Ước tính mỗi ngày, hơn 1 triệu học sinh Thủ đô dùng bữa ăn tại trường. Bữa ăn bán trú không chỉ đơn thuần là chuyện “no bụng” mà là vấn đề sức khỏe, niềm tin và trách nhiệm. Trong khi hệ thống giáo dục Hà Nội ngày càng mở rộng, công tác bảo đảm an toàn thực phẩm lại đối mặt với nhiều thách thức, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt của cả chính quyền, nhà trường và phụ huynh.

Số liệu thống kê cho thấy, Hà Nội hiện là địa phương có quy mô giáo dục lớn nhất cả nước, với gần 2,3 triệu học sinh và khoảng 3.000 trường học các cấp. Tổng số trẻ mầm non đến trường hiện đạt khoảng 495.400 trẻ, với 100% trẻ em được ăn bán trú tại trường. Ở cấp tiểu học, toàn Thành phố có 778 trường, trong đó có 704 trường tổ chức ăn bán trú. Trong số hơn 763.000 học sinh tiểu học, hiện có trên 502.000 em đang tham gia ăn bán trú tại trường. Ngoài ra, nhiều trường trung học cơ sở học 2 buổi/ngày cũng tổ chức ăn bán trú. Ước tính, mỗi ngày tại Hà Nội có hơn 1 triệu học sinh sử dụng bữa ăn ngay tại trường học.

Theo báo cáo của Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội, hiện có 1.455 trường học tự tổ chức nấu ăn; 647 trường liên kết với đơn vị cung cấp suất ăn; và 283 trường đặt suất ăn từ các đơn vị cung cấp bên ngoài. Toàn Thành phố hiện có 2.385 bếp ăn tập thể, căng tin trong trường học đang hoạt động.

Bữa ăn bán trú từ lâu đã trở thành một phần không thể thiếu trong hành trình học tập và phát triển của học sinh, đặc biệt là ở bậc mầm non và tiểu học. Tại toạ đàm “Bảo đảm an toàn thực phẩm và chất lượng bữa ăn học đường”, Phó Giám đốc Sở Y tế Hà Nội Vũ Cao Cương khẳng định, bữa ăn bán trú trong trường học có vai trò rất quan trọng, không chỉ đơn thuần là cung cấp năng lượng cho học sinh sau buổi học, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển thể chất, trí tuệ và cả tâm lý của các em.

Thế nhưng thực tế, đằng sau bữa cơm trưa tưởng chừng giản đơn ấy vẫn còn đó nhiều nỗi lo. Phó Giám đốc Sở Y tế Hà Nội Vũ Cao Cương cũng cho hay, để thực hiện công tác bảo đảm an toàn thực phẩm, Thành phố đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn, tăng cường bảo đảm an toàn thực phẩm trong và xung quanh trường học. Nhưng việc tổ chức thực hiện, đã xuất hiện những khó khăn đáng kể, đơn cử như việc trích xuất nguồn gốc, xuất xứ thực phẩm cung cấp cho bếp ăn trường học. Cái khó nữa là giấy tờ pháp lý truy xuất nguồn gốc của các cơ sở chăn nuôi, sản xuất, chế biến; quá trình sơ chế, chế biến tại trường học đòi hỏi phải chặt chẽ, tỉ mỉ, thường xuyên kiểm tra vệ sinh trang thiết bị dụng cụ, khám sức khỏe cho người sơ chế, chế biến; cá nhân bán thực phẩm xung quanh trường học thường có nhiều biến động; nguồn gốc thực phẩm không rõ ràng, dù chính quyền địa phương quyết liệt xử phạt.

