Tìm về cội nguồn gốm Kim Lan

(LĐTĐ) Chỉ cách Bát Tràng dòng kênh Bắc Hưng Hải, nhưng gốm Kim Lan lại ít người biết tới. Thậm chí, trong thời gian dài, gốm Kim Lan phải dựa tiếng “người hàng xóm”. Sau nhiều năm tích cực gây dựng lại, đến nay làng gốm Kim Lan đã bắt đầu chuyển mình, đem tới sinh kế ổn định cho người dân địa phương.
tim ve coi nguon gom kim lan Người “giữ hồn” cho gốm Việt
tim ve coi nguon gom kim lan Chuyện về một trái tim yêu gốm...

Lịch sử từng bị quên lãng

Người làng nghề vẫn truyền nhau rằng, nghề gốm Kim Lan còn có trước cả gốm Bát Tràng và đã từng mang lại sự giàu có cho địa phương, tuy nhiên chưa có ai chứng thực điều này. Mãi đến tận năm 1996, nước sông Hồng dâng lên ngập làng, đất bãi lở, một số người dân phát hiện được chum đựng tiền cổ chôn ở bờ sông.

Tiếp đó đến năm 1999, bờ sông tiếp tục lở, người ta lại phát hiện thêm những vò, chum, hũ đựng tiền cổ và cả những mảnh bát vỡ, bát nung quá lửa, đĩa, lọ… Ngay sau đó, chính quyền địa phương đã gửi văn bản và mẫu vật tới Sở Văn hóa - Thông tin Hà Nội, Viện Khảo cổ học để nhờ tra cứu lịch sử nghề gốm của Kim Lan.

Tháng 4/2000, Viện Khảo cổ học đã về nơi đây để tìm hiểu, khảo sát. Sau khi tiến hành khai quật khu bờ sông (thuộc xóm Đình, thôn 2), tiếp cận những cổ vật tìm được, các chuyên gia khảo cổ đã xác định gốm Kim Lan xuất hiện từ khoảng thế kỷ thứ IX đến hết thế kỷ thứ XVII và hưng thịnh nhất là khoảng thế kỷ XIII-XIV. Đến thế kỷ thứ XVIII, nghề gốm Kim Lan bị mai một do khó tiêu thụ, nên người dân đành chuyển sang trồng dâu nuôi tằm để mưu sinh...

tim ve coi nguon gom kim lan
Các sản phẩm gốm được vẽ họa tiết trang trí bằng tay.

Tuy vẫn có một số gia đình làm nghề từ trước khi các cổ vật được biết tới, song quy mô nhỏ, sản lượng ít, mẫu mã đơn giản nên ít tiếng tăm. Sau khi kết quả nghiên cứu được công bố, nhiều cuộc họp của chính quyền với các bậc cao niên và dân làng đã diễn ra, với mong muốn gây dựng lại nghề tổ, lúc đó, gốm Kim Lan mới thực sự được hồi sinh. Từ năm 2002 - 2009 là khoảng thời gian phát triển khá hưng thịnh của gốm sứ Kim Lan. Các sản phẩm thời kỳ này được xuất khẩu sang thị trường chính là Hàn Quốc, ngoài ra còn có Mỹ và Nhật Bản.

Đồ gốm Kim Lan xưa giá trị là bởi được làm thủ công, với công thức chế tác đơn giản với nguyên liệu tự nhiên, gồm: Tro trấu, vôi bột, bột đá nghiền; hoặc tro trấu, vôi bột, đất trắng, trộn rồi lọc lấy nước hỗn hợp. Bình hoa, bát, đĩa, ấm chén… sau khi nặn vuốt xong sẽ được nhúng vào nước hỗn hợp ấy rồi đem nung, sẽ cho ra sản phẩm có nước men trắng bóng, độ bền cao; nếu muốn có men rạn, thì giảm lượng tro trấu…

Anh Đào Văn Thịnh ở xóm 7 Kim Lan cho biết, trước đây không có vốn, cả làng có tới hơn 300 lò gốm bằng than, ngày nắng nóng cả làng như một cái “lò bát quái”, khói bụi mù mịt. Sản phẩm bị hỏng khá nhiều, chi phí công sản xuất cũng tăng cao. Nhưng từ khi chuyển sang lò nung bằng gas, đời sống của nhân dân ở đây khá lên rất nhiều, sản phẩm làm ra đạt chất lượng cao, vừa tiết kiệm năng lượng, vừa bảo vệ môi trường.

