Bài cuối: Chưa ảnh hưởng nhưng không thể thờ ơ

	Bài 1: Khi công nhân vẫn lơ mơ 4.0
	Cách mạng 4.0 là gì và ảnh hưởng như thế nào?

Người lao động lợi và thiệt gì từ cách mạng 4.0?

Nếu Cách mạng 4.0 diễn ra một cách nhanh chóng theo hướng tự động hóa, robot hóa các công đoạn trong sản xuất thì người lao động sẽ được nghỉ ngơi nhiều hơn. Ví dụ, một dây chuyền sản xuất trước đây phải cần đến 50 lao động, nếu ứng dụng công nghệ số hóa, tự động và sử dụng robot thay nhân công thì chắc chắn chỉ cần 2-3 người điều khiển dây chuyền là xong.

Nhiều doanh nghiệp đã đầu tư công nghệ hiện đại và công nhân cũng đã đủ kiến thức để vận hành

Cạnh đó, thời gian trực tiếp làm việc sẽ được rút ngắn.Tuy nhiên, mặt trái của cách mạng 4.0 là nó có thể gây ra sự bất bình đẳng. Đặc biệt là có thể phá vỡ thị trường lao động. Khi tự động hóa thay thế lao động chân tay trong nền kinh tế, khi robot thay thế con người trong nhiều lĩnh vực, hàng triệu lao động trên thế giới có thể rơi vào cảnh thất nghiệp.

Thế giới đã từng trải qua 3 cuộc Cách mạng công nghiệp và nay là cách mạng lần thứ 4, chiếu theo cội nguồn lịch sử, mỗi cuộc cách mạng đều góp phần tăng năng suất lao động, làm ra nhiều của cải vật chất cho xã hội, tiện ích cho con người. Và bản thân người lao động phải tự thích nghi với hoàn cảnh mới.

Nhìn lại 3 Cuộc cách mạng Công nghiệp đã qua, chưa thấy cuộc cách mạng nào làm xáo trộn thị trường lao động theo hướng cực đoan, rằng lao động sẽ bị thất nghiệp nhiều. Bởi thế, với làn sóng của cuộc cách mạng 4.0 chúng ta có quyền tin tưởng thị trường lao động sẽ được cơ cấu lại, chứ không đến mức bi quan rằng hàng loạt lao động chân tay, lao động văn phòng bị “thất nghiệp”

Việt Nam trước ngưỡng cách mạng 4.0 ra sao?

Với những gì đề cập ở trên về những lĩnh vực sẽ bị thay đổi từ Cách mạng 4.0, có thể khẳng định 5 năm tới, hệ thống máy móc, công nghệ mà các doanh nghiệp đã đầu tư (nếu chưa hết niên hạn sử dụng) vẫn hoạt động bình thường. Những doanh nghiệp mới, những công ty mới chắc chắn sẽ nhập khẩu những công nghệ tiên tiến có hàm lượng chất xám (tự động hóa) rất cao.

Đi kèm đó, hệ thống Robot nhập khẩu (cũng có thể sản xuất trong nước) sẽ được sử dụng rộng rãi trong các công trình liên quan đến hầm lò, bốc dỡ bến cảng, sân bay. Tỷ lệ các thiết bị công nghệ trong kỷ nguyên cách mạng 4.0 theo dự đoán trong vòng 5- 10 năm tới ở Việt Nam vào khoảng 30- 40%.

Riêng các lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), Vạn vật kết nối - Internet of Things (IoT) và dữ liệu lớn (Big Data).Trên lĩnh vực công nghệ sinh học, Cách mạng 4.0 tập trung vào nghiên cứu để tạo ra những bước nhảy vọt trong nông nghiệp, thủy sản, y dược, chế biến thực phẩm, bảo vệ môi trường, năng lượng tái tạo, hóa học và vật liệu... có thể nói đây vẫn là thách thức lớn đối với đội ngũ khoa học Việt Nam.

Để cách mạng 4.0 thành công trong lĩnh vực này, đòi hỏi tính sáng tạo của các nhà khoa học, các doanh nghiệp Việt Nam rất lớn. Bởi thế, xét trong bối cảnh hiện nay. Việc “đáp ứng” dòng chảy cách mạng 4.0 là cả một thời gian dài chứ không phải một sớm, một chiều.

Chúng ta chuẩn bị tâm thế để đáp ứng thời kỳ chuyển động Công nghiệp lần thứ 4 để tạo ra những sản phẩm có chất lượng, có hàm lượng chất xám cao để cạnh tranh trên thương trường. Đồng thời, nâng cao hơn năng suất lao động. Chính vì thế, đối với người lao động không nên quá lo lắng về câu chuyện mất việc làm trong thời gian tới.