Sau loạt thông tin về việc rau trôi nổi, không rõ nguồn gốc được “phù phép” vào bếp ăn học đường trên địa bàn Hà Nội đầu năm học 2025 - 2026, niềm tin của nhiều phụ huynh một lần nữa bị lung lay. “Khi cho con đi học có nhiều điều phải lo, trong đó có bữa ăn bán trú. Mỗi khi đọc được thông tin có ngộ độc thực phẩm hay thực phẩm không rõ nguồn gốc vào bếp ăn là lại giật mình thon thót. Chúng tôi tin tưởng nhà trường, nhưng sau những vụ việc như vậy, ai cũng thấy lo. Tôi và nhiều phụ huynh mong muốn có một hệ thống kiểm tra, giám sát chặt chẽ hơn, để bất kỳ suất ăn nào vào trường học cũng phải được kiểm chứng, truy xuất rõ ràng”, anh Lê Văn Bằng (phường Yên Sở) có con đang theo học tại Trường Tiểu học Pháp Vân bày tỏ băn khoăn.

Thực tế cho thấy, bên cạnh quy mô lớn, hệ thống cung ứng thực phẩm cho các trường học hiện nay còn phức tạp và chênh lệch về chất lượng. Một số trường có điều kiện tổ chức bếp ăn đạt chuẩn, đầu tư đầy đủ thiết bị bảo quản, giám sát camera nhưng cũng có không ít trường hiện vẫn thiếu cơ sở vật chất đạt chuẩn bếp một chiều, gây ra các nguy cơ trong chế biến thực phẩm. Các yếu tố như nhiệt độ cao mùa hè, nguồn cung rau củ không ổn định và tình trạng thực phẩm trôi nổi trên thị trường càng khiến công tác bảo đảm an toàn thực phẩm thêm phức tạp. Nhiều sự cố liên quan đến bữa ăn học đường không bắt nguồn từ ý thức chủ quan của nhà trường, mà từ lỗ hổng trong quản lý chuỗi cung ứng thực phẩm.

UBND thành phố Hà Nội và Sở Giáo dục và Đào tạo đã có nhiều chỉ đạo liên quan đến vấn đề an toàn bữa ăn học đường. Ngày 18/9, Chủ tịch Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh ký yêu cầu việc công tác đảm bảo bữa ăn bán trú cho học sinh trên địa bàn Thành phố. Nhằm nâng cao chất lượng bữa ăn bán trú, lãnh đạo Thành phố yêu cầu các đơn vị, địa phương tăng cường kiểm tra cả thường xuyên lẫn đột xuất với các cơ sở cung cấp nguyên liệu, suất ăn cho học sinh; đồng thời giám sát việc tổ chức bữa ăn tại trường. Trường hợp phát hiện vi phạm, phải tạm dừng ngay việc cung cấp, lựa chọn đơn vị thay thế đủ điều kiện; đồng thời xem xét, xử lý trách nhiệm hiệu trưởng nếu để xảy ra sai phạm.

Mới đây, Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội ký ban hành quyết định về việc thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành công tác tổ chức bữa ăn bán trú cho học sinh tại các trường học trên địa bàn Hà Nội năm học 2025-2026. Đoàn kiểm tra sẽ tiến hành kiểm tra đột xuất từ ngày 6/10/2025 đến ngày 31/5/2026 trên phạm vi toàn Thành phố, tại các phường, xã có tổ chức bữa ăn bán trú cho học sinh.

Từ những lo ngại thực tế, nhiều trường học tại Hà Nội đã chủ động siết chặt quy trình kiểm soát thực phẩm ngay từ khâu đầu vào, đồng thời đẩy mạnh sự phối hợp giữa nhà trường - phụ huynh - đơn vị cung cấp để không để “lọt” thực phẩm kém chất lượng vào bữa ăn của học sinh.

Tại trường Tiểu học Võ Thị Sáu (phường Cửa Nam), bà Phạm Thanh Hà (Phó Hiệu trưởng Trường Tiểu học Võ Thị Sáu) đã tâm huyết xây dựng quy trình về tổ chức bữa ăn bán trú tại nhà trường trước khi bước vào năm học.