Thành quả này có sự giúp đỡ tích cực của Đại sứ quán Đan Mạch. Năm 2013, thông qua khoản vốn tài trợ 6,5 triệu USD thuộc chương trình Hỗ trợ đầu tư xanh, Đại sứ quán Đan Mạch đã tạo điều kiện giúp cho 30 gia đình làm nghề ở Kim Lan chuyển từ lò hộp sang lò gas. Cụ thể, 50 % số vốn cho các hộ gia đình chuyển đổi sẽ được tài trợ.

Ngay sau khi đã hoàn thành công nghệ, mỗi hộ xây dựng đạt tiêu chuẩn 100% được nhận ngay số tiền từ 130 - 200 triệu. Giai đoạn từ năm 2014 - 2017, tại đây nở rộ một phong trào thi đua xây dựng lò mới, chuyển đổi công nghệ. Bà con ai nấy cũng đều rất phấn khởi, tích cực mở rộng sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm. Đến nay hầu hết các hộ đều đã dùng lò gas thay cho lò đốt truyền thống.

tim ve coi nguon gom kim lan

Với 50 chuyến lò gas mỗi năm, đạt doanh thu trên 2 tỷ đồng, gia đình anh Nguyễn Đắc Dũng, thôn 5 xã Kim Lan cho ra thị trường hàng vạn sản phẩm chậu và ang đất đỏ, tạo việc làm và thu nhập cao cho hàng chục lao động nông thôn. Tương tự, tại các hộ sản xuất khác, thu nhập từ việc kinh doanh gốm Kim Lan khá ổn định, tạo sinh kế cho nhiều lao động trong và ngoài khu vực.

Nếu Bát Tràng tập trung vào sản xuất đồ mỹ nghệ tinh xảo, thì sản phẩm gốm Kim Lan giai đoạn này lại không quá cầu kỳ, chủ yếu phục vụ cho sinh hoạt hằng ngày như chậu hoa, tranh gốm và các đồ trang trí vật liệu xây dựng như con tiện, lan can cầu thang, xiên hoa cửa… Mỗi gia đình ở Kim Lan chọn cho mình một sản phẩm thế mạnh, nhà làm chậu cảnh thì chuyên chậu cảnh, nhà nào làm xiên hoa thì chuyên xiên hoa…

Gìn giữ nghề thủ công truyền thống

Giờ đây, có công nghệ hiện đại và các loại hóa chất, phụ gia hỗ trợ, người làm gốm Kim Lan không phải vất vả làm men thủ công nữa, nhưng về cơ bản vẫn tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sản xuất để bảo đảm chất lượng và thẩm mỹ của sản phẩm gốm. Tuy nhiên, một số xưởng vẫn giữ cách làm thủ công, không dùng máy móc hay các khuôn mẫu. Với những sản phẩm tâm huyết như vậy, giá thành lên tới hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu đồng, tùy nguyên liệu, kỹ thuật và công chế tác.

Anh Phạm Văn Nguyên, một nghệ nhân ở thôn 2 (chủ cơ sở gốm Nguyên Hằng) là một trong số rất ít những người còn giữ gìn phương pháp vuốt nặn thủ công. Ở xưởng của anh phát triển cả 2 dòng sản phẩm, một mặt sản xuất các sản phẩm rót, đổ theo khuôn mẫu hàng loạt để đáp ứng nhu cầu của thị trường, một mặt anh vẫn tự làm các sản phẩm thủ công để “cho thỏa đam mê với gốm”. Mỗi sản phẩm được tạo ra từ bàn tay nghệ nhân tài hoa này đều mang một hình dáng độc đáo riêng có.

Tham quan khu vực xưởng sản xuất thủ công của anh Nguyên, rất dễ nhận ra những sản phẩm bị móp méo, bị nứt vỡ sau khi nung đã rất nhiều năm nhưng không bị bỏ đi mà để riêng một góc. Anh bảo, mình phải tốn nhiều công sức để làm ra, mặc dù nó bị hỏng nhưng bỏ đi thì tiếc quá. Với anh, nghề gốm mặc dù đã làm rất nhiều năm nhưng để kiểm soát rủi ro đối với hàng thủ công là rất khó. Khâu đầu tiên quyết định một sản phẩm có thành công hay không chính là khâu vuốt gốm, nếu vuốt không kỹ, độ dày mỏng không đều nhau, quá trình nung sẽ bị xé do độ co ngót không đều…

