Con đường nào cho cá tra Việt Nam?

Mỹ áp mức thuế chống bán phá giá cao với cá tra-basa của Việt Nam

“Bảo hộ” quá mức

Thông tin từ Bộ Công Thương cho biết, với việc DOC áp mức thuế chống bán phá giá đối với cá tra – basa Việt Nam lên mức 7,74USD/1kg (trước đây là 2,39 USD/1kg), cao hơn 3,2 lần so với mức thuế mà Mỹ đưa ra trong quyết định sơ bộ POR13 (rà soát hành chính thuế chống bán phá giá lần thứ 13) trước đó, cao gấp 9,7 lần so với mức thuế kỳ POR12 mà cá tra Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ phải chịu. Đây cũng là mức thuế cao nhất từ trước đến giờ và chưa từng xảy ra trong lịch sử áp thuế chống bán phá giá của Mỹ đối với Việt Nam.

Các doanh nghiệp cần tìm phát triển các thị trường mới thay vì chỉ quan tâm đến thị trường truyền thống.

Theo quyết định trên của DOC, chỉ còn lại 2 doanh nghiệp Việt Nam có thể xuất khẩu cá tra vào thị trường này, trong khi đó có đến 9 doanh nghiệp nằm trong nhóm được hưởng mức thuế riêng biệt, nhưng vẫn phải chịu thuế chống bán phá giá vào Mỹ với mức dao động từ 3,87 USD/kg; số còn lại sẽ bị áp ở mức thuế cao nhất là 7,74USD/1 kg.

Đánh giá về hành động của Mỹ đối với cá tra Việt Nam, các chuyên gia kinh tế nhận định, mức áp thuế trên đã giáng một đòn mạnh vào các nhà bán buôn, bán lẻ và kinh doanh cá tra Việt Nam.

Đây sẽ là một trong những nguyên nhân khiến giá thành sản xuất mặt hàng nông sản này tăng cao, đẩy người nuôi trồng cá tra rơi vào cảnh khó khăn, thậm chí là thua lỗ; còn đối với các doanh nghiệp thì con đường đưa cá tra vào Mỹ gần như không còn.

"Đây là mức thuế cao nhất đối với con cá tra Việt Nam xuất khẩu vào thị trường Mỹ từ trước đến nay. Bởi lẽ, hiện mức giá xuất khẩu cá tra vào thị trường này đã là 4-5 USD/kg, những với mức áp thuế hiện nay là gần 8 USD/kg, cao gần gấp đôi mức giá cũ, nếu như tiếp tục đầu tư doanh nghiệp chỉ có lỗ.

Tuy nhiên, nếu không đầu tư thì không thể thu hồi vốn, cùng với đó là tình trạng lao động thiếu trong ngành này chắc chắn sẽ tăng cao", đại diện một doanh nghiệp xuất khẩu cá tra cho biết.

Trước việc quyết định áp thuế chống phá giá với cá tra Việt Nam của Mỹ, đại diện Bộ Công Thương cho biết, hiện Bộ vẫn đang phối hợp chặt chẽ với Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam để trao đổi thông tin và nêu ý kiến với các cơ quan chức năng của Mỹ.

Bộ Công Thương cũng cho rằng, mức thuế mà Mỹ đưa ra là “không khách quan và mang tính bảo hộ quá mức”. Bộ Công Thương đề nghị phía Mỹ xem xét, điều chỉnh lại cách xác định mức thuế đối với các công ty liên quan của Việt Nam trên nguyên tắc khách quan, tuân thủ quy định của WTO và tạo sự công bằng cho tất cả các bên.

Cũng liên quan đến vấn đề trên, ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký VASEP cho rằng, những vấn đề Việt Nam đang gửi kiến nghị đến Mỹ là hết sức hợp lý và có đủ cơ sở cho thấy Mỹ đã áp dụng các điều luật không phù hợp WTO.

Điều này đã và đang ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động kinh doanh, xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam. Vì thế, phía Mỹ cần xem xét lại quy định đã ban hành, nếu phía Mỹ không xem xét lại các điều kiện đối với mặt hàng xuất khẩu cá tra của của Việt Nam một cách thỏa đáng, thì Việt Nam có thể khởi kiện lên Tòa án Thương mại quốc tế ở Mỹ.

Con đường nào cho cá tra?

Khó khăn hiện hữu với các doanh nghiệp kinh doanh, xuất khẩu cá vào Mỹ đang hiện hữu trước mắt. Tuy nhiên, điều khiến nhiều người lo lắng hơn cả đó chính là đường đi của con cá tra sẽ ra sao sau phán quyết này. Cố bám thị trường hay thay đổi thị trường? đó là câu hỏi được đưa ra của không ít các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra trong giai đoạn hiện nay. Thế nhưng, việc thay đổi thị trường có an toàn và phát triển bền vững hay không, đó lại là vấn đề chưa thể khẳng định.

