Đào tạo nghề ở Việt Nam: Khi nào lượng mới chuyển thành chất

Bài 1: Giáo dục nghề nghiệp lệch pha với khu vực

Nghị quyết 29 về đổi mới giáo dục nhấn mạnh quan điểm thực học, thực nghiệp để xã hội có lòng tin vào giá trị đích thực của văn bằng. Thế nhưng cho đến thời điểm này, Việt Nam vẫn chưa xây dựng khung trình độ cấp quốc gia cũng như chưa có chính sách công nhận năng lực, trình độ của người lao động trải nghiệm qua thực tiễn lao động và nghề nghiệp.

Việt Nam chưa có khung trình độ quốc gia

Lâu nay các trường ĐH, CĐ và đào tạo nghề, trung cấp chuyên nghiệp vẫn công bố chuẩn đầu ra nhưng vì Việt Nam chưa có khung trình độ quốc gia nên các tiêu chí chưa được nhất quán. Điều này gây khó khăn cho người lao động trong quá trình hội nhập thị trường lao động. Thừa nhận giáo dục nghề nghiệp Việt Nam hiện đang lệch với khung trình độ ASEAN, Thứ trưởng Bộ GD- ĐT Bùi Văn Ga cho biết: “Cái khó trong việc xây dựng khung trình độ quốc gia của nước ta ở chỗ hiện nay tồn tại song song trung cấp và trung cấp nghề, cao đẳng và cao đẳng nghề nên không tương thích với khung trình độ tham chiếu ASEAN”.

Một nguyên nhân khác, theo ông Hoàng Ngọc Vinh - Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp, Bộ GD-ĐT, Việt Nam không có chính sách công nhận năng lực, trình độ của người lao động trải nghiệm qua thực tiễn lao động và nghề nghiệp. Người bằng cấp thấp nhưng nhiều kinh nghiệm, có thể xử lí tình huống công việc tốt nhưng không được thừa nhận. Thực tế, này xảy ra khá phổ biến trong ngành giáo dục khi đối với những giáo viên có kinh nghiệm dạy 10 năm song chỉ vì tốt nghiệp CĐ vẫn có nguy cơ mất việc do chưa có bằng ĐH theo tiêu chuẩn đầu vào của ngành. Vụ việc hàng trăm giáo viên ở Bắc Ninh bị đẩy ra đường vừa qua là một ví dụ. Câu hỏi đặt ra, 1 người tốt nghiệp CĐ nhưng có 10 năm kinh nghiệm làm việc liệu năng lực có bằng cử nhân mới tốt nghiệp ĐH không? Thậm chí, điều này xảy ra với cả lao động vào Việt Nam khi bị hạn chế bởi các quy định về bằng cấp. Chuyên gia nhiều khi chỉ giỏi kĩ năng, được cấp bằng nước ngoài về Việt Nam có khi không được công nhận. Như vậy, vừa gây khó cho người học, người sử dụng lao động cũng như quá trình hội nhập của Việt Nam với thế giới thêm khó khăn.

Cần có bộ tiêu chuẩn nghề

Trước những bất cập của việc chưa có khung trình độ quốc gia khiến văn bằng hiện được cấp theo trình độ đào tạo nhưng không có sự tin tưởng của xã hội nói chung, người sử dụng lao động nói riêng. Chuyện bằng cấp liên thông không được chấp nhận ở nhiều nơi cũng phần nhiều do kiểm định chất lượng còn kém, chưa phát huy tác dụng. Do vậy, đã đến lúc “Việt Nam cần có bộ tiêu chuẩn nghề để nếu người lao động đạt đến mức này thì được tuyển vào hoặc loại ra” - ông Vinh đề xuất.

Nhu cầu bức thiết hiện nay là cần có cơ quan thống nhất quản lí văn bằng quốc gia. Muốn vậy phải thống nhất quản lí nhà nước, các bộ ngành cần ngồi lại với nhau để có bộ tiêu chuẩn, quy định chung. Thứ trưởng Bùi Văn Ga cho hay, theo dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp đang hoàn thiện thì các hệ đào tạo này sẽ được thống nhất với nhau. Khi đó, việc phân chia các mức độ trong khung trình độ quốc gia sẽ tương thích với khung trình độ tham chiếu ASEAN. Hiện Bộ GD-ĐT và Bộ Lao động -Thương binh và Xã hội cùng các chuyên gia sẽ xác định các yêu cầu về kiến thức, năng lực mà người lao động cần đạt được ở mỗi cấp độ. Căn cứ vào đó, các cơ sở giáo dục ĐH, cơ sở giáo dục nghề nghiệp xây dựng chuẩn đầu ra và chương trình đào tạo phù hợp. Đồng thời, Bộ GD- ĐT đang hoàn thiện đề án phát triển và thực hiện khung trình độ quốc gia Việt Nam để tháng 11/2014 trình các cấp có thẩm quyền phê duyệt, ban hành.

Bài 2: Năng suất lao động Việt Nam và bảng vàng trên đấu trường khu vực

Hữu Thành