Theo đó, nhà trường không tổ chức bếp ăn mà phối hợp với đơn vị cung cấp suất ăn sẵn. Với số lượng 373 học sinh, năm học 2025 - 2026, việc tổ chức bữa ăn bán trú tại nhà trường đã có đổi mới hơn so với những năm trước. Phó Hiệu trưởng nhà trường cho biết, nếu như năm trước, trường tự tìm nhà thầu, tổ chức đấu thầu và ký hợp đồng trực tiếp thì năm nay việc chọn các đơn vị do phường lựa chọn. Qua việc thực hiện rất nghiêm túc, bài bản, phường chọn được 3 đơn vị đủ tiêu chí cung cấp suất ăn. Trên cơ sở đó, trường đã thẩm định 3 đơn vị và chọn được 1 đơn vị đáp ứng đủ các tiêu chí, đồng thời nhận được sự đồng thuận từ tập thể trường và ban phụ huynh.

“Chúng tôi quyết định lựa chọn đơn vị cung cấp cho ít trường hơn so với hai đơn vị còn lại bởi chúng tôi tin rằng sẽ nhận được sự quan tâm và kiểm soát chặt chẽ hơn. Sau khi thống nhất, nhà trường ký hợp đồng, từ 8/9, đơn vị chính thức cung cấp suất ăn cho học sinh”, bà Hà chia sẻ.

Hàng ngày nhà trường đều lấy ý kiến phản hồi của giáo viên và học sinh. Cuối tuần sẽ tổng hợp và góp ý với đơn vị cung cấp để điều chỉnh nếu cần. Bản thân Ban giám hiệu cũng bắt buộc phải ăn thử trước học sinh 15 phút để đảm bảo an toàn.

Liên quan đến thẩm định hồ sơ năng lực và kiểm soát an toàn thực phẩm của đơn vị cung cấp, bà Phạm Thanh Hà cho hay, hồ sơ năng lực của công ty đã được nộp cho phường và cho trường, trong đó ghi rõ nguồn nhập thực phẩm. Nhưng nhà trường không chỉ dựa vào hồ sơ mà còn kiểm tra thực tế. Theo hợp đồng, hằng tháng nhà trường tổ chức kiểm tra đột xuất. Tháng 9 vừa rồi, trường đã có đoàn đi kiểm tra an toàn thực phẩm và hóa đơn xuất nhập nguyên liệu để đối chiếu.

Tại trường mầm non công lập trên địa bàn thành phố Hà Nội, yêu cầu chung là phải có bếp nấu tại chỗ. Mọi khâu sơ chế nguyên liệu như rau, thịt, cá đều được kiểm tra vệ sinh cẩn thận; nhân viên bếp ăn tuân thủ phân công rõ ràng, sử dụng găng tay, khẩu trang đúng quy định. Dụng cụ lưu mẫu thức ăn được tiệt trùng và bảo quản theo đúng quy trình, trong khi nguồn gốc thực phẩm cũng được kiểm tra kỹ lưỡng, giúp bảo đảm an toàn từ khâu nhập hàng đến khâu chế biến.

Bà Vũ Thị Kiều Nga (Hiệu trưởng Trường Mầm non Quan Hoa) cho hay, để nấu suất ăn cho 280-290 trẻ mầm non mỗi ngày, quá trình từ giao nhận nguyên liệu đến chế biến sẽ được tiến hành trong khoảng 2,5-3 tiếng, từ 7h30 đến 10h15. Yêu cầu đối với đơn vị cung cấp thực phẩm phải được UBND phường thẩm định hồ sơ và kiểm tra thực tế. Để đảm bảo an toàn, nhà trường tuyệt đối không nhận thực phẩm sơ chế sẵn, tất cả đều phải còn nguyên vỏ, nguyên khối. Nếu phát hiện sản phẩm có vấn đề trong quá trình sơ chế, nhân viên bếp báo ngay cho Ban giám hiệu, y tế để lập biên bản, chụp hình, đồng thời yêu cầu đổi trả.

