vào mũi trâu, đầu kia dẫn thẳng vào trong nhà sàn chung của bản buộc vào bàn thờ. Xong khâu chuẩn bị, thầy cúng sẽ làm lễ giao con trâu sống cho ma trời, ma đất. Thầy cúng khấn rằng: “Nay con trâu béo tròn như tảng đá núi là của các ngài, các vị bô lão trong bản đã dắt tới đây. Đây là con trâu khỏe nhất rừng, to nhất bản, có cặp sừng chọi bụng trời, chân đạp lở núi, đuôi trâu quét đổ lá đa. Nay kính mời các ngài, các vị tới nhận lễ cho. Khi đến nhận lễ, các ngài, các vị nên mời từ ma cụ, kỵ, cha, mẹ, anh, em, chú, bác, con cháu đến cùng nhận. Các ngài nhận lấy vật sống từ mũi, mắt, tai, sừng, đầu, thân, bốn chân, đuôi, móng của con trâu béo bự cho đầy đủ…”. Khi  cảm thấy các thần linh đã nhận rồi (gieo được đài) thì thầy cúng sẽ tự đi bẻ lấy bất kỳ một thứ lá cây gì (trừ lá nán và lá ngón) đem vào để xua đuổi hồn vía của con trâu về với chủ cũ của nó và cho phép dân bản xẻ thịt. Người thanh niên có thân hình vạm vỡ nhất sẽ được cầm búa bổ nhát đầu tiên vào đầu trâu, những người khác thì bê chậu nước, chảo nước xếp xung quanh con vật. Đúng lúc hiệu lệnh của thầy cúng vang lên, người cầm búa lao tới, giơ cao, bổ thẳng vào đầu trâu. Đến lúc con vật lăn đùng ra đất, mọi người cầm gáo múc nước hất tung vào con vật, hất tung lên trời, tung tóe ra bốn phía. Tất cả người dự lễ cùng hô thật to: “Hãy cứu sinh linh loài trâu, cứu sinh linh loài trâu”. Thực ra, nghĩa của câu hô này là nhân lúc con người hóa kiếp cho con trâu thì ai cũng phải hô to như vậy để cứu vớt cả sự sống của mình và người khác, đồng thời cùng lúc đánh thức tất cả sự sống của loài người đang bị lạc lõng, chìm ẩn ở cõi vĩnh hằng hãy trở về với cuộc sống thực hiện (theo quan điểm của người Mông thì ở thế giới âm con trâu chính là linh hồn của con người).

Khi dọn cỗ lễ vật, người ta chọn lấy đầu, đuôi, chân trâu bày lên bàn thờ đặt trong nhà sàn chung. Thầy cúng lại làm lễ dâng vật chín cho trời, đất. Ông ta đọc tiếp: “Lúc trước tôi đã giao cho các ngài, các vị vật sống, giờ đây những quân sai, quân khiến đã hóa kiếp con vật thành vật chín cả, các ngài, các vị đừng tham lòng, tham dạ nữa, hãy vui lòng nhận lấy phần ngon của mình. Bà con bản Mông chúng tôi chỉ biết cống nạp đầy đủ, chẳng biết phân chia. Các vị, các ngài tự biết, vậy các ngài, các vị hãy tự phân, tự chia cho công bằng, đầy đủ, đừng nên bỏ sót một ai. Người lớn đi thì phải dẫn theo người già, trẻ nhỏ cùng theo, có nhiều dùng nhiều, có ít dùng ít, cốt sao cho mọi người có vai vế đều có phần. Nhận phần rồi, các ngài phù hộ cho dân bản khỏe mạnh, không mắc bệnh tật gì, không gặp hoạn nạn, bão giông, lũ ống, lũ cuốn. Chúng tôi đi làm ăn các ngài phải đi trước mở đường, dẹp lối, bắc cầu xua đuổi gian tham, gian tà; giúp ngăn cản mọi điều thói hư, tật xấu, giúp chúng tôi một lợi, trăm lãi, làm ăn phát tài, phát lộc để rồi lại đến kỳ dân bản Mông lại lễ trọng ăn cống hàng năm không quên ơn...”.

