Buổi chiều, sau khi kết thúc ca làm việc, chị Nguyễn Thị Thủy, công nhân đang làm việc tại Công ty TNHH Panasonic Industrial Devices Việt Nam tranh thủ ghé thư viện và bảng tin Công đoàn để lấy sách báo đọc thư giãn sau một ngày làm việc căng thẳng.

Thuỷ đã giữ thói quen này từ vài năm nay kể từ khi Công ty xây dựng thư viện cho người lao động. Thuỷ bảo, dù bây giờ thông tin có thể tìm một cách nhanh nhất trên mạng Internet nhưng vẫn cần duy trì thói quen đọc sách, báo vì khi ấy sẽ đào sâu suy nghĩ hơn, cảm giác thoải mái hơn việc ôm điện thoại.

“Đa phần người lao động chúng tôi đều mong muốn được không ngừng trau dồi kiến thức, nâng cao hiểu biết của bản thân nhưng do đặc thù công việc nên ít có thời gian tự mày mò, học hỏi. Từ khi công ty có thư viện, bảng tin Công đoàn và tờ báo nội bộ, chúng tôi đã thường xuyên được cập nhật những thông tin mới nhất về lao động việc làm, chế độ chính sách liên quan đến người lao động và các hoạt động trong công ty.

Ngoài ra, chúng tôi còn có cơ hội tiếp cận với các loại sách, báo, truyện tranh, tiểu thuyết… để nâng cao hiểu biết, cải thiện đời sống văn hóa, tinh thần. Trong giờ nghỉ giải lao, chúng tôi thường đến thư viện để tìm đọc sách, tại đây sách, báo được sắp xếp ngăn nắp, theo từng nội dung, lĩnh vực, ngoài ra còn được bố trí bàn, ghế để ngồi đọc. Đối với những công nhân lao động không có thời gian để đọc sách, báo tại công ty thì sẽ được tạo điều kiện để mượn về nhà. Chính vì thế mà người lao động trong công ty ngày càng thích đọc sách, báo để được học tập, trau dồi những kiến thức mới” – Thuỷ chia sẻ.

Với hoàn cảnh hiện nay khi cuộc sống của người công nhân chỉ quẩn quanh từ nhà đến nơi làm việc, thời gian nhàn rỗi ít ỏi, tiền lương lại eo hẹp không đủ sống nói gì đến chi tiêu cho các hoạt động văn hóa vốn coi là xa xỉ thì họ có nhu cầu cao được tham gia các hoạt động văn hoá cũng là điều dễ hiểu.

Đây cũng là điều đáng mừng vì họ đã ý thức được vai trò của văn hóa trong đời sống tinh thần bởi nó là tiền đề quan trọng, là bước khởi đầu thuận lợi giúp người lao động nâng cao hiệu quả lao động.

Nhận thức được tầm quan trọng của sách, báo, bà Nguyễn Thu Hoài, Chủ tịch Công đoàn Công ty TNHH Panasonic Industrial Devices Việt Nam chia sẻ: “Không thể phủ nhận, những tủ sách thật sự chất lượng không chỉ đáp ứng nhu cầu giải trí, xây dựng văn hoá đọc mà còn góp phần bồi dưỡng tri thức, nâng cao nhận thức chính trị cho nhiều lớp công nhân. Tuy nhiên, sách về với công nhân còn quá ít, quá thiếu so với nhu cầu của họ.

Khó có thể tìm thấy trong phòng trọ của công nhân một chiếc giá sách. Đối với công nhân khu công nghiệp, công việc rất căng thẳng, mệt mỏi, chúng tôi ý thức được việc này nên đã phối hợp với người sử dụng lao động triển khai các hoạt động chăm lo đời sống, đảm bảo quyền lợi cho người lao động. Theo đó, bên cạnh việc thường xuyên tổ chức các hoạt động văn hóa, thể dục thể thao, công ty đã xây dựng thư viện, bảng tin Công đoàn, đồng thời phát hành tờ báo nội bộ để kịp thời cập nhật thông tin, chế độ chính sách liên quan trực tiếp đến người lao động và các hoạt động của công ty.

