Lễ hội bị biến tướng

Bài 2: Hiến kế giải quyết vấn nạn ở lễ hội

Làm thế nào để phát triển những giá trị văn hóa dân tộc về đúng bản chất của nó, PV báo LĐTĐ đã có  cuộc trao đổi với nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ.
bai 2 hien ke giai quyet van nan o le hoi Phục dựng lễ hội: Không thể để mất kiểm soát
bai 2 hien ke giai quyet van nan o le hoi “Chuẩn hóa” lễ hội: Khó mấy cũng phải làm!
bai 2 hien ke giai quyet van nan o le hoi Giữ gìn văn hóa lễ hội
bai 2 hien ke giai quyet van nan o le hoi Bài 1: Nạn “cầu, xin, tranh, cướp” bùng phát: Cuồng tín nhiều... quản lý buông
bai 2 hien ke giai quyet van nan o le hoi
Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ.

PV: Theo thống kê của Cục Văn hóa cơ sở (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) hiện nay cả nước có hơn 8.000 lễ hội, trong đó phần lớn là lễ hội dân gian được tổ chức hàng năm. Theo ông có phải là quá nhiều?

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ: 8.000 lễ hội truyền thống xem qua thì tưởng nhiều, nhưng các lễ hội chủ yếu diễn ra trên địa bàn làng. Vậy thử đặt ngược lại vấn đề hiện còn có bao nhiêu làng trên phạm vi cả nước chưa có lễ hội? Chúng ta có trên 10.000 nghìn địa bàn cấp xã, mỗi xã có từ 4 đến hơn 10 làng. Những nơi không có lễ hội, đời sống cộng đồng như thế nào so với nơi có lễ hội. Đó là điều chưa được chú tâm nghiên cứu. Tôi so sánh ở quê tôi, xã có 10 làng, trong đó 6 làng Công giáo lễ Noel rực rỡ sắc màu vui vẻ, 4 làng thuần lương không có một tí lễ hội nào cả, xét về yếu tố tâm linh lòng cũng thấy… nao nao.

bai 2 hien ke giai quyet van nan o le hoi
Tình trạng hỗn loạn, tranh cướp diễn ra trong nhiều lễ hội. Ảnh minh họa.

- Đúng như ông nói, đấy là hội làng, còn những lễ hội mang tính tâm linh cũng đang bị biến tướng? Ông nghĩ sao về vấn đề này?

Giải quyết vấn nạn trên theo tôi cần thiết: Các cấp quản lí nhà nước cần thấu hiểu lễ hội hơn nữa, thấu hiểu cụ thể chứ không ý kiến chung chung. Từ sự thấu hiểu đó mà tổ chức lực lượng chuyên môn có kịch bản, đạo diễn, thể nghiệm cho từng lễ hội. Có người nói, của dân gian thì trả về cho dân gian sao lại đưa chuyên nghiệp vào. Ấy là vì họ không hiểu mối quan hệ khăng khít giữa dân gian và bác học trong lịch sử phát triển văn hóa, phát triển nghệ thuật hoặc thể thao. Họ thường đối lập hai lĩnh vực này một cách định kiến. Chúng ta có lực lượng làm nghệ thuật, thể thao được đào tạo rất tốt từ nhiều nguồn nhưng, trừ những lễ hội hiện đại, họ chưa được huy động, đặt hàng trong những lễ hội cụ thể.

Đặc biệt theo tôi, dừng ngay lập tức việc tổ chức phát ấn có nguy cơ lan tràn để thủ lợi. Những nơi có các hành động hội tranh cướp, nếu gây mất trật tự hoặc trị an, cần tạm thời dừng hành động hội này trong lễ hội. Điều này là cần thiết, cũng như trong nhà đang cơn bỉ cực thì dừng liên hoan khánh tiết lại.

