“Điểm sáng” trong bức tranh thương mại Việt Nam - EU

Hiệu quả tích cực từ EVFTA

Sau hơn một năm có hiệu lực, EVFTA đã mang lại nhiều kết quả tích cực. Trong 9 tháng năm 2021, tổng kim ngạch thương mại Việt Nam - EU đạt 41,29 tỷ USD, tăng 13,4% so với cùng kỳ năm 2020. Trong đó, xuất khẩu của Việt Nam vào EU đạt 28,85 tỷ USD, tăng 11,7%. Nhờ có EVFTA, kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và EU đã tăng trưởng theo hướng bền vững hơn, cả về chất và lượng, với cả xuất, nhập khẩu đều đạt kết quả tích cực. Nông sản, dệt may, thủy sản là những ngành hàng đã tận dụng tốt các cơ hội từ Hiệp định.

Nông sản, dệt may, thủy sản là những ngành hàng đã tận dụng tốt các cơ hội từ Hiệp định.

Bên cạnh cơ hội về mở rộng, đa dạng hoá thị trường, EVFTA cũng đem lại cho Việt Nam cơ hội để cải cách thể chế, minh bạch hoá, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh và chuyển đổi cơ cấu hàng hoá hướng tới xuất khẩu các mặt hàng giá trị gia tăng cao.

Còn nhớ trong suốt 7 tháng đầu năm 2020, xuất khẩu của Việt Nam sang EU tụt dốc liên tục với mức giảm tổng cộng là -5,9% so cùng kỳ năm 2019, cùng mức sụt giảm nhu cầu ở EU trong các giai đoạn đóng cửa kinh tế do dịch bệnh. Tình thế hoàn toàn thay đổi trong 5 tháng cuối năm 2020, dưới tác động tích cực của EVFTA, trong khi tổng nhập khẩu của EU từ thế giới vẫn sụt giảm tới 20%, nhập khẩu từ Việt Nam sang thị trường này lại tăng 3,8%. Nửa đầu năm 2021, xuất khẩu từ Việt Nam sang EU vẫn tăng liên tục và ổn định, ở mức 18,3% so với cùng kỳ, đặc biệt là sự bứt phá của nhóm hàng nông sản.

Ở chiều ngược lại, EVFTA cũng thúc đẩy mạnh mẽ nhập khẩu từ EU vào Việt Nam, với các sản phẩm như linh kiện điện tử, nguyên phụ liệu, máy móc thiết bị… là thế mạnh của EU và cũng là nguồn đầu vào quan trọng cho Việt Nam. Nếu như năm 2020, nhập khẩu từ EU của Việt Nam tăng 4,3% (cao hơn mức 3,7% tăng trưởng nhập khẩu từ tất cả các nguồn) thì 6 tháng đầu năm 2021, con số này là 19,8%.

Tại cuộc Tọa đàm trực tuyến "Một năm thực thi Hiệp định EVFTA: Cơ hội, thách thức và giải pháp" do Bộ Ngoại giao phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức mới đây, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh cho biết những kết quả sau một năm triển khai EVFTA đã đáp ứng được kỳ vọng đề ra về kim ngạch thương mại Việt Nam - EU. Kim ngạch hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang EU sử dụng mẫu chứng nhận xuất xứ cho thị trường EU đạt tỷ lệ khá cao, ở mức gần 8 tỷ USD, cho thấy nhiều doanh nghiệp đã chú ý và tận dụng tốt các ưu đãi trong hiệp định.

Đánh giá của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cũng cho thấy, so với các FTA (Hiệp định thương mại tự do) đã có hiệu lực, mức độ hiểu biết và kỳ vọng của doanh nghiệp đối với EVFTA tương đối cao. Có đến 30,19% doanh nghiệp được khảo sát hiểu và nắm rõ các thông tin về các cam kết trong EVFTA so với mức trung bình 22,95% ở các FTA khác.