Việc duy trì và phát huy hiệu quả thư viện, bảng tin Công đoàn, tờ báo nội bộ đã không chỉ góp phần đáp ứng nhu cầu tìm hiểu thông tin, trau dồi kiến thức mà còn nâng cao văn hóa đọc cho công nhân lao động trong công ty”.

Song song với nhu cầu được học tập, nâng cao kiến thức, văn hoá, phong trào thể dục thể thao, văn hoá văn nghệ của công nhân lao động đã trở thành thường nhật, được duy trì liên tục ở các nhóm cùng sở thích. Qua đó đã góp phần quan trọng trong việc xây dựng và phát huy giá trị đời sống tinh thần trong công nhân lao động ở khu công nghiệp.

Làm việc trong các nhà máy, xí nghiệp với cường độ cao, thường xuyên tăng ca chắc sẽ rất áp lực, mệt mỏi và không có điều kiện để giao lưu, học hỏi, cải thiện đời sống tinh thần. Đó từng là suy nghĩ của anh Trịnh Văn Đông trước khi vào làm việc tại Công ty TNHH ELENTEC Việt Nam (khu công nghiệp Quang Minh, Hà Nội).

Sau hơn 5 năm gắn bó với công ty, suy nghĩ ấy đã đổi khác, bởi ngoài thời gian lao động sản xuất, anh còn thường xuyên tham gia các hoạt động văn nghệ, thể dục thể thao do Công đoàn công ty và Công đoàn các khu công nghiệp và chế xuất Hà Nội tổ chức.

“Nhờ các hoạt động đó, tôi được thỏa sức thể hiện niềm đam mê với các môn thể thao mà mình yêu thích. Đặc biệt, khi tham gia các hoạt động, công nhân lao động chúng tôi được xả stress sau những giờ làm việc căng thẳng và có cơ hội để giao lưu, kết bạn, cải thiện đời sống văn hóa, tinh thần” – anh Đông bày tỏ.

Theo Chủ tịch Công đoàn khu công nghiệp và chế xuất Hà Nội Đinh Quốc Toản, bên cạnh việc triển khai các hoạt động chăm lo đời sống, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng cho đoàn viên, người lao động, Công đoàn các khu công nghiệp và chế xuất Hà Nội cũng chú trọng tổ chức các hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao, thu hút đông đảo công nhân lao động tham gia.

Ngoài ra, Công đoàn các khu công nghiệp và chế xuất Hà Nội cũng chỉ đạo các Công đoàn cơ sở tổ chức đại hội văn hóa, thể thao trong khu công nghiệp và các phong trào thể dục thể thao tại đơn vị. Hằng năm, tại khu công nghiệp Thăng Long đều diễn ra các giải bóng đá nam, nữ; giải chạy tiếp sức Ekiden… Tại các công ty như: Yamaha Motor, ToTo, Panasonic, Daiwa… cũng thường xuyên tổ chức các giải thi đấu thể thao cho công nhân lao động của công ty tham gia.

“Các doanh nghiệp cần phải quán triệt quan điểm văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội, xây dựng đời sống văn hoá tinh thần và quan tâm đến các hoạt động văn hoá, thể thao trong công nhân lao động cũng chính là xây dựng con người, qua đó khẳng định vị thế và uy tín của doanh nghiệp.

