Đình Nhật Tảo - ngôi đình cổ hơn 600 tuổi tại đất kinh kỳ

Theo tìm hiểu, đình Nhật Tảo thờ Thái tể thượng tướng Trần Nguyên Trác, con thứ hai của vua Trần Minh Tông. Trong suốt cuộc đời làm quan, ông đã từng giữ rất nhiều trọng trách quan trọng trong triều đại nhà Trần xưa như: Cung tĩnh Đại vương; Thái úy; Tả tướng quốc; Thái tể thượng tướng.

Ấp Cảo Điền xưa, nay là địa phận tổ dân phố Nhật Tảo, phường Đông Ngạc, là nơi ông được vua cha ban cho cai quản. Với tài đức văn võ song toàn, Trần Nguyên Trác được xem là rường cột của 2 triều vua (Hiến Tông và Dụ Tông). Năm 1369, sau những biến cố lịch sử, Dương Nhật Lễ âm mưu lật đổ nhà Trần. Đêm 20/9/1370, Trần Nguyên Trác cùng con là Trần Nguyên Tiết đã dẫn quân vào thành để tiêu diệt tên phản nghịch. Tuy vậy, cuộc tập kích thất bại, cha con Trần Nguyên Trác cùng 18 cận vệ bị bắt sống và bị hành quyết vào ngày 21/9/1370. Vị danh tướng này mất khi 51 tuổi. Để tưởng nhớ công lao to lớn của Trần Nguyên Trác trong quá trình khai hoang, lập ấp ở vùng đất này, dân chúng nơi đây đã lập miếu thờ cúng hằng năm.

Hằng năm hội làng đình Nhật Tảo được tổ chức từ ngày 9/2 -12/2 âm lịch để tưởng nhớ các vị thành hoàng làng.

Trong suốt quá trình tồn tại của lịch sử dân tộc đầy biến động, đình Nhật Tảo còn là nơi chứng kiến những sự kiện lịch sử quan trọng đối với địa phương trong kháng chiến chống Pháp và sau này. Đình là nơi tuyên truyền cho chương trình cứu quốc của Mặt trận Việt Minh, nơi truyền bá chữ quốc ngữ khá sôi nổi.

Ngày 6/1/1946, đình Nhật Tảo là địa điểm đầu tiên có hòm phiếu bầu cử đại biểu Quốc hội của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa của vùng ngoại thành Hà Nội. Ngày 19/12/1946, ngày toàn quốc kháng chiến, đình làng lại trở thành trụ sở tự vệ của thôn và là trạm chuyển thương của Thành phố, nơi đóng quân của vệ quốc đoàn. Trong thời gian địch tạm chiếm khủng bố thì đình lại là nơi nuôi dấu cán bộ an toàn. Một sự kiện được ghi nhớ sâu đậm nhất trong lòng người dân Nhật Tảo là ngày mùng một Tết năm Nhâm Dần (1962) đình làng thôn Nhật Tảo được vinh dự đón Bác Hồ về chúc Tết, thăm hỏi các gia đình thương binh, liệt sỹ có công với cách mạng, thăm các cụ già, chia bánh kẹo cho các cháu thiếu nhi, ra về Người đứng trên bậc tam quan đình vẫy tay thân ái chào đồng bào.

Đình Nhật Tảo được dựng trên một gò đất cao cạnh đường quốc lộ. Hiện nay đình Nhật Tảo còn bảo lưu được tòa Tiền tế, một công trình kiến trúc mang đậm phong cách kiến trúc nghệ thuật tiêu biểu của thời Lê khá nguyên vẹn. Tòa Tiền tế năm gian, hai chái, nhà xây trên nền cao hơn mặt sân 20cm xung quanh nền bó vỉa. Trên kiến trúc tòa Tiền tế được trang trí dày đặc các mảng chạm khắc nghệ thuật độc đáo với đề tài rồng châu, hoa, lá, tiên bay, rồng cuốn thủy, tứ quý đạt ở trình độ nghệ thuật điêu luyện mang phong cách nghệ thuật thời Lê Trung Hưng thế kỷ XVII - XVIII.

