Cá Anh vũ - món ngon huyền thoại

Tháng 11- 2003 vào dịp khánh thành Đền Tiên, tại phường Tiên Cát, thờ bà Thủy Tổ Quốc Mẫu (bà vợ của vua Kinh Dương Vương, là thân mẫu của vua Lạc Long Quân), mọi người mới có dịp thưởng thức và hiểu thêm về món ăn đặc sản này.

 Anh vũ trong sử sách

Huyền sử về Việt cổ thì cho rằng cá Anh vũ đã có ở Việt Nam từ hai ngàn năm trước Công nguyên, tức là cách đây đã hơn bốn ngàn năm. Theo Đại Việt sử lược, thế kỷ 14 sau Công Nguyên, vào thời Hùng Vương thứ ba, hiệu là Hùng Quốc Vương, một ngư dân bắt được một con cá lạ ở sông Lô, mình vảy xanh óng ánh, bụng vẩy trắng, vây đỏ, miệng giống miệng lợn.

Thấy lạ, người này liền đem tiến vua. Khi ăn, nhà vua thấy loại cá này thịt vừa ngọt vừa đậm, có vị thơm khác hẳn những loài cá khác, ăn xong thấy người khoan khoái, đầu óc minh mẫn hẳn lên như vừa ăn một thứ thuốc bổ. Nhà vua cho đây là một loài cá hiếm nên chỉ dụ dân chúng nếu bắt được cá này phải mang tiến vua. Cá Anh vũ nổi danh từ đó.

Từ xưa, các cụ đã kết luận trong cá Anh vũ ngon nhất là khối sụn môi. Khối sụn môi làm cho cá Anh vũ có phần mồm y như cái mõm lợn. Chính vì vậy, nếu hỏi ngư dân ở bến Cát, Việt Trì, họ thường không nói thẳng tên cá Anh vũ mà nói tránh là cá mõm lợn.

Môi cá phát triển như vậy là do chúng chỉ ăn loại rêu mọc trên đá ở lòng sông, chúng thường dùng môi để gặm, lúc ngủ cũng dùng môi để bám trụ vào đá, chống lại luồng nước chảy. Nói đến sụn môi cá Anh vũ, chúng ta chắc sẽ liên tưởng đến loài cá toàn sụn mà hiện nay khá phổ biến là cá tầm. 

58515

Về phần thịt, cá Anh vũ có thịt trắng, chắc và thơm ngon giống như cá chép. Dân gian truyền rằng cá này tính mát, có thể chữa các bệnh nóng nhiệt, táo bón và bồi bổ thận.

Trong hàng nghìn năm lịch sử, cá Anh vũ đã khiến nhiều nhà sử học, nhà văn, nhà thơ “hao tâm tổn trí” để tìm hiểu và ca tụng các phẩm chất, nguồn gốc và địa hạt sinh tồn của chúng. Sách Đại Nam nhất thống chí có ghi: “Cá Anh vũ còn có tên là Giả Ngư, sinh sống ở ngã ba sông Bạch Hạc. Hàng năm, cứ đến mùa rét mới có. Vị cá rất ngon mà âm bổ. Từ sông Bạch Hạc trở xuôi thì không có nữa”.

Ngay trong sách Dư địa chí của Nguyễn Trãi cũng viết rằng: “Cá Anh vũ được dùng làm vật cúng tế thần linh...”. Sách Đại Việt sử ký toàn thư, Sơn Đường khảo tứ, Uyên Giám loại hàm... đều có nhắc đến cá Anh vũ. 

 Ngày nay, với các khảo cứu của ngành ngư học và địa lý, cách đây vài chục năm, cá Anh vũ đã được xác nhận nơi sinh sống là khu vực thượng lưu hệ thống sông Gâm, sông Lô, sông Hồng, sông Kỳ Cùng và sông Lam (các tỉnh Hà Giang, Yên Bái, Tuyên Quang, Phú Thọ, Hòa Bình, Lạng Sơn và Nghệ An) và tại Trung Quốc trong lưu vực sông Kim Sa (các tỉnh Tứ Xuyên, Vân Nam) cũng như sông Châu Giang (các tỉnh Quảng Đông, Quảng Tây). Cá Anh vũ chủ yếu tại các vực sâu nước chảy, đáy có đá. Ổ đẻ ở các hang đá của đáy sông.