Thông tin từ VASEP cho biết, từ sự điều chỉnh có tính vô lý của Mỹ, hiện một số doanh nghiệp đã có ý định chuyển hướng xuất khẩu sang một số thị trường khác như: Trung Quốc, châu Âu…

Thông tin trên không phải là không có cơ sở bởi lẽ, theo thống kê từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (Bộ NNPTNT), năm 2017, Trung Quốc đã vươn lên trở thành thị trường tiêu thụ cá tra – ba sa lớn nhất của Việt Nam khi chiếm tỉ trọng lên đến 23%. Hai tháng đầu năm 2018, kim ngạch xuất khẩu cá tra Việt Nam sang Trung Quốc cũng tăng lên mức 23,9% so với cùng kỳ 2017.

Đánh giá về thị trường trên, các chuyên gia kinh tế cho rằng, Trung Quốc là thị trường tiềm năng đối với cá tra Việt Nam, vì đây là thị trường có sức tiêu thụ lớn đối với mặt hàng thủy sản này, giá cả thuận lợi, vận chuyển dễ dàng và tiết giảm được nhiều chi phí. Tuy nhiên, sự ổn định của thị trường Trung Quốc, vấn đề kiểm định, xuất khẩu tiểu ngạch, tính rủi do cao…luôn khiến nhiều doanh nghiệp lo ngại, bởi bài học về một số nông sản “được mùa, mất giá” vẫn còn hiện hữu.

Bên cạnh thị trường tiềm năng là Trung Quốc, một thị trường tiềm năng khác cũng được các nhà chuyên môn đưa ra đó chính là thị trường tiêu thụ trong nước, đặc biệt là thị trường miền Bắc. Thực tế cho thấy, năm 2017, cá tra – ba sa Việt Nam sau thời gian “khủng hoảng” đầu ra mới được Bộ NNPTNT tổ chức hội chợ “chính thống” giới thiệu sâu rộng loại thủy sản này ở miền Bắc. Tuy nhiên, hiện mức tiêu thụ vẫn chưa thật sự lớn, bởi phần lớn mặt hàng này mới chỉ xuất hiện ở một vài siêu thị như: Fivimart, Big C, Metro…trong khi đó, thị trường bán lẻ miền Bắc vẫn còn rất nhiều tiềm năng.

Bà Vũ Thị Hậu, Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Nhất Nam (chuỗi siêu thị Fivimart) cho biết, lâu nay các doanh nghiệp chủ yếu đầu tư cho xuất khẩu mặt hàng cá tra, trong khi thị trường nội địa lại bỏ ngỏ sẽ dẫn tới nhiều khó khăn, nhất là trong điều kiện các thị trường xuất khẩu ngày càng thắt chặt.

Cũng theo bà Hậu, kể từ khi Bộ NNPTNT kết nối cho các doanh nghiệp đưa cá tra ra miền Bắc, hiện hệ thống siêu thị Fivimart tại phía Bắc đã phân phối một số sản phẩm cá tra - basa như basa cắt khúc đông lạnh, cá kho tộ... Mặc dù mức tiêu thụ khoảng 5 tấn/tháng, tuy nhiên, đây cũng là mặt hàng được người tiêu dùng Hà Nội khá yêu thích, điều đó cho thấy tiềm năng là rất lớn.

Việc mở rộng thị trường nội địa, tìm kiếm thị trường mới thay vì chú trọng một thị trường truyền thống trong giai đoạn cạnh tranh gay gắt và vấn đề bảo hộ từ các nước liên tục xuất hiện, là việc làm cấp thiết và cực kỳ quan trọng.

Tuy nhiên, để tránh những rủi do không đáng có, các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản cần sự tiếp cận thị trường bài bản, quy củ, trong quá trình lưu giữ hồ sơ, quá trình thống kê và tính toán chi phí của chúng ta trong quá trình từ nuôi trồng, đánh bắt cho tới chế biến, bảo quản và phân phối thủy sản...

Để áp ứng được yêu cầu trên, các doanh nghiệp phải có sự đồng hành của các cơ quan quản lý nhà nước, các cơ quan hiệp hội và kể cả các cơ quan địa phương. Đặc biệt, cần hết sức coi trọng vấn đề truyền thông, bởi đây là kênh quan trọng không chỉ giúp các doanh nghiệp nắm rõ được yêu cầu của thị trường, mà còn hỗ trợ doanh nghiệp trình giới thiệu, quảng bá về quy tình đánh bắt và chế biến thủy hải sản một cách hết sức hợp quy định, khoa học, đảm bảo an toàn…

Đỗ Đạt