Tòa hậu cung đình ba gian, xây kiểu tường hồi bít đốc, trang trí đơn giản. Hiện nay đình Nhật Tảo còn lưu giữ được nhiều di vật quý hiếm mang giá trị nghệ thuật cao trong kho tàng di sản văn hóa dân tộc như kiệu rước, ngai thờ, tượng thờ, hoành phi, câu đối… Nhưng đặc biệt là bộ di vật 26 đạo sắc phong thần có niên đại trải dài từ thời Lê niên hiệu Đức Long 6 (1963), Chiêu Thống 1 (1787), Quang Trung (1792) đến thời Nguyễn vua Khải Định (1924).

Chuông Nhật Tảo - bảo vật độc bản, quả chuông duy nhất ở thế kỷ X cho đến nay được phát hiện ở Việt Nam.

Ông Nguyễn Văn Bảy - Trưởng Tiểu ban di tích lịch sử Nhật Tảo cho biết, tại đình Nhật Tảo hiện vẫn còn những dấu tích Chăm sót lại. Đó là đôi tượng phỗng gỗ và hai bức phù điêu mang hình hài Kinara (đầu người, thân chim).

Ngoài ra, đây cũng là nơi lưu giữ một quả chuông cổ có niên đại năm 948 (thế kỷ X) thời Ngô Quyền với rất nhiều nét độc đáo. Chuông có kích thước nhỏ nhưng mang giá trị lịch sử, văn hóa rất lớn. Chuông Nhật Tảo - bảo vật độc bản, quả chuông duy nhất ở thế kỷ X cho đến nay được phát hiện ở Việt Nam. Họa tiết trang trí trên thân chuông thể hiện đỉnh cao của nghệ thuật điêu khắc và nghệ thuật đúc đồng thời bấy giờ. Bài minh trên chuông có thể coi là một trong những sử liệu chữ viết sớm nhất của thời kỳ tự chủ trong lịch sử dân tộc được biết cho đến nay. Ngày 26/6/2020, người dân quận Bắc Từ Liêm hân hoan đón nhận Quyết định của Thủ tướng Chính phủ công nhận quả chuông đình Nhật Tảo là bảo vật quốc gia.

Từ xa xưa ngôi đình làng là trung tâm sinh hoạt văn hóa truyền thống, nơi giáo dục truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của địa phương. Dân làng Nhật Tảo vẫn truyền nhau câu ca xưa: “Bao giờ cho đến tháng Hai. Nhật Tảo mở hội cho trai ra đình”. Hình ảnh ngôi đình làng với lễ hội truyền thống hàng năm vào mùa Xuân trở nên thân thuộc gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần của nhân dân địa phương. Việc gìn giữ bảo vệ ngôi đình làng cho các thế hệ mai sau biểu hiện sự trân trọng những di sản văn hóa quý giá của dân tộc.

Hằng năm, hội làng đình Nhật Tảo được tổ chức từ ngày 9/2 - 12/2 Âm lịch để tưởng nhớ các vị thành hoàng làng, với nhiều hoạt động tế lễ và vui chơi văn hóa, thể thao. Theo đó, Hội làng bắt đầu ngày 11/2 với lễ mộc dục rước nước sông Hồng. Ngày 12/2 thực hiện rước Thánh từ chùa về đình có tế chay, thi làm bánh và nấu chè. Ngày 13/2 thực hiện tế giã hội.

Ngày nay, đình làng là nơi giáo dục phát huy những truyền thống tốt đẹp cho các thế hệ kế tiếp và góp phần tôn thêm vẻ đẹp của quê hương xóm làng, tạo nên một không gian văn hóa của cuộc sống mới.

Lê Thắm