Không chỉ vuốt nặn, mỗi sản phẩm tùy theo lớn nhỏ, hoa văn đơn giản hay cầu kỳ cũng đều tốn không ít thời gian, công sức. Có những sản phẩm phải vẽ hàng tháng trời mới xong. Không giống như sản phẩm công nghiệp, hoa văn chỉ việc dán decal vào rồi đem nung. Ở các sản phẩm thủ công này lại khác, các họa tiết trang trí phải được vẽ bằng tay, có nét đậm, nét nhạt, nét thô, nét mảnh thì hình vẽ mới có chiều sâu, có hồn, sản phẩm mới có sức sống.

“Việc nung gốm vuốt thủ công cũng không giống với nung các sản phẩm công nghiệp do chất đất và do men trang trí. Đối với các sản phẩm vuốt nặn thủ công, nhiệt độ lò nung bao giờ cũng phải lớn, khoảng từ 1250 độ C trở lên, gọi là đốt khử. Sản phẩm công nghiệp dán decal thì chỉ được sử dụng nhiệt độ 700-800 độ C, khi nung xong cũng phải để vài ngày cho lò thật nguội rồi mới đưa sản phẩm ra ngoài, nếu không sẽ bị nứt”, anh Nguyên cho biết.

Anh còn tâm sự: Khó khăn là vậy, nhưng nếu chỉ sản xuất hàng công nghiệp thì Kim Lan sẽ không có bản sắc riêng, không có chỗ đứng trong làng gốm, sản phẩm truyền thống cũng vì thế mà mai một. “Trước đây, khi sản xuất đồ mỹ nghệ không ai dám gắn nhãn mác Kim Lan, vì sợ khó bán ra thị trường. Bởi nghĩ, nếu cứ thế này mãi thì sẽ không ai biết đến gốm sứ Kim Lan là gì, vậy nên tôi mạnh dạn gắn nhãn mác cho sản phẩm của mình”. Đến nay, “Gốm sứ Kim Lan” đã là thương hiệu chung cho các cơ sở sản xuất ở địa phương và được nhiều đại lý phân phối trong nước cũng như khách hàng Nhật Bản, Hàn Quốc và các nước khác tìm đến đây đặt hàng.

Từ việc đứng trước nguy cơ bị thất truyền, đến nay, Kim Lan đã khôi phục và thành công trong việc gìn giữ nghề tổ, không chỉ xuất hàng đi các tỉnh/thành trong cả nước mà đã có nhiều đơn hàng đi nước ngoài, thu về hàng chục tỷ đồng, đặc biệt dịp cận tết Nguyên Đán. Trong thời gian tới, bằng những nỗ lực của chính quyền và nhân dân địa phương, hy vọng gốm sứ Kim Lan sẽ ngày càng phát triển, ghi dấu nhiều hơn nữa vào thị trường, góp phần nâng cao giá trị một vùng nguồn cội của nghề gốm.

Cao tiến

Có thể bạn quan tâm

Nên xem

Hà Nội: 2 trường THPT tuyển sinh lớp 10 chương trình đào tạo song bằng tú tài

Hà Nội: 2 trường THPT tuyển sinh lớp 10 chương trình đào tạo song bằng tú tài

(LĐTĐ) Theo Kế hoạch tuyển sinh vào lớp 10 Trung học phổ thông (THPT) năm học 2024-2025 đã được Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội phê duyệt, để được trúng tuyển vào lớp 10 chương trình đào tạo song bằng tú tài học chương trình THPT quốc gia Việt Nam và tú tài Anh quốc (chứng chỉ A-level), thí sinh sẽ phải trải qua 2 vòng thi tuyển.
Mỗi học sinh được đăng ký nguyện vọng dự tuyển vào tối đa 3 trường công lập

Mỗi học sinh được đăng ký nguyện vọng dự tuyển vào tối đa 3 trường công lập

(LĐTĐ) Trong kỳ tuyển sinh vào lớp 10 Trung học phổ thông (THPT) công lập không chuyên năm học 2024 - 2025 tại Hà Nội, mỗi học sinh được đăng ký nguyện vọng dự tuyển vào tối đa 3 trường THPT công lập.
Khen thưởng nữ điều dưỡng ép tim cứu du khách nước ngoài

