Thực hiện Nghị quyết số 22/2025/NQ-HĐND của Hội đồng nhân dân Thành phố về các biện pháp giảm phát thải nhựa, Hà Nội đang chứng kiến sự chuyển mình mạnh mẽ trong nhận thức và hành động của cộng đồng. Từ những mô hình “chợ không rác thải”, “văn phòng xanh”, “đổi rác lấy quà” đến phong trào “Ngôi nhà xanh - cộng đồng nhân ái”, “Ngày Chủ nhật xanh”, các hoạt động thiết thực đang góp phần cụ thể hóa lộ trình giảm thiểu rác thải nhựa của Thành phố, hình thành lối sống xanh bền vững trong từng khu dân cư, cơ quan, trường học và mỗi người dân Thủ đô.

Tại khu tập thể Thanh Xuân Bắc, dự án Tagom - viết tắt của “tái chế” và “thu gom” - do chị Nguyễn Thùy Linh và anh Vũ Đức Chung sáng lập từ năm 2022, trở thành điểm hẹn quen thuộc của những người yêu môi trường mỗi cuối tuần. Tại đây, rác thải sinh hoạt được người dân mang đến phân loại, đóng gói và chuyển về nhà máy tái chế. Từ vài trăm kilôgam ban đầu, đến nay, Tagom đã thu gom khoảng 5-10 tấn rác mỗi tháng, với hàng trăm người dân tham gia định kỳ.

Điều đáng quý là Tagom không chỉ tập trung vào việc thu gom, mà còn hướng dẫn người dân phân loại rác tại nguồn, giúp hình thành thói quen mới trong đời sống đô thị. Mỗi đợt thu gom đều có tài liệu hướng dẫn chi tiết, chia sẻ rộng rãi qua mạng xã hội để người dân nắm rõ cách phân loại trước khi mang đến điểm tập kết. Rác được chia thành 10 nhóm khác nhau từ giấy, nhựa dễ tái chế, nylon mềm, pin, rác điện tử đến thủy tinh, tất cả đều bảo đảm được xử lý đúng quy trình và có cơ hội “tái sinh” thành sản phẩm mới.

Không dừng ở việc thu gom, Tagom còn lan tỏa tinh thần “chúng ta cùng gom” bằng nhiều hoạt động sáng tạo như: Chương trình “Đổi rác lấy quà” cùng Aeon Mall, “Tắt đèn bật ý tưởng”, hay những buổi hướng dẫn phân loại rác trong trường học. Đến nay, nhóm đã mở rộng mô hình “Trạm cứu hộ môi trường” tại địa bàn như Gia Lâm, Long Biên, Thanh Xuân, Từ Liêm, Hoàng Mai… góp phần hình thành mạng lưới cộng đồng xanh ngày càng lan tỏa.

Chị Thùy Linh chia sẻ: “Những hoạt động môi trường như thế này thường khiến khá nhiều người e ngại, hơn nữa công việc cũng đòi hỏi sự kiên trì lớn. Lúc thiếu người khá vất vả, có thời điểm chỉ có vài bạn xoay xở nhiều công việc từ nghiên cứu tài liệu, xây dựng kế hoạch hay thu gom, phân loại rác… Nhưng dần dần, chúng tôi đã khắc phục được bằng cách mở rộng mạng lưới, hợp tác với các câu lạc bộ, tổ chức sinh viên và các nhóm tình nguyện. Nhờ đó, Tagom ngày càng có thêm nguồn lực để duy trì và mở rộng hoạt động”.

Trong thời gian tới, nhóm định hướng nhân rộng mô hình “Trạm cứu hộ môi trường”. Chị Thùy Linh cho biết, mục tiêu của Tagom là từng bước mở rộng những trạm thu gom này tới nhiều phường, xã hơn trên địa bàn thành phố. Việc phủ rộng các điểm thu gom không chỉ giúp nâng cao khả năng tiếp cận và thu gom rác mà còn hướng tới việc tạo ra một thói quen cho người dân về việc phân loại rác đều đặn.

Song song với Tagom, Hà Nội còn có nhiều mô hình độc đáo khác cùng chung tay bảo vệ môi trường. Nổi bật là Green Gem Shop - cửa hàng “đón đồ cũ, lan tỏa năng lượng xanh” tại ngõ 603 Lạc Long Quân, thuộc tổ chức Keep Vietnam Clean do “ông Tây nhặt rác” James Joseph Kendall sáng lập. Cửa hàng chuyên nhận, tặng và bán lại quần áo, giày dép, phụ kiện, đồ chơi… với giá chỉ vài chục nghìn đồng để gây quỹ cho hoạt động môi trường. Mô hình này không chỉ giảm rác thải, mà còn khuyến khích cộng đồng kéo dài vòng đời sản phẩm, thực hành tiêu dùng bền vững.