Trong giai đoạn hiện nay, khi mà vấn đề cạnh tranh lao động đang diễn ra gay gắt, các doanh nghiệp cần phải xem công nhân là tài sản quý nhất của mình thì mới có thể đạt được mục tiêu làm ăn lâu dài tại Việt Nam. Thông qua việc tổ chức các hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao, một mặt tạo điều kiện cho công nhân lao động được giao lưu, học hỏi và rèn luyện sức khỏe để nâng cao năng suất lao động. Mặt khác, cũng thể hiện sự phối hợp chặt chẽ giữa Ban Chấp hành Công đoàn cơ sở với người sử dụng lao động trong việc quan tâm chăm lo đời sống văn hóa, tinh thần cho công nhân lao động.

Qua đó, từng bước xây dựng đời sống văn hóa cơ sở, lối sống lành mạnh trong công nhân lao động; nâng cao hiệu quả công tác của cơ quan, đơn vị, hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu kinh tế, xã hội của cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp” – ông Toản nhấn mạnh.

Như vậy xây dựng đời sống văn hóa tinh thần cho người lao động trong các khu công nghiệp chính là tạo ra môi trường lao động lành mạnh, có văn hóa, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Bên cạnh nơi làm việc đảm bảo, công nhân còn có nhu cầu được sống tại những khu nhà trọ đảm bảo an toàn, văn hoá, văn minh bởi có đảm bảo ổn định cuộc sống thì tâm tư, tình cảm tâm trạng của công nhân lao động mới ổn định và gắn bó lâu dài với doanh nghiệp.

Thời gian qua, thành phố Hà Nội đã có những chính sách về nhà ở cho người có thu nhập thấp và thí điểm xây dựng khu nhà ở cho công nhân khu công nghiệp Thăng Long và một số doanh nghiệp xây dựng nhà cho công nhân như tại khu công nghiệp Phú Nghĩa, Thạch Thất - Quốc Oai.

Song thực tế số lượng nhà ở cho công nhân chỉ đáp ứng được khoảng 10%, còn khoảng 90% công nhân lao động vẫn phải thuê nhà ở trong khu dân cư với diện tích chật hẹp, cơ sở vật chất thiếu, an ninh trật tự, phòng chống cháy nổ và vệ sinh môi trường chưa đảm bảo; hạ tầng xã hội trong các khu công nghiệp như: nhà trẻ, trường mầm non còn ít; nhà văn hóa, khu thể thao và khu vui chơi giải trí, các điểm sinh hoạt phục vụ công nhân lao động ở các khu công nghiệp tập trung còn hạn chế.

Mặt khác, công nhân lao động thuê trọ có nhiều hoàn cảnh, tính cách khác nhau, công việc ca kíp nên giờ giấc sinh hoạt không thống nhất, đời sống vật chất, tinh thần còn nhiều thiếu thốn, lo toan nên môi trường sống và tình hình an ninh trật tự trong các khu nhà trọ công nhân rất phức tạp.

Có nhiều câu chuyện dở khóc dở cười đã từng xảy ra tại các khu nhà trọ công nhân như: Công nhân sáng dậy đi đánh răng, rửa mặt ở khu vệ sinh chung của khu trọ, quên không đóng cửa phòng, khi vào thì điện thoại và ví tiền đã không cánh mà bay; nửa đêm mà tiếng nhạc, tiếng hò zô ăn nhậu vẫn ầm ĩ; hay chuyện một vài công nhân sống buông thả, ham chơi lô đề, cờ bạc dẫn tới mất việc, thậm chí bị các thành phần xã hội đen tìm đến tận nơi thuê trọ để đe dọa, đánh đập…

Theo phản ánh của nhiều công nhân thuê trọ, nỗi bất an lớn nhất của họ là tình trạng mất an ninh trật tự và nếp sống văn hóa tại khu trọ chưa được đảm bảo. Thấu hiểu điều đó và với mục đích mang tới một môi trường sống an toàn, đảm bảo an ninh trật tự, giúp công nhân lao động ngoại tỉnh an tâm sinh sống và lao động sản xuất, từ năm 2012, Liên đoàn Lao động và Công an thành phố Hà Nội đã phối hợp chỉ đạo triển khai xây dựng mô hình Tổ tự quản các khu nhà trọ công nhân trên địa bàn thành phố.

