Bước vào giai đoạn 2021 - 2025, Hà Nội đã xác định “chỉnh trang đô thị, phát triển hạ tầng và kinh tế đô thị” là một trong ba khâu đột phá chiến lược. Trong đó, Chương trình số 03-CTr/TU của Thành ủy Hà Nội trở thành điểm sáng nổi bật, góp phần hiện thực hóa khát vọng xây dựng Thủ đô “xanh - văn minh - hiện đại”. Hướng tới Đại hội Đại biểu Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, những mục tiêu này tiếp tục được xác định là trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển Thủ đô, đó không chỉ nhằm hoàn thiện diện mạo đô thị mà còn hướng đến xây dựng một không gian sống chất lượng, thân thiện, sáng tạo và đáng sống cho hơn 10 triệu người dân. Đây cũng chính là cam kết chính trị mạnh mẽ của Đảng bộ, Chính quyền thành phố trong việc hiện thực hoá tầm nhìn đưa Hà Nội trở thành một đô thị thông minh, bền vững và có sức lan toả.

Đại hội XVII Đảng bộ thành phố Hà Nội (nhiệm kỳ 2020 – 2025) đã xác định một trong ba khâu đột phá chiến lược là “Ưu tiên hiện đại hoá, phát triển nhanh và đồng bộ kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội, xây dựng các công trình tiêu biểu, không gian kiến trúc cảnh quan đặc sắc, mang đặc trưng Thủ đô”. Bám sát Nghị quyết Đại hội, ngày 17/3/2021, Thành uỷ Hà Nội đã ban hành Chương trình số 03-CTr/TU (Chương trình 03) về “Chỉnh trang đô thị, phát triển đô thị và kinh tế đô thị thành phố Hà Nội giai đoạn 2021 - 2025”.

Chương trình 03 không chỉ là một kế hoạch hành động mang tính kỹ thuật, mà còn là chiến lược tổng thể nhằm đưa diện mạo đô thị Hà Nội bước sang một giai đoạn phát triển mới, gắn với yêu cầu tái cấu trúc không gian đô thị, khai thác hiệu quả quỹ đất, bảo tồn di sản kiến trúc và tạo ra các không gian sống chất lượng cao. Thay vì chỉ tập trung vào chỉnh trang bề nổi như cải tạo vỉa hè, mở rộng đường giao thông hay trồng cây xanh, chương trình đã mở rộng phạm vi bao trùm cả các lĩnh vực trọng yếu: từ phát triển hệ thống hạ tầng giao thông đồng bộ, xử lý nước thải, quản lý chất thải rắn, cải tạo chung cư cũ, cho tới tạo lập không gian công cộng, không gian sáng tạo và thúc đẩy kinh tế đô thị.

Hơn bốn năm triển khai Chương trình 03, Thủ đô đã và đang khoác lên mình diện mạo mới. Hiện tại, Khi đi qua những tuyến phố trung tâm như Tràng Tiền - Hàng Khay - Đinh Tiên Hoàng, hay dạo bước bên quảng trường hồ Hoàn Kiếm, nơi vừa được cải tạo cảnh quan với hệ thống chiếu sáng nghệ thuật và không gian đi bộ mở rộng người dân Thủ đô đều dễ dàng cảm nhận được sự thay đổi. Không còn những mảng bê tông khô cứng, thay vào đó là quảng trường xanh mát, không gian công cộng thân thiện, trở thành điểm hẹn văn hóa sáng tạo giữa lòng đô thị.

Đứng giữa quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục mới được chỉnh trang bác Nguyễn Thị Bích, phường Hoàn Kiếm xúc động chia sẻ: “Ngày trước khu vực này khá chật chội, giờ đây mỗi buổi tối cả gia đình tôi đều ra quảng trường hóng mát, xem biểu diễn nghệ thuật. Đây không chỉ là nơi vui chơi mà còn giúp kết nối mọi người trong cộng đồng”.