Đồng thời, phân loại các hành động hội dễ gây lôn xộn để đầu tư kịch bản tốt hơn cho từng cái, không nhất thiết phải làm đúng như một ghi chép xưa nào đó: ghi chép đó cũng chỉ phản ánh một lần nhìn, một góc quan sát, một quan niệm của người ghi chép mà thôi. Lễ hội là sự vận động liên tục: tục cướp vợ cổ xưa của người Anh đã biến thành hội thi cõng vợ vượt chướng ngại đầy tinh thần thể thao đó thôi. Với những hành động phản cảm có thể phát triển theo hướng biểu trưng, đậm tính âm nhạc và vũ đạo. Các nghệ sĩ nếu được Bộ Văn hóa thông tin đặt hàng, họ làm việc này rất tốt. Thời nào cũng có thể tạo nên giá trị truyền thống cả. Hôm nay tiếp thu giá trị, phát triển cái chân thiện mĩ để làm truyền thống cho mai sau. Lịch sử văn hóa mãi mãi vận hành như thế.

Câu tục ngữ “Phép vua thua lệ làng” (một thời được ngợi ca), theo tôi thực ra mang tính phản động lịch sử rất nhiều. Từ khi có nhà nước thì chức năng quản lí toàn bộ xã hội của nó được thừa nhận, kể cả vương quyền và thần quyền. Vậy các ban tổ chức lễ hội phải là những người đầu tiên thượng tôn pháp luật, không để sự vụ lợi lấn át pháp luật, ảnh hưởng sức khỏe, tính mạng người dự hội, đồng thời không được làm ảnh hưởng hình ảnh, nhân phẩm Việt, nhân phẩm quốc gia khi những bất cập lan tỏa trên truyền thông đại chúng. Cái này mới là quan trọng.

Lễ hội, thăm viếng chùa chiền, đình, đền, miếu… là nét đẹp văn hóa ngàn đời của dân tộc. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của nền kinh tế, khi đồng tiền trở thành tâm điểm chi phối các mối quan hệ xã hội, không ít người trong số chúng ta cũng muốn làm giàu nhanh chóng. Chính vì thế, những nơi tâm linh vốn lưu giữ giá trị nhân văn tốt đẹp của tiên tổ “bỗng” thành nơi để không ít người dân cầu khấn theo hình thức mê tín, dị đoan với mục đích danh, lợi, tiền tài. Còn về phía các đơn vị tổ chức, không ít nơi lợi dụng lòng tin mù quáng của người dân ra sức “tô vẽ” những điều linh thiêng như phát lộc, cướp lộc, giải hạn.. dẫn đến tình trạng lộn xộn như thời gian qua. Trả đời sống văn hóa tâm linh và các lễ hội về đúng bản chất vốn có, vấn đề tuyên truyền được cho là đóng vai trò quan trọng.

L.H

- Bên cạnh đó, có ý kiến cho rằng việc cướp phết, cướp hoa tre hay treo cổ trâu… làm nên bản sắc, nét riêng độc đáo cho mỗi lễ hội để thu hút đông đảo người dân đến tham quan, cũng là một cách thu lợi nhuận khá lớn từ lễ hội? Ông nhận định sao về vấn đề này?

Đặc sắc văn hóa thì phải giữ gìn, nhưng lợi dụng nét đặc sắc văn hóa thủ lợi cho cá nhân hoặc nhóm, đồng thời ảnh hưởng xấu đến pháp luật hoặc đạo đức thì không được. Tất nhiên, điều này là rất khó. Chặt chẽ như pháp luật mà còn bị lợi dụng thì huống hồ là lễ hội. Tuy khó nhưng vẫn phải bền bỉ làm để có một lễ hội tốt đẹp hơn cho cuộc sống, cho đất nước.

- Vậy chúng ta nên nhìn nhận, tiếp cận các lễ hội văn hóa dân gian nào để giữ gìn, phát huy được bản chất tốt đẹp của nó?

Cách nhìn nhận là: Lễ hội là một thực thể phong phú, phức tạp và luôn luôn biến đổi qua thời gian và không gian, lễ hội chứa đựng các bản sắc văn hóa, là cái cần giữ gìn cho một thế giới đa dạng các bản sắc, lễ hội cố kết con người lại với tính cộng đồng và niềm hứng khởi chung cao (người vào nhà hát ít hơn người đi hành hương), với lễ hội, thời điểm nào, nếu tạo ra các giá trị thì đồng thời tạo ra truyền thống trong dòng chảy của nó, chứ không phải cứ xưa mới là tốt đẹp.

- Mỗi lễ hội có hàng trăm nghìn người tham gia, tận dụng lễ hội để truyền bá văn hóa dân gian cho người dân và du khách nước ngoài thế nào để hiệu quả?

