Văn hóa giao tiếp không chỉ là chuẩn mực ứng xử của cá nhân, mà còn phản chiếu cốt cách của cả một thành phố. Để Hà Nội thực sự trở thành đô thị văn minh - hiện đại - thanh lịch, cần sự vào cuộc của toàn xã hội trong việc nuôi dưỡng và lan tỏa văn hóa ứng xử đẹp.

Ở Hà Nội xưa, lời ăn tiếng nói không chỉ là công cụ giao tiếp, mà còn là biểu hiện của nhân cách và nền nếp gia phong. Ngay từ khi bập bẹ tiếng đầu đời, trẻ nhỏ đã được dạy cách cúi đầu chào ông bà, cha mẹ, biết thưa gửi, biết mời cơm đúng vai vế… những điều tưởng chừng nhỏ bé, nhưng lại là những bước đầu tiên hình thành nhân cách.

Trên mâm cơm gia đình, nơi sum vầy ấm cúng thì từng cử chỉ, từng lời nói đều mang tính giáo dục. Đó là nơi đứa trẻ học được sự khiêm nhường, lòng biết ơn, và cảm nhận được giá trị của tình thân. Gia đình, vì thế, không chỉ là mái nhà, mà còn là chiếc nôi đầu tiên ươm mầm nên những tâm hồn đẹp, những con người biết sống tử tế với nhau giữa cộng đồng.

Chia sẻ quan điểm về vấn đề này, Nhà văn Nguyễn Văn Học cho biết, gia đình và nhà trường là nơi khởi nguyên của nếp sống văn minh. Ở đó, trẻ em cần được dạy cách nói lời cảm ơn, xin lỗi, biết lắng nghe, biết sẻ chia… những bài học làm người giản dị nhưng thiết yếu trong hành trang trưởng thành.

Ra ngoài phạm vi gia đình, văn hóa ứng xử tiếp tục được bồi đắp ở công sở, ở trường học, ngoài phố xá, và trên mạng xã hội. Mỗi cán bộ công chức khi hành xử đúng mực, tử tế họ không chỉ giúp người dân cảm thấy hài lòng, mà còn góp phần lan tỏa hình ảnh một chính quyền thân thiện, gần dân, chuyên nghiệp.

Trong không gian đô thị hiện đại, văn hóa giao tiếp còn được thử thách qua từng tương tác thường ngày, từ cửa hàng tiện lợi đến xe buýt công cộng, từ nhà hàng đến ngân hàng. Khi người bán hàng biết cúi đầu cảm ơn, người phục vụ nói lời xin lỗi chân thành, hay tài xế mỉm cười với khách… đó không chỉ là dịch vụ tốt, mà còn là biểu hiện của một lối sống văn minh. Mỗi trải nghiệm nhỏ như thế, nếu được duy trì và lan tỏa, sẽ góp phần hình thành nên một bản sắc ứng xử đẹp của người thành phố.

Hơn hết, văn hóa giao tiếp không thể chỉ được rao giảng mà phải bắt đầu từ từng cá nhân tự soi mình. Mỗi người dân Thủ đô hãy tự hỏi: Lời mình nói đã đủ nhẹ nhàng chưa? Hành vi đã đủ tôn trọng chưa? Và nụ cười đã đủ thân thiện để khiến người khác cảm thấy dễ chịu? Một cộng đồng thanh lịch không thể được tạo nên bằng lời kêu gọi chung chung, mà bằng từng hành động nhỏ của mỗi người mỗi ngày.

“Xây dựng văn hóa ứng xử là hành trình bền bỉ, lâu dài, bắt đầu từ bàn ăn gia đình, kéo dài đến văn phòng làm việc, lặng lẽ lan sang những góc phố, và cả trên không gian mạng. Đó là hành trình mà mỗi người Hà Nội đều có phần. Đây không chỉ là trách nhiệm, mà còn là niềm tự hào, khi mình được góp phần nuôi dưỡng khí chất đẹp của một Thủ đô ngàn năm văn hiến” - Nhà văn Nguyễn Văn Học nhấn mạnh.