Cách đó không xa, khu vực đường Lê Duẩn, Công viên Thống Nhất “lá phổi xanh” của trung tâm Hà Nội toàn bộ hệ thống hạ tầng cảnh quan: từ lối đi dạo, khu vui chơi, sân tập thể thao, cho đến không gian văn hóa cộng đồng đền được cải tạo, chỉnh trang lại. Nếu như trước đây khu vực này bị đánh giá là cũ kỹ, ít tiện ích và xuống cấp thì nay đã trở thành điểm đến yêu thích của hàng nghìn người mỗi ngày. “Tôi rất thích đưa con ra đây vào mỗi buổi chiều. Không gian sạch sẽ, nhiều cây xanh và khu vui chơi an toàn khiến trẻ con háo hức, còn người lớn thì có chỗ để vận động và thư giãn,” chị Nguyễn Thu Trang, phường Hai Bà Trưng chia sẻ.

Câu chuyện của bác Bích và chị Trang không phải là cá biệt. Trong khuôn khổ Chương trình 03, hàng loạt dự án chỉnh trang đô thị đã và đang được triển khai, góp phần thay đổi diện mạo không gian công cộng của Thủ đô. Công viên Nghĩa Đô, một “lá phổi xanh” khác giữa lòng Hà Nội cũng đã được nâng cấp toàn diện, gỡ bỏ hàng ràng, mở rộng lối đi, bổ sung thảm thực vật, xây dựng các khu vui chơi liên hoàn và điểm nghỉ chân hiện đại. Đây là một trong nhiều dự án trọng điểm thể hiện cam kết của Thành phố trong việc mang lại không gian sống chất lượng cao cho người dân.

Đến thời điểm hiện tại, sau hơn bốn năm triển khai, Chương trình 03 đã ghi nhận nhiều kết quả nổi bật, với 9/19 chỉ tiêu hoàn thành và vượt kế hoạch đề ra, tạo dấu ấn rõ nét trong chỉnh trang đô thị, phát triển hạ tầng và nâng cao chất lượng sống người dân. Trong số đó, nổi bật là các chỉ tiêu về xây dựng và cải tạo chợ dân sinh (đã hoàn thành 21 chợ, vượt kế hoạch 20 chợ), mở rộng không gian đi bộ, đầu tư các trung tâm thương mại lớn, tăng tỷ lệ người dân sử dụng nước sạch, nâng công suất các nhà máy nước, cũng như đẩy mạnh chỉnh trang công viên, hồ nước và cây xanh đô thị.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, nhiều chỉ tiêu còn lại dù đã tiệm cận mục tiêu đề ra nhưng vẫn chưa thể hoàn thành 100% trong giai đoạn này. Nguyên nhân chủ yếu đến từ vướng mắc về cơ chế, chính sách, thủ tục đầu tư, công tác giải phóng mặt bằng cũng như hạn chế về nguồn lực tài chính và huy động xã hội hóa. Thành phố Hà Nội đang tập trung rà soát, tháo gỡ từng “nút thắt” để sớm đưa các dự án còn lại về đích, hoàn thiện toàn diện các mục tiêu của chương trình, tạo nền tảng vững chắc cho giai đoạn phát triển mới của Thủ đô.

Kết quả của Chương trình 03 cho thấy Hà Nội đã đi đúng hướng, nhưng giai đoạn tiếp theo cần tập trung mạnh hơn vào chất lượng và tính bền vững.

Trao đổi với phóng viên, TS.KTS. Đào Ngọc Nghiêm - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam, cho biết: “Phát triển đô thị hiện nay không chỉ là mở rộng diện tích hay xây dựng công trình, mà còn là tạo ra môi trường sống hài hòa, bền vững, gắn kết với văn hóa và lịch sử. Thành phố cần chú trọng nhiều hơn đến không gian sáng tạo, không gian cộng đồng, và đặc biệt là sự tham gia của người dân bởi chính họ là chủ thể quyết định thành công của quá trình phát triển”.

TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm cũng nhấn mạnh về vai trò của việc tích hợp giữa quy hoạch đô thị và phát triển kinh tế - xã hội. Khi các khu đô thị mới được quy hoạch gắn với không gian sáng tạo, giao thông thông minh và hạ tầng xanh, Thủ đô không chỉ mở rộng về quy mô mà còn nâng cao về chất lượng sống. Đô thị đáng sống là nơi mọi người dân đều cảm thấy an toàn, tiện nghi, có cơ hội tiếp cận dịch vụ công, văn hóa và thiên nhiên. Hà Nội hoàn toàn có thể đạt được mục tiêu đó nếu tiếp tục phát huy những nền tảng mà Chương trình 03 đã đặt ra.

