Tu bổ, tôn tạo đền Trấn Vũ nhằm phát huy giá trị Di tích Quốc gia

Tại hội thảo, hầu hết các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, nhà quản lý văn hóa đều cho rằng, cụm di tích đền Trấn Vũ - chùa Cự Linh cần được tu bổ, tôn tạo để bảo vệ và phát huy giá trị cụm di tích này, hướng tới xây dựng khu di tích tín ngưỡng văn hóa tâm linh đặc sắc vùng ven kinh đô Thăng Long Hà Nội, gắn với phát triển du lịch giai đoạn 2020-2025 theo nguyện vọng của người dân nơi đây.

Toàn cảnh Hội thảo khoa học “Về giá trị văn hóa - lịch sử cụm di tích đền Trấn Vũ - chùa Cự Linh”.

Theo Tiến sĩ Phạm Quốc Quân - Nguyên Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Việt Nam: “Chùa Cự Linh trở thành một thành phần của Di tích quốc gia đền Trấn Vũ, là ước nguyện của cộng đồng, là mong muốn của địa phương và các nhà nghiên cứu để cụm di tích đền - chùa ở đây phát huy ngày càng hiệu quả”.

Phó giáo sư, Tiến sĩ Bùi Xuân Đính - Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, nghiên cứu dưới góc độ về nguồn gốc dân cư, cơ cấu tổ chức làng xã có nêu, trong khuôn viên đền Trấn Vũ vốn có ngôi chùa Cự Linh. Tuy nhiên, ngôi chùa hiện tại là chùa mới được dựng gần đây, không mang phong cách chùa Việt ở Bắc Bộ, nên không ăn nhập với khuôn viên đền - chùa gốc; cũng như với sinh hoạt truyền thống của chùa - đền nói chung.

Cần quy hoạch và dựng lại chùa cũng như tu bổ lại đền, để tạo thành một chỉnh thể hài hòa, phù hợp với truyền thống. Đền Trấn Vũ có tượng Huyền Thiên Trấn Vũ là báu vật quốc gia, hiện còn là nơi diễn ra tục kéo co ngồi - Di sản thế giới.

Khi chùa Cự Linh được quy hoạch, tu bổ khang trang, đúng phong cách chùa Việt ở Bắc Bộ cần xếp hạng thành Cụm Di tích đặc biệt cấp quốc gia để có hướng và cơ sở pháp lý phục vụ công tác bảo tồn, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, nhất là về du lịch”.

Dưới góc độ nghiên cứu di sản văn hóa thông qua các tư liệu cổ Giáo sư, Tiến sĩ Đinh Khắc Thuân, thuộc Viện nghiên cứu Hán Nôm, cũng chia sẻ những nghiên cứu về di sản văn hóa thông qua các tư liệu cổ để nêu bật giá trị di tích. Ông cho rằng: “Do nhận thức tách bạch giữa đền và chùa trong thời gian qua, nên việc tôn tạo, xây dựng chùa và điện Mẫu Cự Linh khá lộn xộn.

Cụm di tích đền Trấn Vũ - chùa Cự Linh dự kiến sẽ được tu bổ vào cuối năm 2022.

Cần quy lại thành một hệ thống di tích thống nhất, có không gian để tổ chức lễ hội, hoạt động tín ngưỡng, cũng như mở tuyến du lịch cho khách tham quan. Hướng tới xây dựng khu di tích tín ngưỡng văn hóa tâm linh đặc sắc vùng ven kinh đô Thăng Long - Hà Nội”...

Đền Trấn Vũ có tên chữ Hán là “Trấn Vũ quán”, hay “Hiển linh Trấn Vũ quán”. Theo dân gian kể lại rằng, vua Lê Thánh Tông đi chinh phạt phương Nam có đóng quân tại Cự Linh, đức vua được Thánh Tổ ứng mộng. Ngài cho lập đền thờ, tượng và bài vị bằng gỗ ghi chữ vàng “Hiển linh Trấn Vũ quán” có từ lúc ấy. Như vậy, đền Trấn Vũ được khởi dựng dưới thời vua Lê Thánh Tông (1460-1496).

Trong đền Trấn Vũ, pho tượng đức Huyền Thiên Trấn Vũ là một trong 2 pho tượng cổ bằng đồng lớn nhất hiện còn. Cùng với tượng Trấn Vũ ở đền Quán Thánh (Ba Đình), tượng Trấn Vũ ở Thạch Bàn là biểu hiện rực rỡ của nghệ thuật tạo tượng lớn và kỹ thuật siêu việt trong nghề đúc đồng cổ truyền.

Pho tượng đức Huyền Thiên Trấn Vũ.

Pho tượng được đúc liền khối bằng đồng thau, mặt ngoài có sơn thếp. Tượng cao 3,8m, chu vi 8m, nặng 4 tấn. Tượng ở tư thế ngồi buông chân trên bệ, lưng thẳng, đầu để trần, mặc áo Long bào đen có đai và 2 bàn chân không giày, tay để trước ngực, xòe ngón trỏ ở trong thế ấn quyết, gươm Thất Tinh trong tay phải, mũi gươm chống trên lưng Rùa, mắt nhìn thẳng đầy nhãn lực.

Hàng năm, vào ngày 3/3 Âm lịch, dân làng tại đền Trấn Vũ, lại tổ chức lễ hội gắn với ngày sinh của ngài; ngày 9/9 Âm lịch là ngày hóa của ngài. Ngoài nghi thức thì lễ hội đền Trấn Vũ có một trò chơi dân gian rất độc đáo, đó là trò kéo co luồn dây qua lỗ cột (kéo co ngồi). Đây là trò chơi hiếm thấy ở nơi khác. Trò góp phần hào hứng không nhỏ vào lễ hội.

Bên cạnh Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại - nghi thức “Kéo co ngồi” được UNESCO ghi danh vào tháng 12/2015. Pho tượng Đức Huyền Thiên Trấn Vũ cũng đã được ghi vào danh mục là Bảo vật quốc gia trong lần công nhận năm 2016.

Nơi đây còn lưu giữ hơn 20 đạo sắc phong có niên đại từ năm 1740 đến 1940, được Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội công nhận là tài liệu lưu trữ quý, hiếm... từ thế kỷ XV đến thế kỷ XX.

Quang Linh