Nhìn rộng ra có thể thấy, ở một thành phố hơn ngàn năm tuổi như Hà Nội, nơi từng viên gạch lát đường cũng mang dấu thời gian, thì văn hóa ứng xử chính là “hồn phố” – thứ làm nên bản lĩnh riêng giữa muôn vàn đô thị hiện đại. Một Hà Nội đáng sống không cần quá ồn ào, chỉ cần mỗi sáng người ta mỉm cười với nhau, nói một lời cảm ơn khi nhận được giúp đỡ, biết xin lỗi khi vô tình làm ai tổn thương.

Cũng như một bông hoa không cần hô hào vẫn tỏa hương, văn hóa ứng xử không cần khoa trương, chỉ cần hiện diện đều đặn – trong từng hành vi, từng cuộc đối thoại đời thường. Khi con người sống có văn hóa, thành phố tự khắc trở nên thanh lịch. Và khi thành phố biết lấy văn hóa làm nền tảng, con người trong đó cũng sẽ biết sống sâu sắc hơn, nhân văn hơn, tử tế hơn. Muốn có một Hà Nội đẹp hơn hãy bắt đầu từ cách ta nói một câu chào. Muốn có một Thủ đô văn minh hơn hãy bắt đầu từ một hành động nhỏ nhưng chân thành.

Hà Nội với cốt cách ngàn năm văn hiến không đứng ngoài guồng quay hiện đại, nhưng cũng chưa bao giờ buông lỏng nếp xưa trong việc giữ gìn nền tảng văn hóa. Thành phố đã và đang có những nỗ lực kiên trì, bền bỉ để nuôi dưỡng và lan tỏa những giá trị thanh lịch, văn minh giữa lòng đô thị ngày một đông đúc, gấp gáp. Không phải bằng những khẩu hiệu hào nhoáng, mà bằng hành động cụ thể, bằng thể chế, bằng cách khơi nguồn từ chính mỗi cá nhân trong cộng đồng.

Minh chứng rõ nét là việc Hà Nội đã chủ động triển khai và không ngừng hoàn thiện hai bộ Quy tắc ứng xử, một dành cho không gian công cộng, một dành cho cán bộ, công chức, viên chức. Hai bộ quy tắc này không đơn thuần là những văn bản hành chính, mà chính là “tấm gương đạo đức” phản chiếu kỳ vọng của thành phố về cách ứng xử văn minh, chuẩn mực nơi công quyền cũng như trong đời sống thường nhật. Qua đó, Hà Nội khẳng định: văn hóa không phải là điều gì xa xỉ hay trừu tượng, mà là sự tử tế có thể đo đếm qua từng cái cúi đầu, từng lời nói, ánh nhìn.

Không dừng lại ở hành lang quy tắc, Hà Nội còn đi xa hơn bằng Chương trình số 06-CTr/TU của Thành ủy, đây là một chiến lược văn hóa tổng thể, xuyên suốt từ tầm nhìn đến hành động, từ tổ chức đến từng con người. Với ba trụ cột: Phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, và xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, chương trình không chỉ là định hướng ngắn hạn, mà là sự đầu tư căn cơ cho tương lai của Thủ đô. Đây là minh chứng rõ ràng cho quyết tâm chính trị trong việc đưa văn hóa vào chiều sâu của phát triển, không tách rời mà gắn chặt với xây dựng con người, với chất lượng sống đô thị, và với hình ảnh của Hà Nội trên bản đồ thế giới.

Điểm đặc biệt của chương trình này là việc đặt trọng tâm vào xây dựng văn hóa trong Đảng, trong bộ máy nhà nước. Bởi Hà Nội hiểu rằng, để người dân noi theo, trước hết, đội ngũ cán bộ, những người đại diện cho công quyền phải là những người sống chuẩn mực, ứng xử văn hóa, hành động vì dân. Văn hóa không chỉ là chuyện của quần chúng, mà trước hết là bản lĩnh, là nhân cách của những người gánh vác trách nhiệm dẫn dắt xã hội.

