Xem xét lại quy hoạch bến bãi, luồng tuyến vận tải để xóa tình trạng “xe dù, bến cóc”

Ngày 23/11, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức tọa đàm "Giải pháp nào để xóa xe dù, bến cóc?". Tại đây, TS Nguyễn Sỹ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội đặt ra vấn đề: Nhiều người dân đã phản ảnh nạn "xe dù, bến cóc" tồn tại và phát triển rầm rộ ở các trung tâm thành phố lớn nhưng mãi không giải quyết được dứt điểm. Từ đó dẫn tới tình trạng mất trật tự an toàn xã hội, an toàn giao thông, tạo ra sự méo mó của thị trường vận tải, cũng như sự cạnh tranh thiếu lành mạnh và bình đẳng giữa các hãng xe, làm xấu mỹ quan đô thị…

Xe đón khách tại nhà, đi ghép là "xe dù" theo hình thức vận tải tuyến cố định

Trao đổi về vấn đề này, ông Nguyễn Ngọc Dũng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải Ô tô Việt Nam khẳng định, việc hợp đồng vận chuyển hành khách theo tuyến cố định, xe đón khách tại nhà và đặt chỗ bán vé cho từng khách hoặc xe đi ghép là "xe dù" theo hình thức vận tải tuyến cố định. Bởi những xe này vẫn đi theo tuyến cố định nhưng lại không vào bến đón trả khách mà đón trả khách theo yêu cầu.

Các chuyên gia trao đổi tại tọa đàm "Giải pháp nào để xóa xe dù, bến cóc" - Ảnh: VGP/Quang Thương

“Loại hình này đang phát triển ngày càng cao, càng nhiều, từ 1 xe, 2 xe rồi 3 xe, từ xe 9 ghế đến xe giường nằm, từ địa bàn một tỉnh đến địa bàn nhiều tỉnh. Tình trạng này đã làm cho quy hoạch luồng tuyến, quy hoạch bến xe bị phá vỡ, gây ra ùn tắc giao thông. Điều này đã xảy ra ở những thành phố lớn như thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội và cả Đà Nẵng. Và do cạnh tranh không bình đẳng nên nhiều tuyến cố định đã bị dừng. Nhiều tuyến phải giảm tần suất xe và các doanh nghiệp vận tải đang thua lỗ”, ông Dũng chia sẻ.

Ông Dũng cho biết thêm, hiện nay theo thống kê của Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam, sản lượng của các tuyến cố định đã giảm từ 35 - 40%, công suất của bến xe có giảm từ 18 - 30%. Nhiều doanh nghiệp đang có kế hoạch bỏ tuyến và chuyển sang chạy dù như trên nếu như tình trạng này không được giải quyết triệt để.

Lý giải nguyên nhân căn bản để "xe dù, bến cóc" có "đất" sống trong thời gian dài, TS Lưu Bình Nhưỡng, Phó Trưởng Ban Dân nguyện (thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội) nhận định, sở dĩ có tình trạng trên là do hội chứng lợi ích.

Theo TS Lưu Bình Nhưỡng, tất cả các vấn đề liên quan đến ách tắc, tai nạn, hay vấn đề giảm sản lượng… đều gói gọn chung trong cái gọi là là "ý thức tuân thủ pháp luật thấp" và liên quan đến cả ý thức trách nhiệm của bản thân nhà xe, nhà khách, ý thức của tài xế, rồi cả cơ chế phân chia lợi ích trong phạm vi nội bộ của công ty và doanh nghiệp vận tải.

Ngoài ra, còn có những vấn đề liên quan đến các biện pháp mang tính chất ngoại biên là những người giữ gìn pháp luật, ví dụ, cơ quan quản lý về mặt giao thông, kể cả lực lượng cảnh sát giao thông, rồi cả cơ quan quản lý địa bàn, địa phương, người dân. “Cho nên "xe dù, bến cóc" có đất sống, rõ ràng, có yếu tố bên trong và bên ngoài”, TS Lưu Bình Nhưỡng nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Ngọc Dũng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải Ô tô Việt Nam - Ảnh: VGP/Quang Thương

Cũng đồng tình với ý kiến trên, TS Khuất Việt Hùng, Phó Chủ tịch chuyên trách Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia nêu rõ, việc tổ chức và bố trí những bến xe tương đối khó, tương đối xa khu vực mà người dân đang sinh sống cũng đang là một bất cập. Bên cạnh đó, các thành phố lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh không quan tâm bố trí các điểm đón, trả khách. Nghị định 86, mới đây là Nghị định 10, thiếu quy định là các địa phương phải quy hoạch và tổ chức những điểm đón, trả khách thuận tiện cho phục vụ những xe khách cố định, dẫn đến sự kém hấp dẫn của vận tải.

Bà Phan Thị Thu Hiền, Phó Cục trưởng Cục Đường bộ, Bộ Giao thông Vận tải nhận định, "xe dù, bến cóc" là một chủ đề "biết rồi, khổ lắm, nói mãi" mà vẫn chưa có biện pháp hữu hiệu nào để xử lý dứt điểm. Trong thực tế, không có một giải pháp chung áp dụng cho mọi thành phố hay mọi tỉnh, mà mỗi địa phương tùy theo điều kiện giao thông của mình để đưa ra các giải pháp phù hợp.

