Hàng chục nhà xuất bản đứng trước nguy cơ dừng “cuộc chơi”?

	NXB Văn hóa Thông tin: 60 đầu sách sai phạm trong năm, có từ điển Vũ Chất
	Cần ban hành quy chế đạo đức nghề nghiệp với hoạt động xuất bản
	NXB Thời đại bị phạt 30 triệu đồng vì in sách sai luật
	Được NXB Nhật xếp hạng có nhiều người đọc

Vẫn bài toán thiếu vốn

Tại hội nghị giao ban công tác xuất bản 6 tháng đầu năm 2015, do Bộ Thông tin - Truyền thông (TT-TT), Ban Tuyên giáo Trung ương và Hội Xuất bản VN tổ chức mới đây, lãnh đạo Cục Xuất bản, In và Phát hành đã thống kê chỉ có 24/63 NXB (chiếm 38%) đảm bảo điều kiện hoạt động theo quy định của Luật Xuất bản. Nhiều NXB rơi vào tình trạng “lay lắt”, liên tục báo lỗ. Trong 6 tháng đầu năm 2015, nhiều NXB chỉ xuất bản được trên dưới 10 đầu sách như: NXB ĐH Công nghiệp TP.HCM (3 cuốn), NXB ĐH Nông nghiệp (5 cuốn), NXB Sân khấu (8 cuốn), NXB Công thương (10 cuốn)...”.

Thậm chí, ngày 31/8 tới, gần 40 NXB đang đứng trước nguy cơ bị giải thể hoặc sáp nhập vào NXB khác. Lý do vì các NXB này không đáp ứng đủ điều kiện mới trong Nghị định 195/2013/NĐ-CP quy định: Trụ sở của NXB có diện tích từ 200m2 sử dụng trở lên; có đủ trang thiết bị để tổ chức xuất bản; có đủ 5 tỉ đồng vốn cơ hữu. Theo tính toán, đây là kinh phí đủ để xuất bản 30 cuốn sách trong 1 năm với lượng in trung bình 1.000 cuốn/ấn phẩm, tức là số vốn tổi thiểu để duy trì hoạt động của một NXB.

“Ngày hội sách lần thứ 2” diễn ra tháng 4 vừa rồi, đã thu hút sự tham gia của hàng nghìn độc giả

Như vậy, xét theo điều kiện có đủ 5 tỉ đồng vốn tối thiểu thì chỉ chưa đầy 1 tháng nữa NXB Âm nhạc sẽ bị xóa sổ khỏi thị trường xuất bản Việt Nam. Hơn một nửa trong số 25 biên chế của đơn vị sẽ phải nghỉ hưu sớm hoặc mất việc, số còn lại sáp nhập vào NXB khác. NXB Âm nhạc chỉ là một điển hình trong số gần 40 NXB không có đủ điều kiện này, nếu các cơ quan chủ quản không tiếp tục cấp vốn hoạt động hằng năm, với mức ít nhất 5 tỉ đồng, dù nghị định đã có từ hơn một năm trước. Thực tế hiện nay có nhiều NXB gần như phải tự bươn trải mà thiếu sự quan tâm đúng mức về đầu tư con người, cơ sở vật chất, vốn và giám sát hoạt động. Cơ quan chủ quản chưa làm hết trách nhiệm của mình theo Luật Xuất bản đã quy định. Lãnh đạo của NXB Đại học Huế cho rằng, với nhiệm vụ được đặt ra vừa đảm bảo tư tưởng chính trị vừa đảm bảo về mặt doanh thu trong điều kiện hiện nay quả là quá khó khăn.

Lỗi do “ngồi chờ”

Cảnh thiếu vốn, thiếu nhân sự là những câu chuyện bi hài của các NXB nhà nước. Có NXB không có nổi chức danh giám đốc, tổng biên tập, có NXB chỉ đủ vốn làm 5 - 10 đầu sách, có NXB phải đi thuê trụ sở, hay thậm chí chỉ ngồi “bán giấy phép”. Đây là nguyên nhân dẫn tới hậu quả là hàng loạt “thảm họa” xuất bản xuất hiện trên thị trường. Năm ngoái, Cục Xuất bản, In và Phát hành đã xử lý vi phạm từ đình chỉ phát hành cho đến thu hồi 60 cuốn sách gắn mác NXB Văn hóa - Thông tin; xử lý tới 358 vụ việc, trong đó có 129 vụ liên quan đến xuất bản phẩm vi phạm về nội dung.

Nhiều người cho rằng, thị trường sách đang bị cạnh tranh bởi các thiết bị nghe nhìn, phương tiện truyền thông. Một sinh viên trường Đại học Ngoại Thương cho rằng, hằng ngày mọi người tiếp nhận lượng thông tin khổng lồ trên mạng internet nên ít đọc sách. Tuy nhiên, nói như vậy không có nghĩa độc giả đang quay lưng lại với sách. Bằng chứng là tại “Ngày hội sách lần thứ 2” diễn ra tháng 4 vừa rồi, đã thu hút sự tham gia của hàng nghìn độc giả, trong đó có rất nhiều bạn trẻ. NXB thu được tiền tỷ qua việc bán sách. Điều đó cho thấy, khi một ấn phẩm ra đời nếu được chú trọng đầu tư công phu, từ khâu chọn mua bản quyền đến việc in ấn, thiết kế bìa cho đến việc truyền thông, tiếp thị... thì chắc chắn sẽ để lại dấu ấn trên thị trường. Thế nhưng, điều này chỉ xảy ra ở các công ty truyền thông, các NXB tư nhân còn các đơn vị nhà nước thì luôn kêu khó về mặt tài chính nhưng không chịu đổi mới hình thức hoạt động, không nhanh nhạy, thích ứng với thị trường đáp ứng nhu cầu của độc giả mỗi ngày.

Bởi vậy, ngoài việc ngồi chờ rót kinh phí bao cấp từ cơ quan chủ quan như bấy lâu nay thì sự cạnh tranh khắc nghiệt của thị trường, sự lấn át mạng mẽ của các loại hình giải trí cũng là nguyên nhân lớn ảnh hưởng trực tiếp đến sự tồn tại của các NXB. Đã đến lúc ngành xuất bản phải nhìn thẳng vào sự thật, đặc biệt là đối với khối NXB nhà nước, phải vận động theo quy luật cung cầu, đào thải của thị trường để hoạt động hiệu quả hơn. Các NXB phải tự cứu lấy mình bằng những ấn phẩm phù hợp với thị trường. Tuy nhiên, với tư duy ỉ lại vào bao cấp của nhiều đơn vị xuất bản như hiện nay, việc hơn 40 NXB không có sự đổi mới hoạt động, dù được báo trước cách đây hơn một năm phải đối mặt với nguy cơ bị xóa sổ là điều đã được lường trước.

Lưu Nhi