Ngày nay, vào những dịp năm hết tết về, lễ cúng trâu đã được đổi mới, không còn rườm rà, tốn kém như xưa. Vật tế là con trâu có thể làm hình nộm tượng trưng, thay vào đó có thể làm thịt các con vật nhỏ hơn để lễ ăn cống vẫn duy trì tín ngưỡng mà không bị lạm dụng mê tín dị đoan. Nhưng có một điều không thể thay đổi đó là trong những dịp sinh hoạt chung trong bản cuối năm, bao giờ những người già cũng nhắc lại để thế hệ sau ghi nhớ. Già bản Mù Sang bảo: “Cái cách cuối năm kể chuyện, đầu năm nhắc việc là để cháu con ghi nhớ không quên truyền thống của tổ tiên, từ đó mà hăng say học tập, lao động sản xuất.

Nguyễn Trường

Nên xem

Liên hoan Ban nhạc toàn quốc năm 2024: "Hút" hàng nghìn khán giả về Sơn Tây

Liên hoan Ban nhạc toàn quốc năm 2024: "Hút" hàng nghìn khán giả về Sơn Tây

(LĐTĐ) Sau 3 ngày (31/10 - 2/11), Liên hoan Ban nhạc toàn quốc năm 2024 đã khép lại, đánh dấu sự trở lại sôi động của các ban nhạc sống trong dòng chảy nghệ thuật biểu diễn, khẳng định vị trí không gì có thể thay thế được dẫu rằng đã đến thời của kỷ nguyên công nghệ 4.0. Đáng chú ý, trong những ngày biểu diễn, hàng nghìn khán giả từ khắp mọi miền đã đổ về Sơn Tây để thưởng lãm chương trình nghệ thuật đặc sắc này.
Google Maps tích hợp AI Gemini, sẵn sàng trả lời mọi câu hỏi về địa điểm

Google Maps tích hợp AI Gemini, sẵn sàng trả lời mọi câu hỏi về địa điểm

(LĐTĐ) Google Maps vừa nâng cấp tính năng vượt trội với sự hỗ trợ của AI Gemini, giúp người dùng có trải nghiệm du lịch và khám phá địa điểm thông minh, tiện lợi hơn bao giờ hết.
Thời tiết miền Bắc chuyển rét, Trung Bộ, Tây Nguyên có mưa lớn

Thời tiết miền Bắc chuyển rét, Trung Bộ, Tây Nguyên có mưa lớn

(LĐTĐ) Hiện nay, không khí lạnh tăng cường đang ảnh hưởng mạnh đến thời tiết miền Bắc và miền Trung, gây ra tình trạng rét tại Hà Nội và các tỉnh phía Bắc, trong khi miền Trung đối diện với những trận mưa lớn kèm nguy cơ ngập lụt, lũ quét và sạt lở đất.
Xây dựng các trung tâm văn hóa Việt Nam ở nước ngoài: Chỉ xây khi dự kiến thu đủ bù chi

Xây dựng các trung tâm văn hóa Việt Nam ở nước ngoài: Chỉ xây khi dự kiến thu đủ bù chi

(LĐTĐ) Ủng hộ chủ trương xây dựng các trung tâm văn hóa Việt Nam ở nước ngoài, tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Anh Trí (Đoàn thành phố Hà Nội) cho rằng, phải cân nhắc thật kỹ về sự cần thiết và tính hiệu quả.
Phát huy hiệu quả mô hình “Cổng trường an toàn giao thông”

Phát huy hiệu quả mô hình “Cổng trường an toàn giao thông”

Sau thời gian triển khai, mô hình “Cổng trường an toàn giao thông” trên địa bàn quận Ba Đình bước đầu đã phát huy tác dụng, góp phần giảm thiểu tình trạng ùn tắc giao thông trước cổng trường trước và sau giờ tan học. Mô hình này còn giúp xây dựng môi trường giao thông an toàn, thân thiện, góp phần đẩy lùi tình trạng vi phạm pháp luật về trật tự an toàn giao thông (TTATGT).
Quy định về phê duyệt phương án chữa cháy của cơ sở từ 16/12/2024

