Gắn liền với 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2024), ngành Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) Hà Nội cũng trải qua chặng đường 70 năm xây dựng và phát triển. Để rồi vượt qua bao gian khó, ngành GD&ĐT Thủ đô đã đạt được nhiều thành tựu vượt bậc, góp phần nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài, vun đắp trí tuệ, tạo dựng chất lượng giáo dục toàn diện.

Cách đây 70 năm, vào những ngày đầu tháng 10/1954 lịch sử, hàng vạn người dân Hà Nội vỡ òa trong niềm vui đón đoàn quân chiến thắng trở về giải phóng Thủ đô. Nhịp trống rung 36 phố phường, cờ hoa tung bay rực rỡ trong ngày vui hào hùng. Với thầy và trò Thủ đô, mùa Thu năm ấy, niềm vui như nhân đôi bởi đó cũng là thời điểm ra đời của ngành GD&ĐT Hà Nội. Sự kiện đã mở ra một trang sử mới, đưa sự nghiệp GD&ĐT của Thủ đô ngày một lớn mạnh và phát triển.

Cả Hà Nội khi ấy chỉ có 3 trường mầm non, 96 trường tiểu học, 4 trường phổ thông và 1 trường kỹ nghệ thực hành. Số trường lớp này chỉ đáp ứng được 20% số trẻ đến trường, vì vậy 80% trẻ em - chủ yếu là con em của nhân dân lao động bị thất học, khoảng 90% dân Hà Nội mù chữ. Thành phố vừa động viên, khuyến khích, vừa áp dụng các biện pháp có tính ràng buộc để người chưa biết chữ đến các lớp học, cũng như bố trí, điều động đội ngũ giáo viên và cả người tình nguyện tham gia việc dạy học.

10 năm đầu tiên sau giải phóng (1954 - 1965) là một giai đoạn hết sức có ý nghĩa, trong đó ngành GD&ĐT Thủ đô vừa phải hàn gắn vết thương chiến tranh, phục hồi nền kinh tế bị chiến tranh tàn phá, vừa phải thực hiện những mục tiêu nhằm đẩy nhanh sự phát triển của GD&ĐT, góp phần vào sự phát triển chung của Thủ đô. Nhưng đây cũng chính là những năm tháng mà nhiệt huyết và ý chí của con người thực sự là động lực thúc đẩy mọi hoạt động, vươn lên chính mình, tạo nên những thành quả đáng khâm phục, nhất là trong lĩnh vực văn hóa - giáo dục - đào tạo con người. Các nhà giáo, nhà quản lý giáo dục Thủ đô khi đó đã không nề hà gian khổ, khó khăn; khắc phục mọi thiếu thốn để đẩy mạnh phong trào thi đua “Hai tốt”. Nhờ những cố gắng không mệt mỏi của các nhà giáo và chỗ dựa tin cậy là sự giúp đỡ của nhân dân, giáo dục của Hà Nội 10 năm đầu sau giải phóng không chỉ tăng nhanh về số lượng ở tất cả các cấp học, bậc học mà chất lượng cũng được quan tâm nâng cao.

Tiếp đến, giai đoạn 1965 - 1975, nền giáo dục Thủ đô hòa vào dòng chảy chung của dân tộc trong sự nghiệp đấu tranh cách mạng, lại đứng trước những thử thách cam co: Vừa dốc sức chi viện cho tiền tuyến lớn miền Nam, vừa trực tiếp đương đầu và chiến đấu chống cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân của đế quốc Mỹ trên miền Bắc, lại vừa phải đảm bảo sự nghiệp giáo dục tiếp tục ổn định và phát triển. Trường, lớp, thầy trò phải sơ tán về các vùng nông thôn xa xôi để học tập. Nhưng điều quan trọng là các nhà giáo - những người chiến sĩ trên mặt trận văn hóa, giáo dục đã vượt qua tất cả để lao động không mệt mỏi vì học sinh thân yêu của mình, vì sự vinh quang mà Đảng và nhân dân giao phó. Số lượng trường, lớp, học sinh không ngừng tăng lên. Chất lượng giáo dục toàn diện luôn được chú trọng và đảm bảo đáp ứng yêu cầu chung.

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng (năm 1975), đất nước thống nhất, nhiệm vụ của ngành GD&ĐT Thủ đô càng trở nên nặng nề hơn. Song song với nhiệm vụ khôi phục và xây dựng đất nước sau chiến tranh, thực hiện công cuộc công nghiệp hóa - hiện đại hóa, ngành GD&ĐT Thủ đô luôn chú trọng nâng cao chất lượng giáo dục theo hướng quán triệt mục tiêu “Coi trọng giáo dục toàn diện, quan tâm đúng mức đến giáo dục lao động, đến hướng nghiệp dạy nghề cho học sinh…”.