Theo thông kế của Cục Đường bộ Việt Nam, hiện cả nước có 18.344 xe chạy tuyến cố định và xe hợp đồng là 222.783 chiếc. Xe hợp đồng có số lượng gấp khoảng 12 lần xe chạy tuyến cố định. Do vậy, khi các xe tuyến cố định không đáp ứng được nhu cầu đi lại của người dân thì dẫn đến cơ hội cho bến cóc, xe dù nở rộ. Đồng thời, một bộ phận lớn người dân hiện giữ thói quen tiện đâu đi đó khiến tình trạng này thêm phần nghiêm trọng.

Cần bố trí hài hòa tỷ lệ giao thông đô thị và giao thông công cộng

Liên quan đến có hay không tình trạng "bảo kê" cho "xe dù, bến cóc" lộng hành, TS Lưu Bình Nhưỡng cho rằng, vấn đề bảo kê nhà hàng, khách sạn, quán bia, bến xe, bãi đỗ tự lập ra… đã được đề cập lâu nay. Loại bảo kê thứ nhất là bảo kê mang tính quyền lực, tức là bảo kê của các cơ quan công quyền, của những lực lượng chức năng, thậm chí của một số cá nhân cán bộ thoái hóa, biến chất. Thứ hai là bảo kê ngoại biên, dựa vào sức mạnh và câu chuyện xã hội, đó chính là các băng nhóm xã hội đen, một nhóm có thể thành lập ra bãi đỗ, bến đỗ và tự thu tiền. “Cả 2 loại bảo kê đó thì đều phải xem xét trên bình diện pháp luật”, TS Lưu Bình Nhưỡng nêu.

Đưa ra các giải pháp, theo TS Lưu Bình Nhưỡng, từng nguyên nhân phải xác định rõ chủ thể để giải quyết. Nguyên nhân do hệ thống giao thông, điểm đỗ, bến xe và sự kết nối, phương tiện kết nối thì thẩm quyền và trách nhiệm thuộc Chính phủ, các cơ quan có liên quan, đặc biệt là cơ quan tham mưu là Bộ Giao thông Vận tải, các cấp địa phương.

TS Lưu Bình Nhưỡng (phải) và TS Khuất Việt Hùng (trái) tại Tọa đàm - Ảnh: VGP/Quang Thương

Nguyên nhân liên quan đến tổ chức thực hiện thì trách nhiệm của các lực lượng chức năng như thanh tra giao thông, cảnh sát giao thông, kể cả dân phòng, công an xã, phường, các lực lượng địa phương là rất quan trọng.

Và cuối cùng, người dân không thể không có trách nhiệm. “Nếu người dân có ý thức, hợp tác và báo cho cơ quan chức năng qua hệ thống đường dây nóng, đặc biệt là hệ thống quản lý hành chính 113 để các cơ quan chức năng xử lý thì sẽ có kết quả tốt”, TS Lưu Bình Nhưỡng cho biết.

Bên cạnh đó, cần phải nâng cao vai trò giám sát của các cơ quan dân cử là Quốc hội, Hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc, vai trò giám sát, điều tra của báo chí. "Chúng ta không thể nói là khó khăn đến mức không xử lý được", TS Lưu Bình Nhưỡng nói.

Theo TS Khuất Việt Hùng, để giải quyết được "xe dù, bến cóc" thì mỗi địa phương cần xem xét lại quy hoạch bến bãi, quy hoạch luồng tuyến vận tải và điểm đón, trả khách hiện nay. Người dân, doanh nghiệp cũng cần tuân thủ và thực thi pháp luật.

"Chúng ta khai thác tốt dữ liệu từ thiết bị giám sát hành trình thì chúng ta sẽ biết xe nào đăng ký vào bến, vào tuyến hay không, còn lại những xe khác đầu tiên là xe dù và là những xe kinh doanh vận tải mà người ta chạy ở đâu, đón ở đâu, trong chừng mực nào đó chúng ta xác định được vi phạm để xử lý. Đồng thời, lực lượng chức năng gồm cảnh sát giao thông, thanh tra giao thông, cơ quan quản lý địa phương phối hợp chặt chẽ nắm được, dùng biện pháp mạnh hơn", ông Khuất Việt Hùng nhấn mạnh.

Bà Phan Thị Thu Hiền, Phó Cục trưởng Cục Đường bộ, Bộ Giao thông Vận tải - Ảnh: VGP/Quang Thương

Về xây dựng chính sách pháp luật, TS Khuất Việt Hùng nói cần quy định xe khách tuyến cố định phải gọi là xe buýt, điều này đã được nhiều quốc gia áp dụng. Khi đó, xe khách tuyến cố định sẽ được coi là loại hình vận tải công cộng. Từ đó, cơ quan quản lý sẽ tạo lập chính sách và cơ chế ưu đãi sao cho chi phí rẻ hơn, thuận lợi hơn, khuyến khích người dân đi lại bằng loại hình vận tải này. Đây cũng là giải pháp giúp giảm phương tiện cá nhân và ùn tắc giao thông.

Đồng quan điểm, bà Phan Thị Thu Hiền cho rằng địa phương khi xây dựng quy hoạch cấp tỉnh cần bố trí hài hòa tỷ lệ cho giao thông đô thị và giao thông công cộng. Lấy ví dụ việc thay đổi vị trí Bến xe Miền Đông, bà Hiền cho rằng ở vị trí cũ bắt buộc phải có tổ chức giao thông hợp lý, tránh việc điều chỉnh một cách cứng nhắc, cơ học gây ảnh hưởng tới thói quen đi lại của người dân.

“Vận tải hành khách công cộng cần đáp ứng 4 tiêu chí theo thứ tự: An toàn, thuận tiện, tiện nghi, chi phí. Đây là nguyên tắc cơ bản”, bà Hiền thông tin thêm.

Ngân Phương