Cần sự vào cuộc của các cơ quan chuyên môn

“Nước xa không cứu được lửa gần”- để chuẩn bị mọi tâm thế trước làn sóng Cách mạng 4.0 mỗi người lao động cần tiếp tục nâng cao tay nghề, trình độ chuyên môn cũng như ngoại ngữ nhằm đáp ứng trong sự thay đổi về công nghệ, cơ chế quản trị mà thôi.

Tuy nhiên, cái khó ló cái khôn - khi trao đổi với chúng tôi nhiều CNLĐ chia sẻ, do gánh nặng của cuộc sống mưu sinh, không có nhiều thời gian và tiền bạc để đầu tư đi học, nâng cao tay nghề, làm chủ công nghệ nên họ đã lựa chọn giải pháp vừa đi làm vừa tranh thủ học lấy những nghề giản đơn để nếu phải nghỉ làm ở KCN – CX còn có cái “cần câu cơm”.

Anh Nguyễn Văn Thái, quê Nam Định, đang làm việc cho một công ty nước ngoài tại KCN Nội Bài nói rằng: “Qua các phương tiện truyền thông tôi biết được cuộc cách mạng 4.0 đang bùng nổ và những lao động giản đơn như tôi rất có thể sẽ bị máy móc hiện đại thay thế. Nhưng vì không có điều kiện để đi học nên hơn một năm nay tôi đã vừa làm vừa tranh thủ học nghề sửa chữa điện lạnh.

Lý do nếu phải nghỉ làm ở công ty, tôi cũng có một nghề để mưu sinh. Sau hơn một năm học nghề, tôi cảm thấy mình đã tự tin với công việc sửa chữa điện lạnh và đó sẽ là “cần câu cơm” của tôi nếu tôi phải nghỉ làm ở công ty”.

Cùng chung suy nghĩ giống anh Thái, chị Trần Thị Ba, quê Lạng Sơn, đang làm việc tại Công ty Canon (KCN Thăng Long) chia sẻ: “Ngoài thời gian làm việc tại công ty tôi còn tranh thủ đi học thêm nghề làm tóc. Bây giờ làm được bao nhiêu, trừ các khoản chi phí đi, còn lại tôi dành dụm để sau này về quê mở salon tóc. Chứ cứ nghĩ, ở thời đại khoa học công nghệ phát triển, máy móc dần dần sẽ thay thế CNLĐ nhất là CNLĐ giản đơn như chúng tôi, nếu không có điều kiện học để nâng cao tay nghề, làm chủ công nghệ thì nên tự tìm cho mình một nghề để mình có thể tự làm chủ cuộc sống của mình. Còn nếu cứ phụ thuộc vào công ty với niềm tin rằng không làm ở công ty này thì chuyển công ty khác, chỉ mất một thời gian đào tạo ngắn là lại làm được việc thì không biết khi không có công ty nào nhận nữa thì sẽ phải làm gì để mưu sinh.”

Suy nghĩ của những công nhân trẻ trên cũng là cách tự mình cơ cấu lại thị trường cho chính mình. Song để thực sự có cái nhìn đúng đắn về cách mạng 4.0 cũng như chuẩn bị sẵn tâm thế đón 4.0 người lao động tự mình không xoay nổi mà cần có sự vào cuộc cuộc của chính quyền, các ngành và đoàn thể.

TS Nguyễn Hữu Dũng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu An sinh xã hội và phát triển hòa nhập cho rằng, bên cạnh việc tiếp tục đẩy mạnh hoạt động hỗ trợ đào tạo nghề, chuyển đổi nghề nghiệp và hỗ trợ kết nối CNLĐ sau khi nghỉ việc tại các KCN - CX với những thị trường lao động mới thì cần có giải pháp tác động để doanh nghiệp phải có trách nhiệm đến cùng đối với người lao động.

Đặc biệt, công đoàn các cấp phải phối hợp với doanh nghiệp, cơ quan quản lý nhà nước về lao động không chỉ bồi dưỡng, nâng cao kiến thức chuyên môn, đào lại nghề mà trước mắt phải tuyên truyền bằng nhiều hình thức để công nhân hiểu và đón nhận cách mạng 4.0. Khi công nhân hiểu được ý nghĩa, những chủ thể chính của cách mạng 4.0 ắt sẽ biết phải làm gì để thích ứng với làn sóng công nghệ mới; thị trường lao động mới.

M.Quý – H.Lê