Từ năm 2018, đóng BHXH theo thu nhập thực tế

Theo quy định của điều 90 Bộ luật Lao động sửa đổi năm 2012, tiền lương sẽ gồm 3 bộ phận cấu thành là mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác. Nếu đúng theo tinh thần đó, từ ngày 1/5/2013, việc đóng BHXH phải thực hiện theo các căn cứ tiền lương  trên. Tuy nhiên, nếu áp dụng trong giai đoạn hiện nay sẽ rất khó khăn cho doanh nghiệp và người lao động (ở đây phải hiểu là đóng cho toàn bộ phần thu nhập thực tế của người lao động), mà  nếu doanh nghiệp khó khăn thì lại ảnh hưởng tới vấn đề việc làm. Do đó, nguyên tắc tính BHXH theo Luật BHXH sửa đổi năm 2014 sẽ được thực hiện theo lộ trình như sau: Từ nay tới năm 2016 sẽ tính như quy định hiện hành. Từ năm 2016 đến hết năm 2017, việc tính BHXH sẽ căn cứ theo tiền lương và phụ cấp. Từ năm 2018, khi tiền lương được tính đúng, tính đủ thì việc tính BHXH sẽ hoàn toàn tuân theo quy định điều 90 của Bộ luật Lao động năm 2012.

PV: Nếu vậy thì yếu tố “phụ cấp” và “các khoản bổ sung” sẽ được căn cứ vào đâu, thưa bà?

Bà Trần Thị Thúy Nga: Theo nhiều chuyên gia, mức lương trong thang bảng lương hiện chỉ phản ánh được một phần thu nhập thực tế của người lao động, vì hiện nay việc đóng BHXH vẫn chủ yếu căn cứ theo thang bảng lương của doanh nghiệp báo cáo. Do đó, tới giai đoạn 2018, vấn đề này sẽ cần tới sự tham gia của các chuyên gia lĩnh vực tiền lương trong việc xác định đầy đủ tiền lương, các loại phụ cấp và các khoản bổ sung khác.   Đặc biệt, “khoản bổ sung khác” này bình thường không được chia đều theo từng tháng mà có khi tới tận cuối năm, doanh nghiệp mới tính toán lỗ lãi. Lúc này, người lao động mới được nhận. Trong khi đó, việc thu BHXH được thực hiện xong theo từng tháng. Vì thế,  năm 2018 sẽ là lúc cần tính toán cụ thể các căn cứ của mức lương để đóng BHXH.  Được biết, lộ trình xây dựng tiền lương tối thiểu tương xứng với mức sống tối thiểu được xác định là năm 2017. Theo thông lệ, vào quý 2/2015, Hội đồng tiền lương quốc gia sẽ họp xác định mức đề xuất tăng lương tối thiểu vùng cho năm 2016.

PV: Thưa bà, hiện nhiều người lao động thắc mắc, nếu họ về hưu trước ngày Luật BHXH sửa đổi năm 2014 có hiệu lực, thì lương hưu của họ có tính theo quy định mới không?

Bà Trần Thị Thúy Nga: Để đảm bảo nguyên tắc đóng - hưởng và khả năng cân đối quỹ hưu trí và tử tuất trong dài hạn, Luật BHXH sửa đổi năm 2014 đã quy định tăng dần thời gian đóng BHXH để đạt tỷ lệ hưởng lương hưu tối đa 75% khi có đủ 30 năm đối với nữ và 35 năm đối với nam. Cụ thể: NLĐ nghỉ việc hưởng lương hưu trước ngày 01/01/2018 thì cách tính lương hưu vẫn thực hiện như quy định của Luật BHXH hiện hành. NLĐ nghỉ việc hưởng lương hưu từ ngày 01/01/2018 trở đi, thì mức lương hưu được tính: Lao động nam nghỉ hưu vào năm 2018 là 16 năm, năm 2019 là 17 năm, năm 2020 là 18 năm, năm 2021 là 19 năm, từ năm 2022 trở đi là 20 năm, sẽ được tính bằng 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH.  Lao động nữ nghỉ hưu từ năm 2018 trở đi thì 15 năm đóng BHXH được tính bằng 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH. Sau đó cứ thêm mỗi năm đóng BHXH, NLĐ (cả nam và nữ) được tính thêm 2%; mức tối đa bằng 75%. Đối với NLĐ nghỉ hưu trước tuổi quy định do suy giảm khả năng lao động, mức lương hưu hằng tháng giảm trừ 2% cho mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi quy định.

PV: Đối với NLĐ làm việc trong khu vực Nhà nước, cách tính lương hưu có gì thay đổi không, thưa bà?

Bà Trần Thị Thúy Nga: Ngoài sửa đổi về cách tính tỷ lệ hưởng lương hưu như đã nêu trên, Luật BHXH sửa đổi năm 2014 còn có một số sửa đổi hướng tới bảo đảm sự công bằng, bình đẳng trong tham gia và thụ hưởng các chế độ BHXH giữa NLĐ trong khu vực Nhà nước và ngoài Nhà nước, cũng như bảo đảm nguyên tắc đóng - hưởng, hướng tới mục tiêu bảo đảm khả năng cân đối quỹ hưu trí và tử tuất trong dài hạn. Cụ thể: Sửa đổi cách tính mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH để tính lương hưu đối với NLĐ thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định theo hướng có lộ trình tiến tới tính bình quân toàn bộ thời gian đóng như NLĐ thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định.

Trong đó, đối với người bắt đầu tham gia BHXH trước ngày luật này có hiệu lực thi hành thì vẫn tính bình quân 5 năm, 6 năm, 8 năm hoặc 10 năm cuối cùng trước khi nghỉ hưu như Luật BHXH năm 2006. Đối với người bắt đầu tham gia BHXH từ ngày 01/01/2016 đến ngày 31/12/2019, thì tính bình quân của tiền lương tháng đóng BHXH của 15 năm cuối trước khi nghỉ hưu. Đối với người bắt đầu tham gia BHXH từ ngày 01/01/2020 đến ngày 31/12/2024  thì tính bình quân của tiền lương tháng đóng BHXH của 20 năm cuối trước khi nghỉ hưu. Đối với người bắt đầu tham gia BHXH từ ngày 01/01/2025 trở đi thì tính bình quân của tiền lương tháng đóng BHXH của toàn bộ thời gian. Như vậy, người sớm nhất có thể áp dụng cách tính toàn bộ quá trình phải là người nghỉ hưu từ năm 2045 trở đi.

Luật BHXH sửa đổi cũng quy định điều chỉnh tiền lương đã đóng BHXH theo hướng: Đối với người tham gia BHXH từ trước ngày luật này có hiệu lực thi hành thì việc điều chỉnh tiền lương đã đóng BHXH vẫn thực hiện như quy định hiện hành (điều chỉnh theo mức lương cơ sở tại thời điểm hưởng chế độ hưu trí).

Đối với người bắt đầu tham gia BHXH từ ngày luật này có hiệu lực thi hành, tiền lương đã đóng BHXH được điều chỉnh trên cơ sở chỉ số giá sinh hoạt của từng thời kỳ áp dụng cho mọi NLĐ, không phân biệt NLĐ thuộc khu vực Nhà nước hay ngoài Nhà nước (người sớm nhất có thể áp dụng cách điều chỉnh này phải là người nghỉ hưu từ năm 2036 trở đi).

PV: Xin trân trọng cảm ơn bà!

K.Thoa (thực hiện)