Thực tế, EVFTA cho phép Việt Nam kết nối trực tiếp cùng lúc với 27 nền kinh tế thành viên của khu vực kinh tế đứng tốp đầu thế giới. Thị trường chỉ chưa đầy 500 triệu dân của 27 nước EU có sức mua lớn thứ hai toàn cầu, và cũng là khách hàng lớn thứ hai, thứ ba liên tục nhiều năm của xuất khẩu Việt Nam. Về phía mình, thị trường Việt Nam với 98 triệu dân và một nền kinh tế định hướng xuất khẩu, cũng có nhu cầu rất cao về nguồn đầu vào cho sản xuất cũng như các sản phẩm tiêu dùng chất lượng tốt từ EU.

Cần tiếp tục khai thác lợi thế từ EVFTA

Các chuyên gia kinh tế cũng cho rằng, mặc dù có những điểm sáng trong thương mại giữa Việt Nam và EU, các doanh nghiệp Việt Nam nhìn chung vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc tận dụng lợi thế từ EVFTA.

PGS. TS. Nguyễn Anh Thu - Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR) cho biết, Việt Nam hiện phải đối mặt với rất nhiều thách thức đến từ bên trong cũng như bên ngoài. Đơn cử như chi phí thương mại của Việt Nam hiện vẫn cao hơn so với các nước trong khu vực ASEAN, cũng như thách thức cạnh tranh trong tương lai khi mà EU đang đàm phán Hiệp định thương mại tự do với các quốc gia khác trong khu vực Đông Nam Á.

Qua các số liệu, thông tin về thị trường mà các đại sứ, tham tán thương mại tại Bỉ, Đức, Áo… cung cấp cho thấy, thực tế các mặt hàng phía EU có nhu cầu và Việt Nam có thể đáp ứng chưa nhiều; năng lực cạnh tranh và mức độ tham gia sâu vào chuỗi giá trị của doanh nghiệp còn hạn chế; chưa kết hợp được xuất khẩu với hợp tác đầu tư công nghệ cao để sản xuất, phân phối sản phẩm.

Cũng theo các chuyên gia kinh tế, doanh nghiệp trong nước cần chủ động, cải thiện năng lực, chất lượng sản phẩm để có thể tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Bởi cho dù có hay không có EVFTA thì xu hướng sản xuất và giao thương theo chuỗi giá trị đã và đang diễn ra rất tích cực, Việt Nam không thể đứng ngoài chuỗi. Trong ngắn hạn, để có thể tận dụng được các ưu thế mà hiệp định mang lại thì rõ ràng hỗ trợ về mặt tiếp cận thông tin cho các doanh nghiệp là rất quan trọng. Điều này không chỉ đưa thông tin về hiệp định mà còn là thông tin về thị trường EU, về các tập quán thương mại quốc tế. Về dài hạn, đó là vấn đề nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp.

Bên cạnh đó là vấn đề thực thi tiếp các cam kết về mặt chính sách trong hiệp định. Trong đó, đặc biệt cần lưu ý là việc thực thi pháp luật về sở hữu trí tuệ, về lao động, bảo vệ môi trường, biến đổi khí hậu. Vì vậy, cơ quan chức năng cần khẩn trương rà soát, sửa đổi và bổ sung các văn bản pháp luật sao cho phù hợp với các cam kết trong EVFTA.

Ðể tận dụng tốt những cơ hội từ Hiệp định EVFTA, đại diện các doanh nghiệp cũng đề nghị các cơ quan quản lý tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực, tiếp cận các thông tin và chính sách ưu đãi, đổi mới cách thức sản xuất theo hướng bền vững. Các doanh nghiệp cũng mong muốn các cơ quan đại diện sẽ tăng cường cung cấp thông tin về thị trường, có kế hoạch phối hợp quảng bá hình ảnh thương hiệu quốc gia, thúc đẩy các hoạt động xúc tiến thương mại một cách đồng bộ tại các địa bàn châu Âu./.

Bảo Thoa