Giai đoạn từ năm 1986 đến năm 2007, đứng trước yêu cầu của sự nghiệp đổi mới đất nước, GD&ĐT Hà Nội đã vươn lên mạnh mẽ, thực hiện đổi mới cả nội dung và phương pháp đào tạo. Trong giai đoạn này, ngành GD&ĐT Thủ đô đã trở thành một địa phương có phong trào phát triển giáo dục xuất sắc. Hà Nội là đơn vị đầu tiên trong cả nước hoàn thành phổ cập giáo dục tiểu học năm 1990, trung học cơ sở năm 1999. Các ngành học, bậc học phát triển đa dạng (công lập, bán công, dân lập, tư thục…) và đã có bước phát triển vượt bậc cả về quy mô, chất lượng và hiệu quả, xứng tầm là một trung tâm giáo dục lớn của cả nước.

Đặc biệt, từ năm 2008 đến nay, thực hiện Nghị quyết số 15/2008/QH12 của Quốc hội về việc điều chỉnh địa giới hành chính thành phố Hà Nội và một số tỉnh có liên quan, Hà Nội tiếp tục được mở rộng cả về quy mô, diện tích. Quy mô giáo dục tăng mạnh, trở thành địa phương dẫn đầu cả nước về số lượng trường học cũng như số lượng giáo viên và học sinh.

Nhà giáo ưu tú, Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm (Phó Chủ tịch Hội Khoa học Tâm lý giáo dục Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng giáo dục Trường Trung học phổ thông Đinh Tiên Hoàng) chia sẻ: “Nếu như trước đây Hà Nội chỉ có hệ thống các trường công lập, thì hiện nay đã có nhiều mô hình, loại hình trường học đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng đa dạng của con em Thủ đô. Cùng đó, các thế hệ học sinh Thủ đô đã trở thành nguồn nhân lực chất lượng cao, đóng góp tài năng, trí tuệ của mình vào công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa Thủ đô và Tổ quốc”.

Trải qua 70 năm xây dựng và phát triển, ngành GD&ĐT Hà Nội đã không ngừng lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng, đóng góp một lực lượng tri thức không nhỏ cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Chất lượng giáo dục toàn diện được nâng cao, chất lượng giáo dục mũi nhọn có chuyển biến mạnh mẽ và rõ nét. Đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên được tăng cường, đảm bảo chất lượng chuyên môn và năng lực sư phạm. Công tác quản lý, kiểm tra đánh giá không ngừng được đổi mới. Nền nếp và kỷ cương được duy trì. Các hoạt động phong trào thi đua trong nhà trường được tổ chức sôi nổi, thiết thực, có ý nghĩa. Việc xây dựng xã hội học tập, khuyến học, khuyến tài được triển khai sâu rộng.

Giám đốc Sở GD&ĐT Hà Nội Trần Thế Cương cho biết, đến thời điểm hiện tại, toàn Thành phố có 2.913 trường mầm non, phổ thông với gần 2,3 triệu học sinh và gần 130 nghìn giáo viên, 1 Trường Bồi dưỡng cán bộ giáo dục và 29 trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên. Tỷ lệ trường công lập đạt chuẩn quốc gia chiếm gần 80%. Thành phố đã công nhận được 23 trường chất lượng cao; đồng thời triển khai công tác chuẩn bị đầu tư xây dựng 7 trường liên cấp tiên tiến, hiện đại có diện tích 5 ha trở lên trên địa bàn.

Năm học 2023 - 2024, học sinh Thủ đô đứng đầu cả nước với 184 học sinh đoạt giải trong kỳ thi chọn học sinh giỏi quốc gia (cao hơn 43 học sinh so với năm 2023). 3 học sinh đoạt giải tại kỳ thi Khoa học kỹ thuật quốc gia. 35 học sinh đoạt giải quốc gia trong Cuộc thi học sinh, sinh viên với ý tưởng khởi nghiệp. Nhiều học sinh đoạt giải trong các kỳ thi quốc tế, đặc biệt là có 2 học sinh giành Huy chương Vàng tại kỳ thi Olympic Sinh học quốc tế và kỳ thi Olympic Hóa học quốc tế. Kết quả kỳ thi tốt nghiệp Trung học phổ thông của học sinh Thành phố tiếp tục có chuyển biến mạnh với 99,81% học sinh tốt nghiệp, tăng 0,25% và 5 bậc so với năm 2023 (từ vị trí thứ 16 vươn lên xếp vị trí thứ 11). Hà Nội là địa phương có số bài thi điểm 10 nhiều nhất cả nước với 915 điểm 10, 1 thí sinh đạt tổng điểm thi cao nhất cả nước (57,85 điểm)... Ngoài ra, học sinh Thủ đô còn giành 339 Huy chương, xếp thứ 2 toàn đoàn tại Hội khỏe Phù Đổng toàn quốc năm 2024.

