Để báo chí tròn cả hai vai

Nếu nói một cơ quan báo chí hoạt động như doanh nghiệp cũng không sai. Doanh nghiệp tạo ra sản phẩm để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ của thị trường và người tiêu dùng. Báo chí cũng tạo ra sản phẩm thông qua các tin tức, bài viết, hình ảnh trên hệ thống báo điện tử và báo in (nếu cơ quan báo chí còn duy trì báo in) cho bạn đọc. Cả hai cùng tuân thủ theo nguyên tắc, quy luật cung - cầu; quy luật giá trị (giá cả, chất lượng).

Các phóng viên báo chí tác nghiệp tại Trung tâm báo chí Đại hội Đảng lần thứ XIII.

Tuy nhiên, xét góc độ rộng hơn, sản phẩm báo chí mang ý nghĩa chính trị, nên cơ quan báo chí không thể muốn đưa sản phẩm của mình đến độc giả thế nào cũng được. Vì sản phẩm báo chí là sản phẩm mang đậm tính nhân văn, có tính lan tỏa và ảnh hưởng khá sâu sắc trong đời sống chính trị, kinh tế - xã hội.

Báo chí, ngoài chức năng thông tin còn mang tính chính trị, tính giáo dục, sự nhân văn. Còn sản phẩm làm ra của doanh nghiệp thiên về xu thế chất lượng, giá thành… miễn sao được khách hàng chấp nhận.

Nói như thế để thấy rằng, sản phẩm của báo chí không đơn thuần là sản phẩm hàng hóa mà mang đặc trưng các yếu tố chính trị, văn hóa. Thế nên, các cơ quan báo chí không thể muốn đưa sản phẩm nào ra thị trường cũng được.

Quy ước là thế, trách nhiệm nghề nghiệp là vậy, nhưng bản thân các cơ quan trong hệ thống báo chí đang đứng trước hai bài toán lớn cần có lời giải. Hiện nay, một số cơ quan báo chí sử dụng 100% ngân sách Nhà nước cấp hoặc bao cấp một phần (trụ sở, lương, hỗ trợ phát hành…), còn một số cơ quan báo chí khác phải “tự bơi”. Nếu cơ quan nào có bề dày, thương hiệu thì tự chủ về tài chính (số này không nhiều), còn lại “sống” theo ngôn ngữ kinh tế là èo ọt.

Trong kỷ nguyên số với sự lên ngôi của không gian mạng, nếu những cơ quan báo chí nói chung, cơ quan báo chí không có nguồn hỗ trợ tài chính từ cơ quan chủ quản để tồn tại, phát triển phải chạy theo xu hướng đăng tải những tin hót, tin giật gân… để câu khách, để các hệ thống công nghệ lọc tin được xếp thứ hạng nhằm tạo nguồn thu. Làm như vậy, một số báo vô tình đã đi ngược lại tôn chỉ mục đích được ghi trong giấy phép… Thậm chí, vì áp lực tài chính một số cơ quan tạp chí điện tử còn “khoán trắng” cho phóng viên dẫn đến những vụ việc đáng tiếc.

Để giảm bớt khó khăn cho các cơ quan báo chí, thời gian qua các cơ quan quản lý Nhà nước đã và đang tham mưu cho Chính phủ các giải pháp tài chính (như cơ chế đặt hàng), nhưng đến nay vẫn chưa có các văn bản hướng dẫn. Thậm chí, theo Bộ Thông tin - Truyền thông, theo quy định các cơ quan chủ quản phải có trách nhiệm hỗ trợ cơ quan báo chí của mình bằng hình thức đặt hàng hoặc tiền lương, nhưng một số lãnh đạo cơ quan báo chí cho hay: Đối với những cơ quan báo chí (báo, tạp chí) của hội, hiệp hội thì lấy đâu ra nguồn tiền để đặt hàng hoặc trả lương.

“Thông tin là chìa khóa của quyền lực”, trong kỷ nguyên của cuộc cách mạng 4.0 thông tin càng có sức mạnh riêng của nó. Về vấn đề này, một nhà báo gạo cội cho hay, một nhà báo kiến thức uyên thâm, ngồi cả ngày, thậm chí ấp ủ cả tuần để cho ra đời một bài bình luận mang tính hàn lâm, chính thống nhưng lượng bạn đọc (số view) không bằng một phần trăm một bạn phóng viên trẻ đưa tin chuyện hậu trường, chuyện ăn mặc của “sao” hay những thông tin làm giới trẻ hùa theo mà quên đi đến thuần phong mỹ tục hay đạo đức xã hội.

Xác định báo chí là sản phẩm hàng hóa đặc biệt và để báo chí hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị của mình, ngoài việc nâng cao chất lượng nội dung, ứng dụng công nghệ để thực hiện chuyển đổi số nhằm tạo ra các sản phẩm báo chí hấp dẫn bạn đọc, đẩy mạnh kinh tế báo chí hơn lúc nào hết Chính phủ sớm ban hành cơ chế hỗ trợ các cơ quan báo chí trong việc duy trì bộ máy tổ chức để có điều kiện phát triển hơn. Đồng thời, trong quá trình sửa đổi một số điều của Luật Báo chí (2016) cũng nên sửa theo hướng mở để các cơ quan báo chí có điều kiện hoàn thành sứ mệnh thông tin của mình.

Báo chí là thông tin, báo chí cách mạng nước nhà bất luận hoàn cảnh, điều kiện nào cũng phải là kênh thông tin tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, song cũng phải được phép đưa tin mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội; góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn hệ thống chính trị đẩy lùi tham nhũng, tiêu cực, lãng phí; cổ vũ cái đẹp, gương người tốt, việc tốt, đấu tranh với cái xấu, nhân lên nhiều cách làm hay, bông hoa đẹp để xã hội ngày càng tốt đẹp hơn. Miễn các cơ quan không được đưa thông tin vi phạm lợi ích quốc gia, dân tộc; đi ngược, nói ngược chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước; đi ngược thuần phong mỹ tục, các giá trị văn hóa, cổ xúy cho những thứ, sản phẩm văn hóa rẻ tiền, những thông tin ảnh hưởng đến đạo đức, xã hội…

Kỷ niệm 97 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, mỗi nhà báo trong số chúng ta đều tự hào với nghề nghiệp mà mình đã chọn; tự hào về những cống hiến nhỏ bé, thầm lặng của mình đối với xã hội, nhưng nhà báo cũng như các ngành nghề khác, muốn cống hiến trước tiên phải có nguồn thu nhập ổn định, ổn định từ chính cơ quan báo chí của mình. Điều tưởng đơn giản, nhưng không phải cơ quan báo chí nào cũng thực hiện như thế đối với cán bộ, phóng viên, người lao động của mình. Đây chính là điều trăn trở và cũng là nút thắt cần sớm tìm lời giải về mặt cơ chế./.