Cá Anh vũ, tên Latin: Semilabeo notabilis, thuộc họ cá chép Cyprinidae, bộ cá chép Cypriniformes, cá chép thì có 2 đôi râu, râu lõm lớn hơn râu hàm.

Riêng cá Anh vũ không có râu, miệng đưới, môi trên rộng có nhiều u tròn nổi, rãnh sau môi dưới không có, mắt vừa phải, khởi điểm của vây lưng ở trước khởi điểm của vây bụng, vây lưng không có tia gai cứng.

Vảy cá Anh Vũ vừa phải, xếp đều đặn đẹp mắt, cá cái có vảy ánh đỏ, còn cá đực có vảy ánh xanh xám biếc, đặc biệt cá đực đầu vàng, vây lưng và bụng vàng óng. Cá Anh vũ hiện nay được xếp vào Sách Đỏ Việt Nam. Cấm khai thác vào mùa cá đẻ từ tháng 10 đến tháng 12.

Trong mấy chục năm qua, cá Anh vũ tự nhiên càng ngày càng hiếm do những biến động của thiên nhiên và con người. Cầu thì lớn mà nguồn cung thu hẹp.

Cá Anh vũ đã được đưa vào Sách Đỏ động vật của Việt Nam, danh pháp khoa học là Semilabeo notabilis, đứng đầu trong các loại cá hiếm. Nên việc bắt được cá lại càng hiếm thông tin.

Đến món ăn ngon

Kỳ lạ thay, tít vào phía Nam, mạn Cao nguyên Trung phần, thiên nhiên đã biệt đãi cho cá Anh vũ sống nhiều thế kỷ nay trong dòng sông Sê San hùng vĩ chảy qua hai tỉnh Gia Lai và Kon Tum. Cũng ở đất này, từ xa xưa, người Jra sống bên bờ sông đã coi việc bắt được cá Anh vũ là một cơ hội may mắn.

Đặc biệt hơn, giống cá Anh vũ trong dòng Sê San nặng gấp vài ba lần thậm trí gấp cả chục lần giống cá Anh vũ tìm thấy ở các dòng sông thượng du phía Bắc (to lắm chỉ đến 2 kg). Lại những sự đổi thay ghê gớm của thời gian và do con người, cá Anh Vũ cũng đang hiếm dần ở dòng Sê San.

Đơn vị đầu tiên giới thiệu được giống cá Anh vũ này ra cho giới tiêu dùng tại TP. Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh là Trang trại Hạt Thóc Vàng Việt Nam (Hatthocvang Vietnam).

Hạt Thóc Vàng chuyên cung cấp đặc sản vùng miền cao cấp, đặc biệt là các loại cây và con giống quý hiếm. Hiện tại Hatthocvang đã có được nguồn cá Anh vũ tự nhiên vùng Tây Nguyên, được đánh bắt từ dòng sông Sê San và lòng hồ thủy điện Yari, sông Mekong.

Đặc biệt hơn, Hatthocvang cung cấp không chỉ cá Anh vũ 5 - 7 kg như giới thiệu gần đây, mà có cả những con cá Anh Vũ có thể lên tới 15 kg, và cá Anh Vũ đầu vàng hiếm gặp, các loại cá có trọng lượng cỡ khủng từ 5 – 30 kg/con tùy loại như: Sọc Dưa (Trà Sóc), Hô, Lăng, Chiên, Chép...