Cùng với đó, chương trình xác định rõ nhiệm vụ “xây dựng hệ giá trị văn hóa người Hà Nội phù hợp với thời đại”, một nhiệm vụ đầy thách thức trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, giao thoa văn hóa toàn cầu. Tuy nhiên, Hà Nội không chỉ hướng tới cái mới, mà còn nỗ lực gắn kết tinh thần thời đại với chiều sâu truyền thống, phát huy các giá trị văn hóa đặc sắc đã từng tạo nên bản sắc Tràng An hào hoa, cốt cách, thanh cao nhưng không tách rời dân dã, gần gũi.

Ở đây, người Hà Nội của thời hiện đại không chỉ là người biết sử dụng công nghệ, giỏi chuyên môn, mà còn là người biết cúi đầu xin lỗi khi làm phiền người khác, biết cảm ơn người quét rác khi phố sạch hơn mỗi sáng. Đó là hình ảnh người Hà Nội mới thanh lịch trong từng hành vi, văn minh trong từng lựa chọn, và tự hào vì đang gìn giữ, tiếp nối tinh thần Thăng Long giữa thế kỷ XXI.

Câu chuyện của anh Nguyễn Xuân Đông, một cán bộ bình dị tại điểm tiếp công dân phường Tây Tựu tôi tình cờ gặp trong những ngày Hà Nội triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp là một ví dụ cụ thể, mà còn là minh chứng sống động cho tinh thần “văn hóa từ những điều nhỏ nhất” đang được thấm đẫm trong bộ máy hành chính của Hà Nội.

Theo đó, tại phường Tây Tựu, đằng sau mỗi buổi làm việc, mỗi lượt công dân đến phản ánh, gửi gắm mong mỏi, không chỉ là việc “giải quyết vụ việc” mà còn là cơ hội để xây dựng nền hành chính lấy người dân làm trung tâm.

Anh Đông chia sẻ, bản thân anh và đồng nghiệp không xem việc tiếp công dân là nghĩa vụ, mà là một hành động mang tính nhân văn. Chẳng thế mà, trong giờ làm việc ở phường, từng ánh mắt, lời nói, cử chỉ đều được anh và đồng nghiệp cân nhắc, lắng nghe, sẻ chia. “Trong hành trình xây dựng một nền hành chính hiện đại, không chỉ công nghệ, quy trình hay hạ tầng kỹ thuật là yếu tố quyết định, mà chính con người với phẩm chất, thái độ và tinh thần phục vụ mới là yếu tố then chốt. Một đô thị thông minh không chỉ là nơi kết nối mạng lưới dữ liệu, mà phải là nơi kết nối được cảm xúc con người, nơi mỗi công dân cảm thấy mình được lắng nghe và được tôn trọng”, anh Nguyễn Xuân Đông chia sẻ.

Tương tự, anh Bùi Đức Hùng, cán bộ tiếp dân phường Bạch Mai cho biết, thời gian qua, thành phố Hà Nội đã có nhiều chủ trương đúng hướng nhằm khơi dậy và lan tỏa nét đẹp ứng xử của người Hà Nội, như ban hành bộ Quy tắc ứng xử nơi công cộng, quy tắc ứng xử trong các cơ quan, đơn vị hành chính; tổ chức các hội thi, phong trào xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh...

Theo anh Bùi Đức Hùng, hiệu quả sẽ chỉ thực sự rõ nét nếu những quy tắc đó được thẩm thấu từ nhận thức tới hành động của mỗi người dân, từ cán bộ, công chức đến người lao động, học sinh, sinh viên.