Trên thực tế, một điểm đáng chú ý là Chương trình 03 không chỉ là nhiệm vụ của chính quyền mà đã dần trở thành phong trào lan tỏa trong toàn xã hội. Nhiều doanh nghiệp tư nhân, tổ chức xã hội đã chung tay đầu tư vào các dự án cải tạo công viên, xây dựng hạ tầng giao thông, phát triển không gian công cộng. Các sáng kiến như “Đường hoa tự quản”, “Phố nghệ thuật cộng đồng”, hay các dự án trồng cây, phủ xanh mái nhà từ chính người dân đã góp phần tạo nên diện mạo mới cho đô thị.

Đánh giá về những kết quả đạt được, tại báo cáo Tổng kết Chương trình 03, đồng chí Nguyễn Ngọc Tuấn - Phó Bí Thư thành ủy Hà Nội, Trưởng ban chỉ đạo Chương trình 03 nhận định: “Trong giai đoạn 2021 - 2025, Ban chỉ đạo Chương trình đã tập trung, quyết liệt chỉ đạo bài bản, khoa học từ khâu xây dựng kế hoạch, xây dựng 19 chỉ tiêu, nhiệm vụ cụ thể, phân công rõ trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị, tổ chức. Đặc biệt, thực hiện phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”, tạo sự công khai, minh bạch; tăng cường sự giám sát, tạo đồng thuận trong nhân dân Thủ đô. Chương trình đã được tuyên truyền sâu rộng trong cán bộ, đảng viên và nhân dân Thủ đô với nhiều hình thức phong phú, đa dạng, thiết thực và hiệu quả, chú trọng ứng dụng công nghệ thông tin, phù hợp với tình hình thực tế địa phương”.

Trong giai đoạn tiếp theo, bên cạnh việc triển khai công tác quy hoạch và xây dựng các cơ chế chính sách, Hà Nội đặt mục tiêu đẩy mạnh phát triển hệ thống giao thông đồng bộ, hiện đại, hoàn thành xây dựng các tuyến đường quốc lộ, đường cao tốc, đường vành đai, hệ thống đường kết nối nội vùng và liên vùng theo quy hoạch. Đẩy nhanh các tuyến đường sắt đô thị, trước mắt trong năm 2025 khởi công 2 tuyến: tuyến số 2 (Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo), tuyến số 5 (Văn Cao - Hoà Lạc); đầu tư xây dựng thêm các cầu qua sông Hồng, sông Đuống như cầu Tứ Liên, cầu Trần Hưng Đạo, phấn đấu hoàn thành tuyến vành đai 4 trước 2027 và chuẩn bị đầu tư xây dựng vành đai 5 trước 2030.

Thành phố đặt quyết tâm tạo chuyển biến rõ nét trong công tác bảo vệ môi trường, hướng tới xây dựng Thủ đô xanh, sạch, đẹp, phát triển bền vững, thực hiện đồng bộ, hiệu quả các giải pháp nhằm cải thiện chất lượng không khí. Xử lý cơ bản ô nhiễm môi trường nước qua hệ thống các sông, hồ, hoàn thành cải tạo môi trường sông Nhuệ, sông Đáy, sông Tô Lịch cũng như các chương trình chống úng ngập, hậ tầng xử lý rác thải, nước thải, cây xanh đô thị theo quy hoạch.

Song song với đó, Thành phố cũng xây dựng các lộ trình nhằm phát huy hiệu quả nguồn lực trí tuệ con người, đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ và thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Thúc đẩy mạnh mẽ quá trình chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, xã hội số và các mô hình kinh tế mới hỗ trợ phát triển bền vững.

Có thể khẳng định, khi Hà Nội bước vào giai đoạn tăng tốc phát triển đô thị hiện đại, Chương trình 03 không chỉ đơn thuần là một kế hoạch hành động, mà còn là lời khẳng định cho khát vọng xây dựng một Thủ đô xanh - văn minh - hiện đại - đáng sống. Một đô thị hiện đại không chỉ có những tòa nhà cao tầng hay đường phố rộng lớn, mà còn cần những khoảng thở cho cộng đồng, nơi con người được kết nối, chia sẻ và phát huy sức sáng tạo. Khi người dân tham gia vào quá trình kiến tạo không gian, họ sẽ có trách nhiệm hơn với môi trường sống của mình, và đó chính là nền tảng bền vững của đô thị tương lai

Tuấn Dũng | Đức Hà