Bên cạnh đó, Thành phố đã thí điểm ban hành giá dịch vụ giáo dục làm cơ sở chuyển từ giao dự toán sang cơ chế đặt hàng để thực hiện lộ trình tự chủ đối với các trường học. Đặc biệt, thành phố Hà Nội đã chỉ đạo triển khai mô hình “Nhà trường cùng chung tay phát triển - Thầy cô cùng sẻ chia trách nhiệm”, nhận được sự hưởng ứng tích cực của các quận, huyện, thị xã, các nhà trường, góp phần thu hẹp khoảng cách về chất lượng giáo dục giữa các trường nội thành và ngoại thành.

Năm học 2023 - 2024, các trường học đã kết nạp Đảng cho 200 học sinh, cao hơn 2 lần so với năm học trước. Chuẩn bị cho năm học 2024 - 2025, các nhà trường đã tổ chức an toàn, hiệu quả công tác tuyển sinh mầm non, lớp 1, lớp 6 và lớp 10; khắc phục được hạn chế, tồn tại trong công tác thi, tuyển sinh của những năm trước như: Không còn hiện tượng xếp hàng nộp hồ sơ tuyển sinh hay bốc thăm để vào trường công lập…

Hoạt động hợp tác quốc tế về GD&ĐT được tăng cường, mở rộng và phát triển mạnh về cả quy mô và chất lượng. Theo đó, ngành GD&ĐT Hà Nội luôn chủ động, sáng tạo trong công tác hội nhập quốc tế với nhiều hoạt động giao lưu, kết nghĩa quốc tế mang lại kết quả tích cực, hiệu quả. Các chương trình giao lưu văn hóa, giáo dục được triển khai với các cơ sở giáo dục đối tác đạt hiệu quả cao, góp phần thắt chặt tình đoàn kết hữu nghị quốc tế, phát huy tính hiệu quả của công tác đối ngoại nhân dân trên cơ sở trao đổi nguồn nhân lực, chia sẻ kinh nghiệm giáo dục đa văn hóa.

Ngoài ra, Sở GD&ĐT Hà Nội cũng tích cực phát huy tối đa tiềm năng các đối tác đã ký kết với Sở nhằm tích cực hỗ trợ cho việc triển khai Đề án thí điểm đào tạo song bằng cũng như Kế hoạch số 28/KH-UBND ngày 23/1/2019 của Ủy ban nhân dân Thành phố về việc dạy và học ngoại ngữ trong các trường phổ thông, trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên trên địa bàn thành phố Hà Nội đến năm 2025 theo Đề án ngoại ngữ quốc gia của Bộ GD&ĐT.

Đặc biệt, tiếp cận với các chương trình giáo dục tiên tiến trên thế giới, bên cạnh việc thực hiện chương trình giáo dục Việt Nam, Hà Nội đã có nhiều trường phổ thông đăng ký triển khai giảng dạy các môn Toán, Khoa học bằng tiếng Anh qua việc tham khảo các chương trình tiên tiến quốc tế. Được sự đồng ý của Bộ GD&ĐT và lãnh đạo thành phố Hà Nội, từ năm 2017, ngành GD&ĐT Thủ đô đã triển khai Đề án Thí điểm đào tạo Chương trình song bằng tú tài Trung học phổ thông quốc gia Việt Nam và tú tài Anh quốc - Chứng chỉ A Level tại Trường Trung học phổ thông Chu Văn An, Trường Trung học phổ thông chuyên Hà Nội - Amsterdam; Đề án Thí điểm Chương trình đào tạo song bằng Trung học cơ sở Việt Nam và IGCSE của Cambridge tại 7 trường Trung học cơ sở. Năm 2024, Sở GD&ĐT Hà Nội đã tổ chức tổng kết giai đoạn 7 năm triển khai thực hiện Đề án với những kết quả vượt trội của học sinh hệ song bằng, cho thấy sự đổi mới, hòa nhập mạnh mẽ của ngành GD&ĐT Thủ đô…

Với tinh thần coi GD&ĐT là quốc sách hàng đầu, những năm qua, Thành ủy - Hội đồng nhân dân - Ủy ban nhân dân Thành phố luôn xác định đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng, có ý nghĩa quyết định sự phát triển bền vững của Thủ đô trong tương lai.