Quy định về phê duyệt phương án chữa cháy của cơ sở từ 16/12/2024

(LĐTĐ) Theo quy định mới, từ 16/12/2024, yêu cầu phê duyệt phương án chữa cháy của cơ sở theo quy trình chi tiết, bao gồm tiếp nhận, kiểm tra, và xử lý hồ sơ đúng thẩm quyền. Hồ sơ cần đáp ứng các tiêu chuẩn cụ thể và được lưu trữ cẩn thận.
Công đoàn ngành GTVT Hà Nội: Trao hỗ trợ cho đoàn viên bị ảnh hưởng bởi cơn bão số 3

Công đoàn ngành GTVT Hà Nội: Trao hỗ trợ cho đoàn viên bị ảnh hưởng bởi cơn bão số 3

(LĐTĐ) Ngày 2/11, Công đoàn ngành Giao thông Vận tải (GTVT) Hà Nội tổ chức đoàn công tác do đồng chí Tạ Thị Mỹ Thanh - Ủy viên Ban Chấp hành Công đoàn GTVT Việt Nam, Đảng ủy viên, Chủ tịch Công đoàn ngành GTVT Hà Nội làm Trưởng đoàn đã đến các đơn vị Công đoàn cơ sở để trao hỗ trợ cho đoàn viên công đoàn bị ảnh hưởng bởi cơn bão số 3.

Tin khác

Khởi tranh Giải bóng đá thường niên Tổng Công ty Vận tải Hà Nội

Khởi tranh Giải bóng đá thường niên Tổng Công ty Vận tải Hà Nội

(LĐTĐ) Ngày 2/11, tại Sân bóng Đền Lừ 3 (quận Hoàng Mai, Hà Nội) diễn ra Lễ khai mạc Giải bóng đá thường niên Tổng Công ty Vận tải Hà Nội, lần thứ XVII, năm 2024. Giải bóng đá do Công đoàn và Đoàn thanh niên Tổng Công ty Vận tải Hà Nội (Transerco) phối hợp tổ chức nhằm tạo sân chơi cho các đơn vị trong Tổng Công ty cũng như cơ hội rèn luyện thể thao nâng cao thể chất, tinh thần cho cán bộ, công nhân viên.
Dự đoán tỉ số Leverkusen và Stuttgart: Chủ nhà nắm lợi thế, liệu có 3 điểm cho Leverkusen?

Dự đoán tỉ số Leverkusen và Stuttgart: Chủ nhà nắm lợi thế, liệu có 3 điểm cho Leverkusen?

(LĐTĐ) Trận đấu giữa Leverkusen và Stuttgart vào lúc 2h30, ngày 2/11/2024 trong khuôn khổ vòng 9 Bundesliga 2024/25, được dự đoán sẽ là một cuộc so tài kịch tính tại BayArena. Cả hai đội đều đang có phong độ ổn định và hứa hẹn sẽ cống hiến cho khán giả một màn trình diễn hấp dẫn. Hãy cùng điểm qua các yếu tố nổi bật để dự đoán kết quả trận đấu này!
Khai mạc Vòng chung kết toàn quốc Giải Bóng đá công nhân, viên chức Việt Nam 2024

Khai mạc Vòng chung kết toàn quốc Giải Bóng đá công nhân, viên chức Việt Nam 2024

(LĐTĐ) Sáng 1/11, tại sân vận động Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, Vòng chung kết toàn quốc “Giải Bóng đá công nhân, viên chức Việt Nam 2024" đã chính thức khai mạc.
Gần 400 vận động viên tham gia Hội khỏe Hội Nhà báo thành phố Hà Nội năm 2024