“Theo tôi, để làm được điều đó, trước hết mỗi cán bộ, đảng viên phải là người gương mẫu trong từng lời ăn, tiếng nói, thái độ phục vụ nhân dân, trong cách giải quyết công việc cũng như giao tiếp thường ngày. Khi người dân thấy chính quyền tử tế, gần gũi, lắng nghe và hành xử có văn hóa, họ sẽ cảm nhận được sự tôn trọng và sẽ tự điều chỉnh hành vi cho phù hợp. Đó là cách lan tỏa văn hóa một cách tự nhiên, bền vững nhất. Song song với đó, công tác giáo dục, cả trong nhà trường và ngoài xã hội cần tăng cường vai trò của văn hóa ứng xử. Việc học làm người, học cách sống tử tế, trách nhiệm với cộng đồng, cần được chú trọng không kém những kiến thức chuyên môn. Bởi người Hà Nội thanh lịch không chỉ bởi lời nói hay cách ăn mặc, mà còn bởi thái độ sống văn minh, trọng nghĩa tình, cư xử hài hòa với mọi người xung quanh”, anh Bùi Đức Hùng nhấn mạnh.

Xây dựng một Hà Nội văn minh không thể chỉ trông vào quy hoạch hay công nghệ, mà phải bắt đầu từ những hành vi giản dị nhất trong đời sống thường nhật. Một lời chào đúng mực giữa phố đông, một ánh nhìn biết lắng nghe trong giờ tiếp dân, hay đơn giản là sự kiên nhẫn nhường nhau trên con đường chật hẹp… tất cả đều là những “viên gạch mềm” góp phần xây dựng nên khí chất đô thị.

Văn hóa giao tiếp, tưởng là chuyện riêng của mỗi người kỳ thực lại là tấm gương phản chiếu trình độ văn hóa của cả cộng đồng. Một thành phố có thể hiện đại về hạ tầng, nhưng sẽ mãi thiếu chiều sâu nếu con người trong đó lạnh lùng, thờ ơ, thiếu sự tử tế. Bởi văn minh không đến từ độ cao của những tòa nhà, mà từ độ sâu của cách con người cư xử với nhau.

Giữa những dòng người hối hả, Hà Nội vẫn cần giữ lấy phần nền nã trong giọng nói, sự điềm đạm trong hành vi, và lòng nhân hậu trong cách đối nhân xử thế. Đó không chỉ là hoài niệm về một Tràng An thanh lịch, mà còn là hướng đi cần thiết cho một Thủ đô đang chuyển mình mạnh mẽ nhưng vẫn muốn giữ lại phần “người” trong guồng máy hiện đại.

Muốn Hà Nội trở nên đáng sống, trước tiên hãy khiến nó trở thành nơi đáng mến. Và như thế, hành trình làm nên một Hà Nội thanh lịch không bắt đầu từ điều gì quá lớn lao mà bắt đầu từ chính mỗi chúng ta, từ cách ta nói một lời, nhìn một người, chọn một thái độ. Văn hóa giao tiếp không phải điểm kết thúc, mà là điểm khởi đầu, là bước chân đầu tiên trên hành trình đi tới một Thủ đô không chỉ đẹp ở dáng hình, mà còn đẹp trong từng nhịp thở, từng cách con người đối đãi với nhau bằng lòng tôn trọng và tình người.

----------------

Nội dung: Lê Thắm- Đinh Luyện - Thiết kế: P. Thắng

Kỳ 1: Văn hóa giao tiếp tấm gương phản chiếu phẩm chất người Hà Nội Hà Nội, Thủ đô ngàn năm văn hiến nổi danh bởi lối sống thanh lịch, lời ăn tiếng nói nhẹ nhàng, đầy tính nhân văn ...

Kỳ 2: Đánh thức cốt cách người Tràng An bắt đầu từ hành động nhỏ Muốn xây dựng một Hà Nội văn minh, trước hết phải khơi lại nền nếp ứng xử thanh lịch của người Tràng An. Việc này ...