Cấp thiết bổ sung các loại thuốc hiếm cho TP.HCM

Xuất hiện nhiều ca ngộ độc botulinum nhưng thiếu thuốc giải

Thời gian gần đây, địa bàn TP.HCM liên tục xảy ra nhiều ca ngộ độc liên quan đến botulinum do sử dụng thực phẩm từ các cơ sở kinh doanh không đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Trong đó, đã có một trường hợp tử vong sau thời gian dài điều trị do không có thuốc giải.

Cụ thể, từ 13/5, trên địa bàn TP.HCM liên tục có 2 chùm ca bệnh ngộ độc botulinum thuộc 3 gia đình. Chùm ca bệnh thứ nhất, có 4 người trong một gia đình gồm 3 trẻ em và một người lớn bị ngộ độc do ăn bánh mì kèm chả lụa từ người bán hàng rong. Người lớn triệu chứng nhẹ đã được điều trị và hồi phục. Còn 3 em nhỏ được điều trị tại Bệnh viện Nhi Đồng 2 và được dùng giải độc botulinum.

Chùm ca thứ hai, 2 bệnh nhân là anh em ruột có ăn bánh mì chả lụa vào ngày 13/5. Đến ngày 14/5 có biểu hiện rối loạn tiêu hóa, mệt mỏi, đau đầu, choáng váng. Ngày 15/5, 2 bệnh nhân có triệu chứng nặng hơn, nhìn đôi, đau cơ, nhập viện Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới, sau đó được chuyển sang Bệnh viện Chợ Rẫy.

Bệnh nhân thứ 3 là nam 45 tuổi, được chuyển vào Bệnh viện Nhân dân Gia Định. Người này cho biết có ăn một loại mắm để lâu ngày và bị nhiễm độc botulinum. Các trường hợp ở chùm ca thứ hai không được sử dụng thuốc giải do TP.HCM không còn dự trữ loại thuốc này, do đó phải điều trị bằng thở máy.

Bệnh nhân nhiễm độc botulinum điều trị tại Bệnh viện Chợ Rẫy. Ảnh: BVCC

Sau khi xuất hiện các chùm ca bệnh trên, tối 24/5, Bộ Y tế đã chuyển 6 lọ thuốc giải độc Botulism Antitoxin Heptavalent (BAT) gửi từ kho của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Thụy Sĩ về Việt Nam để điều trị ngộ độc khẩn cấp cho các bệnh nhân. Cụ thể, Bộ Y tế đã phân phối cho Bệnh viện Chợ Rẫy 2 lọ, Bệnh viện Nhân dân Gia Định 1 lọ, Bệnh viện Nhi đồng 2 tiếp nhận 3 lọ còn lại.

Tuy nhiên, tính từ thời gian các bệnh nhân có biểu hiện ngộ độc botulinum đến khi 6 lọ giải độc botulinum về đến các bệnh viện là 10 ngày, quá muộn so với thời gian "vàng" sử dụng thuốc BAT là trong 48-72 giờ.

Theo TS.BS Lê Quốc Hùng, Trưởng khoa bệnh nhiệt đới Bệnh viện Chợ Rẫy, một trường hợp ngộ độc botulinum được sử dụng thuốc BAT giải độc đặc hiệu sớm thì chỉ trong vòng 48 đến 72 giờ là bệnh nhân có khả năng thoát ra khỏi tình trạng bị liệt và cũng không phải dẫn đến tình trạng phải thở máy.

Hoặc nếu bắt đầu thở máy 1-2 ngày, nghĩa là rất sớm sau khi ngộ độc, thì trong khoảng thời gian từ 5 đến 7 ngày, bệnh nhân có thể hồi phục và có thể bỏ được máy thở, tập vật lý trị liệu để trở về với cuộc sống bình thường, sức khỏe ổn định trở lại.

Tuy nhiên, nếu không có thuốc giải độc BAT thì các bác sĩ chỉ có thể điều trị hỗ trợ. Điều trị hỗ trợ chủ yếu là nuôi dưỡng và thở máy và thở máy sẽ phải kéo dài và có nhiều biến chứng nguy hiểm, bởi vì với bệnh lý này, chất độc của botulinum làm cho tổn thương hệ thần kinh dẫn tới liệt cơ.

Nguồn cung ứng thuốc hiếm vẫn là vấn đề nan giải

TS.BS Lê Quốc Hùng cho biết, hết thuốc BAT giải độc đặc hiệu do ngộ độc botulinum đang là vấn đề rất đáng tiếc cho bệnh nhân cũng như nan giải cho các bác sĩ điều trị. Theo số liệu thống kê tại Mỹ, nơi đảm bảo về vấn đề an toàn thực phẩm cao hàng đầu thế giới nhưng mỗi năm vẫn ghi nhận 150-300 ca ngộ độc botulinum. Do vậy, việc ngộ độc botulinum không phải hiếm.

Ở Việt Nam, trước đây ít có khả năng để chẩn đoán được bệnh này. Đến những năm gần đây, đặc biệt năm 2020, khi Bệnh viện Chợ Rẫy lần đầu tiên chẩn đoán được chùm ca bệnh botulinum sau khi liên kết làm xét nghiệm chẩn đoán với Viện Vệ sinh Dịch tễ TP.HCM và các đơn vị khác thì đây như hồi chuông báo động để các bác sĩ trên toàn quốc biết và lưu ý đến loại bệnh này.

TP.HCM không có sẵn các loại thuốc điều trị ngộ độc botulinum. Ảnh: BVCC

Liên quan đến tình trạng thiếu thuốc hiếm, bà Lê Thiện Quỳnh Như, Chánh văn phòng Sở Y tế TP.HCM cho biết, hiện nay TP.HCM đang thiếu nhiều loại thuốc hiếm như: Atropin, Acitretin, Dapson phối hợp sắt Oxalat, Mitoxantrone, Idarubicin, Foscarnet Trisodium Hexahydrate.

"Các thuốc này thiếu trong thời gian dài do không có nhà cung ứng. Để đáp ứng nhu cầu điều trị, bệnh viện đã sử dụng phác đồ thay thế. Khi thay thế bằng các thuốc khác, bệnh nhân phải chi trả giá thuốc cao hoặc không được bảo hiểm y tế thanh toán. Ngoài ra, TP.HCM cũng không có sẵn các thuốc cấp cứu như các trường hợp ngộ độc botulinum vừa xảy ra", bà Như nói.

Bà Như cho biết, đối với một số thuốc hiếm hoặc thuốc phát sinh đột xuất trong các trường hợp cấp cứu, nguồn cung ứng thuốc vẫn là một vấn đề nan giải, cần sự phối hợp của nhiều đơn vị liên quan. Đây hầu hết là các thuốc dùng trong trường hợp khẩn cấp, nhu cầu sử dụng ít và không sẵn có ở Việt Nam.

"Nguồn cung ứng các thuốc này rất hạn chế do ít công ty sản xuất, nhập khẩu và phân phối, giá trị tiền thuốc cao, nhu cầu sử dụng không thường xuyên. Sở Y tế đã đề xuất cơ chế mua sắm dự trữ thuốc hiếm cấp địa phương hoặc quốc gia bằng nguồn ngân sách nhà nước", bà Như cho biết.

Minh Tuấn