Gần 400 vận động viên tham gia Hội khỏe Hội Nhà báo thành phố Hà Nội năm 2024

(LĐTĐ) Hướng tới kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025), sáng nay (1/11), tại Nhà thi đấu Trịnh Hoài Đức, Hội Nhà báo thành phố Hà Nội phối hợp với Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội tổ chức khai mạc Hội khỏe Hội Nhà báo thành phố Hà Nội mở rộng lần thứ 29 năm 2024.
Thay huấn luyện viên, MU tỏa sáng tại League Cup

Thay huấn luyện viên, MU tỏa sáng tại League Cup

(LĐTĐ) Ruud van Nistelrooy đã có trận đấu đầu tiên trên cương vị huấn luyện viên (HLV) tạm quyền của MU, đó là màn đối đầu với Leicester tại vòng 4 League Cup. Ngay trong lần đầu tiên Van Nistelrooy tạm quyền dẫn dắt, MU đã vùi dập Leicester 5-2.
Tiếng hát Hà Nội 2024: Nơi hội tụ và tỏa sáng tài năng âm nhạc

Tiếng hát Hà Nội 2024: Nơi hội tụ và tỏa sáng tài năng âm nhạc

(LĐTĐ) Cuộc thi "Tiếng hát Hà Nội 2024" là một sự kiện âm nhạc đặc biệt được tổ chức bởi Đài Phát thanh - Truyền hình Hà Nội, nhằm chào mừng hai sự kiện trọng đại, kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2024) và 70 năm thành lập Đài Phát thanh - Truyền hình Hà Nội (14/10/1954 - 14/10/2024).
Nhận định, dự đoán tỷ số Empoli và Inter Milan: 3 điểm cho đội khách?

Nhận định, dự đoán tỷ số Empoli và Inter Milan: 3 điểm cho đội khách?

(LĐTĐ) Trận đấu giữa Empoli vs Inter Milan, diễn ra vào 0h30 ngày 31/10 trong khuôn khổ giải Serie A. Đội khách nắm giữ trong tay mọi cơ sở để có được chiến thắng. 3 điểm khó thoát khỏi tay Lautaro Martinez cùng các đồng đội.
Tuyển Futsal Việt Nam đánh bại Australia với cơn mưa bàn thắng

Tuyển Futsal Việt Nam đánh bại Australia với cơn mưa bàn thắng

(LĐTĐ) Trước thềm giải futsal Đông Nam Á 2024, tuyển futsal Việt Nam đã thể hiện phong độ xuất sắc khi đánh bại đội tuyển Australia với tỷ số 5-3 trong trận giao hữu tại Thái Lan. Đây là chiến thắng thứ hai liên tiếp của đội tuyển, sau khi vừa vượt qua đội đương kim vô địch giải futsal Thái Lan - Hongyen Thakam với tỷ số 6-4. Hai trận thắng liên tục này không chỉ giúp đội tuyển củng cố niềm tin mà còn khẳng định sức mạnh tấn công đầy ấn tượng của futsal Việt Nam.
Tuyển Việt Nam thi đấu kiên cường, nhưng vẫn chịu kết cục đáng tiếc trước Trung Quốc

Tuyển Việt Nam thi đấu kiên cường, nhưng vẫn chịu kết cục đáng tiếc trước Trung Quốc

(LĐTĐ) Trong trận đấu cuối cùng của giải, dù nỗ lực thi đấu kiên cường trước đội chủ nhà, tuyển nữ Việt Nam vẫn phải nhận thất bại 0-2 trước tuyển nữ Trung Quốc. Đây là một kết quả đáng tiếc nhưng không thể phủ nhận tinh thần và sự cố gắng hết mình của các cô gái Việt Nam.
Nhà thiết kế Trần Phương Hoa ra mắt bộ sưu tập mới tại Vancouver Fashion Week

Nhà thiết kế Trần Phương Hoa ra mắt bộ sưu tập mới tại Vancouver Fashion Week

(LĐTĐ) Sau các Tuần lễ thời trang nổi tiếng New York Fashion Week, Paris Fashion Week, Nhà thiết kế Trần Phương Hoa cùng với thương hiệu áo cưới Eleven S đã đến với Vancouver Fashion Week.
Xem thêm
Phiên bản di động