Đánh thức tiềm năng du lịch làng nghề Hà Nội

Tự hào nghề truyền thống

Những năm qua, bên cạnh những loại hình du lịch vốn là thế mạnh của Hà Nội như du lịch văn hóa - lịch sử, du lịch tâm linh, du lịch sinh thái... du lịch làng nghề cũng trở thành một hướng đi triển vọng để thu hút du khách.

Thực tế, Hà Nội có không ít những vùng đất giàu truyền thống, đã và đang tự hào với những tinh hoa nghề còn truyền lưu. Nghề thêu tay là ví dụ. Xã Thắng Lợi và Quất Động thuộc huyện Thường Tín có thể xem là “thủ phủ” nghề thêu tay của miền Bắc với rất nhiều nghệ nhân.

Nếu được khai thác tốt để phục vụ du lịch, chắc chắn các làng nghề của Hà Nội sẽ góp phần không nhỏ vào việc nâng cao thu nhập và đời sống cho người dân. Ảnh: Đinh Luyện

Ở thời điểm hiện tại, trên vùng đất này nổi lên những tên tuổi nghệ nhân như Nguyễn Quốc Sự, Bùi Lê Kính... cùng hàng trăm người có tay nghề cao vẫn đang miệt mài tạo nên những sản phẩm thêu tay tinh xảo, đầy chất nghệ thuật.

Nghệ nhân thêu tay Hoàng Thị Khương chia sẻ, người Quất Động rất yêu nghề thêu, những lúc nghỉ ngơi hay nông nhàn đều ngồi thêu. Từng có thời điểm nghề thịnh đến mức gần như nhà nào cũng có khung thêu. Nhiều gia đình có tới dăm, bảy đời làm nghề này.

Thêu tay cũng có nhiều kỹ thuật phức tạp, công phu hơn cả là việc thực hiện thêu các đường lượn, đường viền, thêu nổi gân lá, đài hoa, mắt phượng… Tùy đề tài, chủng loại mà sản phẩm thêu sẽ có ít hay nhiều màu sắc.

Họa tiết trong mỗi sản phẩm thường là những cây cỏ, con vật đẹp, quý hiếm như tùng, trúc, cúc, mai, lan, đào, hải đường, mẫu đơn, ong, bướm, rồng phượng, hổ báo, rùa hạc, oanh, yến… cùng cảnh dân dã như đàn gà, vịt, lợn, bò; người làm đồng, cấy cày, sàng sảy, đánh cá, dệt vải; cây đa, bến nước, con thuyền; danh lam thắng cảnh như chùa Một Cột, đền Ngọc Sơn, đình Hồng Thái...

Mỗi tác phẩm đều mang đậm tính dân gian, nhân văn thể hiện hồn quê, khơi dậy ở người xem tình yêu đối với non sông, đất nước. Tự hào với nghề song theo nghệ nhân Hoàng Thị Khương, tiềm năng nghề vẫn chưa được khai phá hết. Mức sống của người làm nghề vẫn còn bấp bênh. Để du khách gần xa biết nhiều hơn đến nghề, nghệ nhân Hoàng Thị Khương luôn ấp ủ sẽ mở phòng triển lãm những bức tranh thêu tay đẹp đẽ và công phu nhất. Từ đó, thúc đẩy du lịch làng nghề phát triển.

Thực tế, dù tự hào, nghề truyền thống nhưng những trường hợp phải loay hoay, tự tìm hướng quảng bá, giới thiệu nghề và làng nghề như nghệ nhân Hoàng Thị Khương không phải là hiếm.

Chẳng hạn, trong dịp ghé vùng đất Thạch Thất, người viết có tìm hiểu về phường rối nước Chàng Sơn. Đây là một trong những phường rối nổi tiếng khắp gần xa. Tuy nhiên, địa phương gần như chưa xác định đây là một sản phẩm du lịch, có thể gắn kết với các sản phẩm du lịch khác để phát triển bền vững.

Ông Nguyễn Văn Dậu - Trưởng phường rối nước Chàng Sơn, chia sẻ, hiện trăn trở lớn nhất của ông là nguồn kinh phí để duy trì hoạt động của phường rối. Các đạo cụ biểu diễn đã xuống cấp rất nhiều. Việc tạo ra một bộ rối mới hoàn chỉnh cũng cần nguồn chi phí rất cao.