Khen thưởng nữ điều dưỡng ép tim cứu du khách nước ngoài

(LĐTĐ) Chiều 28/3, điều dưỡng Đặng Thị Hạ, 29 tuổi, người ép tim cứu sống du khách nước ngoài bị ngừng tim trong nhà hàng, được lãnh đạo Bệnh viện Bạch Mai khen thưởng.
Tuyển sinh vào lớp 10 tại Hà Nội: Thí sinh thi các môn chuyên vào ngày 10/6

Tuyển sinh vào lớp 10 tại Hà Nội: Thí sinh thi các môn chuyên vào ngày 10/6

Theo Kế hoạch tuyển sinh vào lớp 10 Trung học phổ thông (THPT) năm học 2024 - 2025 của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội, ngay sau khi kết thúc hai ngày thi vào các trường THPT công lập không chuyên (ngày 8 - 9/6), các thí sinh đăng ký dự tuyển vào lớp 10 chuyên thuộc các trường THPT chuyên và có lớp chuyên sẽ làm bài thi các môn chuyên vào ngày 10/6.
Yêu cầu thực hiện nghiêm quy định hóa đơn điện tử với hoạt động kinh doanh, bán lẻ xăng dầu

Yêu cầu thực hiện nghiêm quy định hóa đơn điện tử với hoạt động kinh doanh, bán lẻ xăng dầu

(LĐTĐ) Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên vừa ký ban hành Công điện hỏa tốc số 2036/CĐ-BCT gửi Tổng cục Quản lý thị trường (QLTT) và Cục QLTT các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về việc thực hiện nghiêm quy định về hóa đơn điện tử đối với hoạt động kinh doanh, bán lẻ xăng dầu.
Liên đoàn Lao động huyện Mỹ Đức trao quyết định thành lập 22 Công đoàn cơ sở

Liên đoàn Lao động huyện Mỹ Đức trao quyết định thành lập 22 Công đoàn cơ sở

(LĐTĐ) Chiều 28/3, Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) huyện Mỹ Đức đã tổ chức Hội nghị công bố quyết định giải thể Công đoàn cơ quan Dân Đảng, Công đoàn UBND huyện; trao quyết định thành lập 22 Công đoàn cơ sở (CĐCS).
TP.HCM: 90% chó mèo đã được tiêm phòng bệnh dại

TP.HCM: 90% chó mèo đã được tiêm phòng bệnh dại

(LĐTĐ) TP.HCM là địa phương duy nhất đạt chứng nhận vùng an toàn dịch bệnh động vật đối với bệnh dại ở cấp tỉnh (toàn bộ thành phố, với tỷ lệ tiêm phòng bệnh dại đạt trên 90% tổng đàn chó mèo).

Tin khác

Xây dựng hình ảnh xe buýt Thủ đô qua những việc làm tốt đẹp

Xây dựng hình ảnh xe buýt Thủ đô qua những việc làm tốt đẹp

(LĐTĐ) Thời gian qua, tại các đơn vị thuộc Tổng Công ty Vận tải Hà Nội (Transerco) đã ghi nhận được rất nhiều những hình ảnh đẹp, ý nghĩa; những bức thư khen ngợi từ khách hàng khắp nơi gửi về ghi nhận những hành động thắm đượm tình người, những hành vi ứng xử đẹp, văn minh của đội ngũ công nhân lái xe và nhân viên phục vụ.
Một “lão tướng” công đoàn mẫn cán

Một “lão tướng” công đoàn mẫn cán

(LĐTĐ) Ở tuổi 74, nhưng ông Phan Sỹ Quyền - Chủ tịch Công đoàn Bệnh viện Thái Thượng Hoàng (tỉnh Nghệ An) vẫn đầy năng lượng, nhiệt huyết. Trò chuyện với phóng viên, ông say sưa nói về Công đoàn, về công ty, về người lao động bằng tất cả sự yêu quý, hài lòng.
Hành động đầy tình người của lái xe buýt Transerco

Hành động đầy tình người của lái xe buýt Transerco

(LĐTĐ) Chiều (5/3), trên đoạn đê Bất Bạt, đoạn qua huyện Ba Vì, người dân phát hiện một phụ nữ bị ngất, nằm bất động trên đê. Lái xe buýt của Transerco cho dừng xe và cùng nhân viên phục vụ, hành khách nhanh chóng đưa người phụ nữ đến cơ sở y tế gần nhất để cấp cứu.
Vụn Art - mang sản phẩm của người khuyết tật chinh phục thị trường quốc tế