“Trong chế biến, nhân viên bếp tuân thủ quy định về bảo hộ lao động, phân tách sống - chín. Suất ăn sau khi nấu đều được lưu mẫu 24 giờ theo đúng quy định, có niêm phong và hồ sơ để đối chiếu khi cần. Nhờ vậy, đến nay trường chưa xảy ra sự cố mất an toàn thực phẩm”, bà Vũ Thị Kiều Nga nói.

Bên cạnh đó, ngoài kiểm tra nội bộ, hằng năm trường còn phối hợp cùng phường và phụ huynh tham gia kiểm tra cơ sở cung ứng. Tháng 9 vừa qua, trường đã đi kiểm tra đơn vị cung cấp sữa; sang tháng 10 sẽ kiểm tra cơ sở cung cấp thực phẩm. Phụ huynh cũng được mời đi cùng để giám sát. Bên cạnh đó, đoàn kiểm tra của UBND phường, y tế, thú y cũng thường xuyên đến bếp ăn của trường để xét nghiệm, kiểm tra quy trình, hồ sơ bán trú.

Đảm bảo an toàn thực phẩm trong các bếp ăn tập thể, đặc biệt là bữa trưa tại trường học đang trở thành vấn đề được xã hội quan tâm hơn bao giờ hết. Để mỗi suất ăn đến tay học sinh thực sự an toàn, đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ giữa cơ quan quản lý, nhà trường và phụ huynh. Hơn hết, sự có mặt của phụ huynh không chỉ giúp tăng tính minh bạch trong quy trình mà còn thể hiện vai trò đồng hành, giám sát để bảo vệ sức khỏe cho chính con em mình.

“Để xây dựng được quy trình khép kín, bài bản và khoa hoc, tập thể nhà trường có sự thống nhất cao và yếu tố quan trọng chính là sự đồng hành của cha mẹ học sinh. Dó đó, quá trình giao nhận suất ăn được các tổ của nhà trường giám sát chặt chẽ. Tổ giám sát có sự tham gia của Ban giám hiệu, giáo viên, nhân viên y tế, đại diện Công đoàn và đại diện cha mẹ học sinh. Khi xe chở suất ăn đến, tổ giám sát sẽ kiểm tra ngay, bước đầu tiên là cảm quan, xem suất ăn còn nóng, trình bày thế nào; sau đó cân chi tiết để so sánh với định lượng trong hợp đồng. Phụ huynh trực tiếp kiểm tra ngẫu nhiên một suất sau đó mới chia về lớp cho học sinh”, Phó Hiệu trưởng Trường Tiểu học Võ Thị Sáu cho biết.

Sau khi trực tiếp xem suất ăn trưa của con, anh Vũ Long (con học lớp 4, trường Tiểu học Võ Thị Sáu) chụp hình và ngay lập tức chia sẻ lên nhóm của phụ huynh lớp. Ạnh Long đánh giá nhà trường đã rất chu đáo, khi được trực tiếp kiểm tra, phụ huynh có thể đánh giá bữa ăn hàng ngày của con có đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, đầy đủ dinh dưỡng và đúng định lượng hay không. Nhờ đó, phụ huynh yên tâm hơn và được củng cố niềm tin vào cam kết của nhà trường về chất lượng suất ăn.

Hay tại trường Tiểu học Quang Trung, hiện có tới 99% học sinh ăn bán trú, để minh bạch thông tin, nhà trường công khai thực đơn và nguồn gốc nguyên liệu trên bảng tin đặt tại khu vực thuận tiện cho phụ huynh theo dõi.

Tại Trường Mầm non Hồng Vân (xã Hồng Vân), nhà trường cũng đã phối hợp với đại diện Ban phụ huynh học sinh kiểm tra chặt chẽ chất lượng thực phẩm đầu vào, giám sát quy trình chế biến thức ăn, thực hiện lưu mẫu thực phẩm và mẫu thức ăn đầy đủ.