Khương Việt Hưng

 

 

Có thể bạn quan tâm

Nên xem

Phường đầu tiên của quận Tây Hồ nhận danh hiệu “Phường đạt chuẩn đô thị văn minh”

Phường đầu tiên của quận Tây Hồ nhận danh hiệu “Phường đạt chuẩn đô thị văn minh”

(LĐTĐ) Ngày 23/11, phường Xuân La, quận Tây Hồ tổ chức lễ kỷ niệm 60 năm Ngày Bác Hồ về thăm Xuân La (23/11/1964 - 23/11/2024), và đón nhận danh hiệu “Phường đạt chuẩn đô thị văn minh”.
Dư âm đẹp từ Giải bóng đá thường niên Tổng Công ty Vận tải Hà Nội năm 2024

Dư âm đẹp từ Giải bóng đá thường niên Tổng Công ty Vận tải Hà Nội năm 2024

(LĐTĐ) Sau nhiều trận tranh tài sôi nổi và không kém phần gay cấn, ngày 23/11, tại Sân bóng Đền Lừ 3 (quận Hoàng Mai, Hà Nội), Giải bóng đá thường niên Tổng Công ty Vận tải Hà Nội lần thứ XVII, năm 2024 chính thức khép lại. Mùa giải năm 2024, đội bóng xuất sắc giành chức vô địch thuộc về đội Xí nghiệp Xe buýt Yên Viên.
Bắt giữ đối tượng "ngáo đá" cướp ô tô, dùng xẻng đánh người

Bắt giữ đối tượng "ngáo đá" cướp ô tô, dùng xẻng đánh người

(LĐTĐ) Ngày 23/11, Công an huyện Sóc Sơn (Hà Nội) cho biết đã bắt giữ Ma Vũ Duy (sinh năm 2004; trú tại xã Bản Áng, huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn) để điều tra hành vi "Giết người", "Cướp tài sản".
Từ 25/12: Phụ huynh bắt buộc quản lý hoạt động mạng xã hội của trẻ em dưới 16 tuổi

Từ 25/12: Phụ huynh bắt buộc quản lý hoạt động mạng xã hội của trẻ em dưới 16 tuổi

(LĐTĐ) Từ ngày 25/12/2024, trẻ em dưới 16 tuổi tại Việt Nam sẽ không thể tự đăng ký tài khoản mạng xã hội. Theo quy định mới trong Nghị định 147/2024/NĐ-CP, cha mẹ hoặc người giám hộ sẽ phải thực hiện việc này và chịu trách nhiệm giám sát mọi hoạt động của trẻ trên mạng xã hội.
Từ 1/1/2025, ứng dụng ngân hàng không được ghi nhớ mật khẩu đăng nhập

Từ 1/1/2025, ứng dụng ngân hàng không được ghi nhớ mật khẩu đăng nhập

(LĐTĐ) Theo Thông tư 50/2024/TT-NHNN được Ngân hàng Nhà nước ban hành, kể từ ngày 1/1/2025, các ứng dụng ngân hàng sẽ không được trang bị chức năng lưu mật khẩu đăng nhập tài khoản của người dùng.
Bắt đầu chiến dịch kiểm tra vận tải hành khách cuối năm

Bắt đầu chiến dịch kiểm tra vận tải hành khách cuối năm

(LĐTĐ) Ngày 22/11, lực lượng chức năng đã khởi động chiến dịch kiểm tra toàn diện việc vận tải hành khách trong dịp cuối năm nhằm đảm bảo an toàn giao thông và trật tự đô thị. Tổ công tác liên ngành bao gồm Đội Cảnh sát giao thông (CSGT) đường bộ số 14 và Công an quận Hoàng Mai đã tiến hành các đợt kiểm tra đột xuất tại Bến xe Giáp Bát, đồng thời thiết lập các chốt kiểm soát xung quanh khu vực.
Tỷ giá USD hôm nay 23/11: Giá USD trên thị trường tự do giảm sâu

Tỷ giá USD hôm nay 23/11: Giá USD trên thị trường tự do giảm sâu

(LĐTĐ) Hôm nay 23/11, các ngân hàng thương mại đều tăng giá chiều mua vào đồng USD, giao dịch chủ yếu ở 25.509 đồng/USD.