Một mô hình khác là Green Life - dự án của nhóm học sinh, sinh viên Hà Nội ra đời cách đây 6 năm. Với ý tưởng “đổi quần áo cũ lấy cây xanh”, nhóm đã thu gom, phân loại và tái chế gần 600 tấn rác, trong đó 54% là nhựa. Mỗi món đồ cũ được giặt sạch, sắp xếp lại để bán gây quỹ. Dự án còn sản xuất các sản phẩm thân thiện môi trường như nước giặt, nước rửa bát từ bồ kết, bồ hòn… những sáng kiến nhỏ nhưng góp phần lớn vào việc thay đổi thói quen tiêu dùng.

Từ những “Trạm cứu hộ môi trường”, “Cửa hàng đón đồ cũ” đến các chiến dịch “Đổi rác lấy quà”, “Đổi quần áo lấy cây”, tất cả đang tạo nên mạng lưới hành động xanh bền bỉ giữa lòng Thủ đô. Mỗi sáng kiến, dù nhỏ, đều góp phần cụ thể hóa mục tiêu của Hà Nội trong việc giảm phát thải nhựa, thúc đẩy phân loại rác tại nguồn, và hướng tới nền kinh tế tuần hoàn - một hướng đi tất yếu cho đô thị hiện đại.

Không chỉ trong cộng đồng dân cư, phong trào giảm phát thải nhựa còn lan tỏa mạnh mẽ tại các trường học, bệnh viện và chợ dân sinh, những nơi tác động trực tiếp đến đời sống hàng ngày của người dân.

Tại các trường học, nhiều năm nay, việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh được xem là nhiệm vụ thường xuyên. Trong lễ khai giảng, nhiều trường không sử dụng bóng bay; giáo viên, học sinh dùng bình nước cá nhân, chai thủy tinh thay cho chai nhựa; các bài học lồng ghép nội dung về tác hại của rác thải nhựa, hướng dẫn phân loại rác tại nguồn. Các “Ngày hội đổi rác lấy quà”, “góc tái chế sáng tạo” được tổ chức thường xuyên, giúp học sinh hiểu rằng bảo vệ môi trường bắt đầu từ những hành động nhỏ nhất.

Nếu trường học là nơi khởi đầu ý thức, thì bệnh viện là nơi chứng minh hiệu quả của lối sống xanh trong thực tế. Tại Bệnh viện Đa khoa Hà Đông, phong trào giảm rác thải nhựa được triển khai đồng bộ. Từ khu hành chính đến phòng khám, nhà ăn, mọi người đều sử dụng túi giấy, bình cá nhân, khay inox thay cho đồ nhựa. Hệ thống phân loại rác tại nguồn được bố trí khoa học, cán bộ y tế được tập huấn định kỳ, bệnh nhân và người nhà được khuyến khích cùng tham gia giữ gìn vệ sinh, hình thành môi trường khám chữa bệnh thân thiện, sạch đẹp.

Trong khi đó, chợ dân sinh, nơi từng là thách thức lớn nhất với việc giảm nhựa đang dần thay đổi. Chợ Đồng Xuân, chợ truyền thống lâu đời của Hà Nội, trở thành điểm sáng với mô hình “Chợ không rác thải”. Dưới sự phối hợp giữa Công ty Cổ phần Đồng Xuân, Tổ chức PRX (Pháp) và Trung tâm Nghiên cứu Môi trường và Cộng đồng, hàng trăm tiểu thương được tập huấn phân loại rác, sử dụng túi sinh học, thay thế hộp xốp bằng hộp giấy.

Bà Hà Thị Minh, Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Đồng Xuân, cho biết, sau thời gian thí điểm, tiểu thương đã nhận thấy hiệu quả rõ rệt. Không gian chợ sạch hơn, khách hàng hài lòng hơn, việc phân loại rác cũng trở nên tự nhiên như một phần công việc hằng ngày.” Mô hình này không chỉ nâng cao nhận thức cộng đồng mà còn góp phần xây dựng văn hóa chợ văn minh, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong thương mại truyền thống.

Bên cạnh các mô hình tại cơ sở, các tổ chức chính trị - xã hội của Hà Nội cũng là lực lượng nòng cốt trong phong trào giảm phát thải nhựa. Mô hình “Ngôi nhà xanh - cộng đồng nhân ái” của Hội Liên hiệp Phụ nữ phường Xuân Đỉnh là một ví dụ tiêu biểu. Mô hình không chỉ góp phần bảo vệ môi trường mà còn mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc khi gây quỹ hỗ trợ phụ nữ khuyết tật và trẻ em mồ côi có hoàn cảnh khó khăn.