Vụn Art - mang sản phẩm của người khuyết tật chinh phục thị trường quốc tế

(LĐTĐ) Với quan niệm người khuyết tật nhưng sản phẩm không hề thua kém người bình thường, những năm qua, dưới sự dẫn dắt của anh Lê Việt Cường, những sản phẩm thủ công do hợp tác xã Vụn Art làm ra không chỉ hấp dẫn người tiêu dùng trong nước, mà còn từng bước chinh phục thị trường quốc tế.
Truyền tình yêu nghệ thuật hội họa đến trẻ tự kỷ

Truyền tình yêu nghệ thuật hội họa đến trẻ tự kỷ

(LĐTĐ) Với tình yêu hội họa và tin tưởng vào những điều tuyệt vời mà nó mang lại, những năm qua, cô Hoàng Thị Bình đã sáng tạo trong cách dạy, đưa bộ môn Mỹ thuật đến gần với học sinh hơn. Thông qua hội họa, nhiều trẻ em từ tăng động giảm chú ý, tự kỷ đã tiết chế được cảm xúc của mình và cởi mở hơn trong học tập, giao tiếp.
Trạm ra đa 590: Điểm sáng về vững mạnh toàn diện mẫu mực, tiêu biểu

Trạm ra đa 590: Điểm sáng về vững mạnh toàn diện mẫu mực, tiêu biểu

(LĐTĐ) Năm 2023, Trạm ra đa 590, Trung đoàn 251, Vùng 2 Hải quân đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện mẫu mực, tiêu biểu với nhiều biện pháp thiết thực, phù hợp đặc điểm, tình hình nhiệm vụ của trạm, góp phần nâng cao chất lượng các mặt công tác, hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ được giao.
Lan tỏa những tấm gương người tốt, việc tốt

Lan tỏa những tấm gương người tốt, việc tốt

(LĐTĐ) Những năm qua, phong trào "Người tốt, việc tốt" tại quận Bắc Từ Liêm đã từng bước đi vào chiều sâu và lan tỏa mạnh mẽ. Trên địa bàn quận xuất hiện ngày càng nhiều những tấm gương điển hình tiên tiến, người tốt việc tốt tiêu biểu. Họ đều là những con người bình dị nhưng có tấm lòng cao quý, sẵn sàng giúp đỡ, hỗ trợ các mảnh đời bất hạnh hơn.
Lan tỏa tinh thần thiện nguyện vì cộng đồng

Lan tỏa tinh thần thiện nguyện vì cộng đồng

(LĐTĐ) Với cương vị là Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ quận Bắc Từ Liêm, những năm qua, ông Nguyễn Duy Tuấn không ngại vất vả đi từng nhà, gặp từng người để kết nối tấm lòng của những nhà hảo tâm đến với các hoàn cảnh khó khăn, bệnh tật, già yếu, neo đơn, góp phần lan tỏa tinh thần thiện nguyện vì cộng đồng.
Nhà sáng lập Trung tâm giáo dục Ngọc Ân được Trường Đại học Mỹ phong tặng Tiến sỹ danh dự

Nhà sáng lập Trung tâm giáo dục Ngọc Ân được Trường Đại học Mỹ phong tặng Tiến sỹ danh dự

(LĐTĐ) Bà Đào Thanh Hoàn - Nhà sáng lập Trung tâm Nghiên cứu và ứng dụng Tâm lý - Giáo dục Ngọc Ân (Hà Nội) là 1 trong 52 cá nhân xuất sắc đến từ nhiều nước được hai trường đại học danh tiếng phong tặng danh hiệu Giáo sư - Tiến sỹ danh dự. Lễ sắc phong nằm trong khuôn khổ “Diễn đàn Khoa học và Kinh tế toàn cầu” diễn ra vào tháng 12 tại Thủ đô New Delhi - Ấn Độ.
Trả lại gần 50 triệu đồng cho hành khách nước ngoài bỏ quên trên tàu

Trả lại gần 50 triệu đồng cho hành khách nước ngoài bỏ quên trên tàu

(LĐTĐ) Nhân viên Công ty CP Vận tải Đường sắt Hà Nội đã phát hiện tài sản của hành khách bỏ quên và trả lại.
Xem thêm
Phiên bản di động