Tin khác

Tứ kết UEFA Nations League: Mong chờ cuộc đối đầu giữa Đức và Italy

Tứ kết UEFA Nations League: Mong chờ cuộc đối đầu giữa Đức và Italy

(LĐTĐ) Chiều tối ngày 22/11, UEFA đã tổ chức lễ bốc thăm vòng tứ kết Nations League tại Nyon (Thụy Sĩ).
Thái Lan công bố các môn thi đấu chính thức tại SEA Games 33

Thái Lan công bố các môn thi đấu chính thức tại SEA Games 33

(LĐTĐ) Ngày 21/11, Ban Tổ chức của SEA Games 33 đã công bố cụ thể 50 môn và nhóm môn nằm trong chương trình thi đấu chính thức tại Đại hội, trong đó không có nhiều môn thế mạnh của Việt Nam.
Việt Nam vô địch tại giải Futsal nữ Đông Nam Á 2024

Việt Nam vô địch tại giải Futsal nữ Đông Nam Á 2024

(LĐTĐ) Tối 21/11, tại Philippines, đội tuyển Việt Nam đã có trận tranh ngôi vô địch giải Futsal nữ Đông Nam Á 2024 với Thái Lan ở trận chung kết.
Độc đạo tập cuối: Cái kết bi thương cho nhân vật Hồng

Độc đạo tập cuối: Cái kết bi thương cho nhân vật Hồng

(LĐTĐ) Tối 20/11, bộ phim truyền hình “Độc đạo” phát sóng tập 36, cũng là tập cuối, với nhiều diễn biến hấp dẫn xoay quanh nhân vật Hồng (Doãn Quốc Đam).
HLV Pep Guardiola sẽ ở lại Man City đến năm 2027

HLV Pep Guardiola sẽ ở lại Man City đến năm 2027

(LĐTĐ) Mới đây truyền thông Anh đưa tin, HLV Pep Guardiola đã chấp thuận gia hạn hợp đồng với Man City thêm 1 năm, kèm lựa chọn ký thêm 12 tháng. Như vậy, chiến lược gia người Tây Ban Nha sẽ ở lại Man City đến năm 2027.
Ghi dấu ấn với những khoảnh khắc “Sống lại tiếng yêu đầu” với đêm nhạc Michael Learns To Rock

Ghi dấu ấn với những khoảnh khắc “Sống lại tiếng yêu đầu” với đêm nhạc Michael Learns To Rock

(LĐTĐ) Đêm nhạc Michael Learns To Rock - “Take Us To Your Heart Tour” nằm trong khuôn khổ chiến dịch “Sống lại tiếng yêu đầu” của Prudential dành cho khách hàng kênh hợp tác, nhằm gợi nhắc về một miền ký ức cảm xúc đáng nhớ của thời thanh xuân, như những giai điệu bất hủ từ Michael Learns To Rock.
Độc đạo tập 36: Cái kết liệu có trọn vẹn?

Độc đạo tập 36: Cái kết liệu có trọn vẹn?

(LĐTĐ) Tối nay (20/11), Độc đạo sẽ kết thúc phát sóng ở tập 36 và cũng là tập cuối cùng.
Vòng loại World Cup 2026 khu vực Nam Mỹ: Messi kiến tạo để Martinez ghi bàn

Vòng loại World Cup 2026 khu vực Nam Mỹ: Messi kiến tạo để Martinez ghi bàn

(LĐTĐ) Lionel Messi và Lautaro Martinez giúp Argentina đánh bại Peru với tỷ số 1-0 ở vòng loại World Cup khu vực Nam Mỹ.
Ấn tượng với show diễn Elise Thu Đông 2024

Ấn tượng với show diễn Elise Thu Đông 2024

(LĐTĐ) Thương hiệu thời trang Elise vừa tạo nên cơn sốt trong làng thời trang Việt Nam với fashion show Thu Đông 2024 đầy ấn tượng.
Hoa hậu Thanh Thủy được chào đón nồng nhiệt ngày trở về

Hoa hậu Thanh Thủy được chào đón nồng nhiệt ngày trở về

(LĐTĐ) Ngày 18/11, Công ty Sen Vàng đã tổ chức chào đón Hoa hậu Quốc tế 2024 Huỳnh Thị Thanh Thủy về nước, đánh dấu thành công lịch sử của nhan sắc Việt Nam trên đấu trường quốc tế.
Xem thêm
Phiên bản di động