Từ đó đến nay, toàn thành phố đã xây dựng được 92 Tổ tự quản các khu nhà trọ công nhân với hơn 20.000 công nhân tham gia. 100% các Tổ tự quản đã xây dựng được “Quy ước tổ tự quản khu nhà trọ công nhân”, nhiều Tổ tự quản xây dựng được lịch sinh hoạt tổ hàng tháng, quý.

Có thể kể đến các hoạt động nổi bật mà Liên đoàn Lao động Thành phố, Công an Thành phố và các cơ quan chức năng đã phối hợp tổ chức tại các Tổ tự quản nhà trọ công nhân như: Phát hành miễn phí Báo Lao động Thủ đô nhằm cung cấp thông tin, nâng cao nhận thức mọi mặt cho công nhân lao động; tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật, tuyên truyền xây dựng nếp sống văn hóa công nghiệp, tuyên truyền công tác phòng cháy chữa cháy, tuyên truyền xây dựng văn hóa giao thông, giảm ùn tắc và tại nạn giao thông, tuyên truyền xây dựng cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa;

Xây dựng các ki ốt thông tin, tủ sách pháp luật; tổ chức biểu diễn văn nghệ, tổ chức đêm văn nghệ hát cho công nhân nghe, nghe công nhân hát, đưa hoạt động văn hóa văn nghệ, chiếu phim miễn phí hướng về cơ sở góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho công nhân lao động các tổ tự quản.

Những cảm nhận của công nhân lao động khi thuê trọ tại nơi có Tổ tự quản khu nhà trọ công nhân chính là minh chứng rõ nét nhất, thuyết phục nhất về hiệu quả đạt được của mô hình này.

Chị Nguyễn Thị Tâm, công nhân đang thuê trọ tại xã Hải Bối (huyện Đông Anh) chia sẻ: “Khi mới vào làm việc tại khu công nghiệp Thăng Long, tôi phải chuyển chỗ trọ rất nhiều lần vì lý do khu nhà trọ không đảm bảo an ninh, thường xuyên xảy ra trộm cắp, mất trật tự. Nhưng từ khi chuyển đến ở khu trọ có tổ công nhân tự quản, tôi cảm thấy rất an tâm.

Tại đây, tôi và những người thuê trọ khác thường xuyên được tuyên truyền, tư vấn pháp luật với những nội dung như pháp luật Lao động, luật Công đoàn, các chủ trương, chính sách có liên quan trực tiếp đến công nhân lao động… và được tham gia các hoạt động văn hóa, thể dục thể thao để cải thiện và nâng cao đời sống tinh thần”.

Phó Chủ tịch Liên đoàn Lao động Thành phố Ngô Văn Tuyến cho biết, nhằm duy trì, nâng cao chất lượng hoạt động của các Tổ tự quản khu nhà trọ công nhân, Liên đoàn Lao động Thành phố đã và đang chỉ đạo các cấp Công đoàn Thành phố tiếp tục rà soát, kiện toàn kịp thời Ban chỉ đạo hướng dẫn hoạt động Tổ tự quản từ cấp huyện đến Thành phố và tập trung triển khai xây dựng nhân rộng mô hình Tổ tự quản các khu nhà trọ công nhân trên địa bàn thành phố.

Đặc biệt, các cấp Công đoàn sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với chính quyền và Công an cùng cấp cũng như hệ thống chính trị xã hội ở cơ sở, xây dựng cơ chế phối hợp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động của các Tổ tự quản khu nhà trọ công nhân, phù hợp với điều kiện thực tế địa phương, đơn vị, coi đó là nhiệm vụ trọng tâm trong công tác xây dựng đời sống văn hóa cho công nhân lao động.

Bài: Bùi Phương - Mai Quý
Ảnh: Mạnh Quân
Thiết kế: Đức Hà