Theo chị Đỗ Thị Luyến, Chi hội trưởng Chi hội Phụ nữ Tổ dân phố Xuân Lộc 3, được sự đồng thuận của lãnh đạo phường và tổ dân phố, Hội đã được bố trí một góc nhỏ tại Nhà văn hóa Tổ dân phố Tân Xuân 3 làm điểm đặt “Ngôi nhà xanh”. Hàng tuần, các hội viên phụ nữ luân phiên đi thu gom rác thải nhựa, phế liệu tại các hộ dân, mang về phân loại và bán lại. Số tiền thu được được dùng để hỗ trợ, động viên những hoàn cảnh khó khăn trong cộng đồng, qua đó lan tỏa tinh thần tương thân tương ái và nâng cao ý thức bảo vệ môi trường trong mỗi người dân.

Cùng với Hội Liên hiệp phụ nữ các xã, phường, Thành đoàn Hà Nội phát động chiến dịch “Ngày Chủ nhật xanh - phòng chống rác thải nhựa”, huy động hàng chục nghìn đoàn viên thanh niên tham gia dọn vệ sinh khu dân cư, trồng cây, bóc xóa quảng cáo, thu gom rác tái chế. Những phong trào này không chỉ làm sạch không gian đô thị, mà còn gieo ý thức xanh vào thế hệ trẻ, lan tỏa tới từng hộ gia đình.

Theo Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại, mỗi ngày Hà Nội phát sinh khoảng 1.427 tấn chất thải nhựa, trong đó hơn 60% là nhựa dùng một lần và túi nylon. Hiện mới chỉ khoảng 20% khối lượng được tái chế, chủ yếu bởi các cơ sở nhỏ lẻ ở vùng ven. Thực tế này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải có chính sách mạnh mẽ, đồng bộ để giảm phát thải nhựa từ gốc.

Chính vì vậy, tại kỳ họp thứ 25, Hội đồng nhân dân Thành phố đã thông qua Nghị quyết số 22/2025/NQ-HĐND về “Quy định biện pháp giảm phát thải nhựa trên địa bàn Thành phố”, với những mục tiêu và lộ trình cụ thể. Theo đó, đến năm 2027, các chợ, siêu thị, cửa hàng tiện lợi sẽ ngừng phát túi nylon miễn phí, và từ năm 2028, các loại túi khó phân hủy, hộp xốp sẽ bị loại bỏ hoàn toàn khỏi hệ thống thương mại truyền thống. Đây là bước đi mạnh mẽ thể hiện cam kết của Hà Nội trong xây dựng nền kinh tế tuần hoàn và đô thị không rác nhựa.

Bên cạnh chính sách, điều đáng ghi nhận là sự đồng thuận và chủ động của cộng đồng. Các phong trào như “Đổi phế liệu giữ màu xanh, gây quỹ từ thiện”, “Chi hội phụ nữ sử dụng làn khi đi chợ” do Hội Liên hiệp Phụ nữ Thành phố phát động đã thu hút hàng nghìn hộ dân tham gia, giảm đáng kể lượng túi nylon và rác thải nhựa trong sinh hoạt.

Cùng với đó, các doanh nghiệp và tổ chức phi chính phủ cũng góp phần tích cực. Quỹ “Vì Tương Lai Xanh” của Vingroup tài trợ giải thưởng “Trường học Sinh thái ASEAN”, khuyến khích sáng tạo xanh trong học đường. Các tổ chức như CECR và PRX Việt Nam đồng hành cùng chính quyền trong việc nhân rộng mô hình “Chợ không rác thải”. Sự chung tay giữa Nhà nước - doanh nghiệp - người dân đang hình thành hệ sinh thái hành động xanh, đưa Hà Nội trở thành một trong những địa phương tiên phong trong giảm phát thải nhựa.

Những kết quả đạt được cho thấy, Hà Nội không chỉ thực hiện nghị quyết bằng biện pháp hành chính mà bằng hành động thiết thực của cộng đồng. Từ trường học, bệnh viện, khu dân cư đến từng hộ gia đình, mỗi sáng kiến nhỏ, mỗi hành động xanh đang góp phần tạo nên bức tranh lớn về một Thủ đô phát triển bền vững.

Khi nghị quyết đi vào đời sống, sức mạnh cộng đồng được phát huy, Hà Nội đang dần hiện thực hóa mục tiêu giảm phát thải nhựa - hành động xanh từ mỗi cơ quan, khu dân cư và người dân Thủ đô. Những thay đổi tích cực hôm nay chính là nền tảng để Thành phố tiến gần hơn tới tương lai xanh - sạch - đáng sống, nơi phát triển kinh tế song hành cùng bảo vệ môi trường, vì sức khỏe và hạnh phúc của mỗi người dân Hà Nội.

------------------

Lê Thắm - T.An