Đặc biệt, ngày 28/6/2024, Luật Thủ đô (sửa đổi) đã chính thức được Quốc hội thông qua và sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2025. Đây là sự kiện có ý nghĩa vô cùng quan trọng, tạo cơ chế vững chắc để Hà Nội tập trung nguồn lực, phát triển toàn diện, trong đó có việc phát triển GD&ĐT. Luật Thủ đô 2024 có 7 chương, 54 điều, trong đó dành trọn điều 22 để đưa ra những kế sách phát triển GD&ĐT Thủ đô, đồng thời khẳng định: “Phát triển sự nghiệp giáo dục, đào tạo để Thủ đô là trung tâm lớn, tiêu biểu của cả nước về giáo dục, đào tạo chất lượng cao, thích ứng với quá trình chuyển đổi số quốc gia, đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế”.

Luật Thủ đô 2024 nhấn mạnh yêu cầu đầu tư, xây dựng hệ thống trường học công lập, cơ sở giáo dục chất lượng cao, cơ sở giáo dục có nhiều cấp học bảo đảm không gian, cảnh quan sư phạm trong và ngoài nhà trường, đội ngũ giáo viên phục vụ tối đa nhu cầu học tập của học sinh; bảo đảm bố trí quỹ đất xây dựng trường học ở vị trí thuận lợi; không bố trí trường học gần nghĩa trang, cơ sở sản xuất gây ô nhiễm tiếng ồn, không khí. Để rút ngắn khoảng cách giữa giáo dục công lập và tư thục, Luật Thủ đô 2024 quy định cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông công lập của Thành phố được thực hiện liên kết giáo dục với các cơ sở giáo dục nước ngoài. Chính phủ quy định chi tiết điều kiện, trình tự, thủ tục, chương trình giáo dục, việc cấp văn bằng, chứng chỉ thực hiện liên kết giáo dục, giảng dạy chương trình giáo dục tích hợp.

Tại Điều 22 cũng nêu rõ Hội đồng nhân dân Thành phố quy định cơ chế tài chính áp dụng đối với cơ sở giáo dục công lập chất lượng cao, cơ sở giáo dục công lập có nhiều cấp học, cơ sở giáo dục công lập thực hiện liên kết giáo dục với cơ sở giáo dục nước ngoài; mức hỗ trợ và lộ trình thực hiện việc hỗ trợ học phí cho học sinh phổ thông và trẻ em mầm non trên địa bàn Thành phố không phân biệt trường công lập, dân lập và tư thục; mức hỗ trợ học phí học nghề trình độ trung cấp, cao đẳng cho người học thường trú tại Hà Nội.

Ủy ban nhân dân Thành phố quy định các tiêu chí về cơ sở vật chất, đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, chương trình giảng dạy, phương pháp giảng dạy và dịch vụ giáo dục của cơ sở giáo dục chất lượng cao, cơ sở giáo dục có nhiều cấp học; trình tự, thủ tục công nhận, thu hồi quyết định công nhận cơ sở giáo dục chất lượng cao; việc đánh giá, kiểm định, bảo đảm duy trì chất lượng của cơ sở giáo dục chất lượng cao; điều chỉnh, bổ sung chương trình giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông đối với một số môn học, hoạt động giáo dục bổ trợ tại cơ sở giáo dục công lập chất lượng cao để phù hợp với điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội của Thủ đô theo hướng tiệm cận nền giáo dục của khu vực và quốc tế. Cùng đó, Ủy ban nhân dân Thành phố là đơn vị quyết định công nhận, thu hồi quyết định công nhận cơ sở giáo dục chất lượng cao.

Theo Nhà giáo ưu tú, Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm, chúng ta tự hào về truyền thống nhưng chúng ta cũng phải nghĩ đến tương lai. “Luật Thủ đô 2024 với nhiều quy định đặc thù cho phép Hà Nội làm được rất nhiều việc. Tôi hy vọng đổi mới GD&ĐT Thủ đô phải đi trước cả nước, giữ vững vị trí “đầu tàu”. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đưa chương trình giáo dục cho các nhà trường quyết định và nhà trường phải gắn với lao động, sản xuất. Muốn làm được vậy, ngành GD&ĐT Hà Nội cần tập trung xây dựng trường học với 4 yếu tố: Tự chủ, dân chủ, nhân văn, sáng tạo. Trong đó yếu tố tự chủ rất quan trọng.

Các nhà trường cần được tự chủ để tuyển dụng được giáo viên giỏi, khích lệ giáo viên cống hiến; tự chủ để sử dụng kinh phí của nhà nước hiệu quả, minh bạch, phục vụ tốt quá trình phát triển của nhà trường và sự tiến bộ của học sinh. Mỗi nhà trường cũng cần tự chủ để lựa chọn phương pháp giáo dục, xây dựng chương trình giáo dục phù hợp với học sinh đơn vị mình và điều kiện giáo dục, giúp học sinh phát huy tối đa năng lực, phẩm chất...”, Nhà giáo ưu tú, Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm chia sẻ.

-----------------------

Nội dung: Phạm Thảo - Thiết kế: P.Thắng