Cùng đó, không ít những nghệ nhân đã phải bỏ nghề vì những khó khăn của cuộc sống. Còn lại số ít những nghệ nhân tâm huyết với nghề như ông Dậu, muốn gắn bó với rối nước của Chàng Sơn thì đã bước sang tuổi xế chiều.

Làm sao đánh thức tiềm năng?

Phát huy thế mạnh của làng nghề truyền thống gắn với du lịch là câu chuyện được thành phố Hà Nội cũng như nhiều sở, ngành liên quan trăn trở suốt những năm qua. Thực tế, một số địa phương trên địa bàn Hà Nội đã khai thác thành công những giá trị văn hóa - kinh tế - xã hội của làng nghề để gắn với phát triển du lịch.

Chẳng hạn như làng gốm Bát Tràng; làng lụa Vạn Phúc; làng Thạch Xá làm chuồn chuồn, bướm tre; làng mây tre Phú Vinh (huyện Chương Mỹ)... đã khai thác được tiềm năng, định vị được thương hiệu.

Lấy ví dụ từ làng lụa Vạn Phúc có thể thấy, nhờ sự khai thác khéo léo tiềm năng du lịch, nơi đây nhanh chóng trở thành điểm đến khám phá, trải nghiệm lý tưởng đối với du khách trong nước và bạn bè quốc tế. Hiện làng lụa Vạn Phúc có khoảng 300 hộ dệt, kinh doanh mặt hàng lụa tơ tằm.

Để phục vụ khách du lịch, đặc biệt trong dịp SEA Games 31, các gian hàng trong khu phố Lụa được sắp xếp gọn gàng, đẹp mắt. Các gian hàng trưng bày nhiều sản phẩm mới, các mẫu thiết kế thời trang, các mặt hàng thủ công mỹ nghệ làm từ lụa nhằm đáp ứng nhu cầu của du khách trong và ngoài nước.

Đặc biệt để khẳng định bản sắc riêng, phát triển du lịch bền vững, địa phương quản lý như phường Vạn Phúc và Ủy ban nhân dân quận Hà Đông đã xây dựng các tuyến phố Lụa kết hợp với các ngành nghề phụ trợ để phục vụ khách du lịch như: Khu phố ẩm thực, phố sinh vật cảnh, trung tâm giao lưu văn hóa đồ cổ, phát triển loại hình lưu trú, mua sắm…

Ngoài ra, nơi đây đã thành lập Hợp tác xã Vụn Art, mang lại thu nhập cho người khuyết tật bằng việc sử dụng các vải lụa vụn để ghép tranh lụa xuất khẩu ra nước ngoài.

Dẫn chứng như vậy để thấy, mỗi một làng nghề đều mang trong mình những giá trị văn hóa riêng. Người ta đến với làng nghề là muốn tìm hiểu sản phẩm ấy đã ra đời và tồn tại trong lịch sử như thế nào, mang bản sắc văn hóa ra sao… và địa phương nào biết khéo léo khai thác những thế mạnh của sản phẩm để đáp ứng nhu cầu du lịch thì nơi đó sẽ thu hút du khách.

Rõ ràng, để khơi gợi tiềm năng du lịch không thể để làng nghề “tự bơi” theo kiểu “hữu xạ tự nhiên hương”. Thay vào đó, chính quyền cơ sở cần phải phối hợp với các ngành thực hiện bảo tồn, phát huy làng nghề truyền thống, xây dựng các sản phẩm làng nghề mang tính độc đáo.

Phải nhận thức phát triển du lịch làng nghề là phát triển kinh tế bền vững, tạo việc làm, thu nhập cho người dân, cải thiện mức sống. Chính quyền cơ sở muốn làng nghề phát triển trở thành một sản phẩm du lịch phải kêu gọi đầu tư, vận động các thành phần kinh tế tham gia theo phương châm xã hội hóa sản phẩm du lịch; xây dựng đội ngũ làm công tác du lịch bằng cách đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ…

Cùng với đó, ban hành hay đề xuất các cơ chế, chính sách ưu đãi, tạo hành lang pháp lý cho nhà đầu tư, hỗ trợ họ về các dịch vụ phục vụ du lịch như làm đường, quảng bá giới thiệu sản phẩm du lịch, xây dựng môi trường sạch đẹp./.

Đinh Luyện