Cô Nguyễn Thị Hòa (Hiệu trưởng Trường Mầm non Hồng Vân) chia sẻ: Để trẻ có đầy đủ sức khỏe vui chơi và học tập, nhà trường luôn chú trọng từng khâu trong chế biến thực phẩm. Đối với bộ phận chế biến thực phẩm, nhà trường yêu cầu phải quan sát kỹ khi nhận thực phẩm, ngâm, rửa thật kỹ rồi mới đưa vào chế biến. Bếp ăn của nhà trường tuân thủ theo quy trình một chiều, với mục đích bảo đảm vệ sinh, an toàn thực phẩm.

Song song với việc giám sát chặt chẽ an toàn thực phẩm, nhiều trường tiểu học tại Hà Nội còn lồng ghép giáo dục dinh dưỡng cho học sinh thông qua các hoạt động trải nghiệm. Các em được tìm hiểu về tháp dinh dưỡng, học cách phân biệt thực phẩm sạch - bẩn, từ đó hình thành thói quen ăn uống khoa học. Đây được coi là phương pháp vừa bảo đảm bữa ăn an toàn, vừa khơi dậy ý thức tự chăm sóc bản thân từ khi còn nhỏ.

Nhìn nhận thực tế, ở những trường có bữa ăn được tổ chức tốt, học sinh thường khỏe mạnh, ít nghỉ học, tinh thần học tập tích cực hơn. Phụ huynh cũng yên tâm công tác, góp phần tạo nên môi trường giáo dục ổn định, bền vững. Từ việc “ăn gì, ăn như thế nào” đến “ai chịu trách nhiệm”, tất cả đều cần được nhìn nhận một cách nghiêm túc. .

Năm học 2025 - 2026 là một năm học rất đặc biệt, khi lần đầu tiên Hà Nội triển khai thực hiện Nghị quyết 18/2025/NQ-HĐND về việc quy định cơ chế hỗ trợ bữa ăn bán trú cho học sinh Tiểu học, đồng thời đẩy mạnh công tác quản lý an toàn thực phẩm theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Để bảo an toàn thực phẩm trong bữa ăn học đường, để mỗi ngày đến trường thực sự là một ngày vui, an toàn và khỏe mạnh với các em học sinh, cần phải có sự vào cuộc đồng bộ của hệ thống chính trị, các nhà quản lý, chính quyền cơ sở, thực hiện tốt công tác kiểm tra, giám sát, bảo đảm chế biến thực phẩm an toàn và truy xuất được nguồn gốc thực phẩm.

Các chuyên gia và nhà quản lý cho rằng, trường học cần hợp đồng với nhà cung cấp uy tín, có đầy đủ giấy tờ pháp lý để có thể truy xuất nguồn gốc tới tận nơi sản xuất, trồng trọt, chăn nuôi. Kiểm soát chặt chẽ các khâu sơ chế - chế biến - bảo quản - vận chuyển thực phẩm bảo đảm vệ sinh theo 5 nguyên tắc của Tổ chức Y tế thế giới là: Giữ sạch; tách riêng; nấu chín; bảo quản ở nhiệt độ an toàn; nước và nguyên liệu thực phẩm an toàn. Bếp ăn bảo đảm một chiều, đầy đủ trang thiết bị nhà bếp còn sử dụng tốt… Có tổ tự giám sát an toàn thực phẩm, nâng cao chất lượng giám sát các kỹ năng thực hành cụ thể theo sổ kiểm thực 3 bước và thực hành thành thạo thành thói quen các kỹ năng trong quá trình chế biến như quy trình rửa tay 6 bước, quy trình đeo găng tay/tháo găng tay, quy trình đeo khẩu trang, tháo khẩu trang đúng cách, quy trình khử khuẩn dụng cụ...

----------------------------

Nội dung: Phương Ngân - Thiết kế: P.T