Phim Hàn Quốc trước 1990 không có tên trên “bản đồ” điện ảnh thế giới. Ngày nay nó trưng diện cho nhân loại một hình ảnh Hàn Quốc đẹp đẽ, nhân văn. Tai sao vậy nhỉ? Liệu các nhà quản lí lễ hội có đặt mục tiêu, không chỉ cho dân vui, dân hạnh phúc mà qua lễ hội, một hình ảnh Việt, từ cuộc sống đến nhân phẩm, được thế giới hiểu biết và tôn trọng không?

Phát triển giá trị tốt đẹp, truyền thống giá trị đó bằng nhiều phương tiện là điều chúng ta đủ sức làm được. Vấn đề là tư duy, cách làm, nhiệt tâm, tầm nhìn, đức hi sinh vì quyền lợi chung của những người ăn lương làm công tác quản lí.

Xin cảm ơn ông và kính chúc ông sức khỏe!

Phương Bùi

Có thể bạn quan tâm

Nên xem

Sản xuất công nghiệp quý I/2024 tiếp tục đà tăng trưởng mạnh

Sản xuất công nghiệp quý I/2024 tiếp tục đà tăng trưởng mạnh

(LĐTĐ) Tiếp tục đà tăng trưởng từ cuối năm 2023, quý I/2024, sản xuất công nghiệp trong ước tính tăng 6,18% so với cùng kỳ năm trước (cùng kỳ năm trước giảm 0,73%), đóng góp 2,02 điểm phần trăm vào mức tăng tổng giá trị tăng thêm của toàn nền kinh tế. Qua đó, đưa tổng sản phẩm trong nước (GDP) quý I/2024 ước tính tăng 5,66% so với cùng kỳ.
Vì sao đề xuất doanh nghiệp tự quyết định giá xăng dầu?

Vì sao đề xuất doanh nghiệp tự quyết định giá xăng dầu?

(LĐTĐ) “Nhà nước có vai trò điều tiết, đưa ra công thức, trên công thức đó doanh nghiệp tự tính toán trên cơ sở các chi phí thực tế để đưa ra mức giá phù hợp, nhưng không vượt giá trần”, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân chia sẻ về đề xuất để doanh nghiệp tự quyết định giá xăng dầu.
LĐLĐ Thành phố Hà Nội và LĐLĐ Thành phố Hồ Chí Minh trao đổi kinh nghiệm triển khai công tác công đoàn

LĐLĐ Thành phố Hà Nội và LĐLĐ Thành phố Hồ Chí Minh trao đổi kinh nghiệm triển khai công tác công đoàn

(LĐTĐ) Ngày 29/3, Đoàn công tác của Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) Thành phố Hà Nội do đồng chí Phạm Quang Thanh - Ủy viên Đoàn Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam, Thành ủy viên, Chủ tịch LĐLĐ Thành phố Hà Nội làm trưởng đoàn đã đến thăm, học tập, trao đổi kinh nghiệm công tác Công đoàn với LĐLĐ Thành phố Hồ Chí Minh.
Khẩn trương hoàn chỉnh Quy hoạch Thủ đô để trình Bộ Chính trị và Thủ tướng Chính phủ

Khẩn trương hoàn chỉnh Quy hoạch Thủ đô để trình Bộ Chính trị và Thủ tướng Chính phủ

(LĐTĐ) Chiều 29/3, sau một ngày làm việc khẩn trương, tập trung, nghiêm túc, dân chủ và hiệu quả, kỳ họp chuyên đề - kỳ họp thứ 15 Hội đồng nhân dân (HĐND) Thành phố đã hoàn thành toàn bộ nội dung, chương trình đề ra và thành công tốt đẹp.
Hà Nội: Ban hành 27 danh mục dịch vụ sự nghiệp công lĩnh vực khoa học và công nghệ

Hà Nội: Ban hành 27 danh mục dịch vụ sự nghiệp công lĩnh vực khoa học và công nghệ

(LĐTĐ) Chiều 29/3, Hội đồng nhân dân (HĐND) thành phố Hà Nội đã thông qua Nghị quyết Ban hành danh mục dịch vụ sự nghiệp công sử dụng ngân sách Nhà nước trong lĩnh vực khoa học và công nghệ (KH&CN) của thành phố Hà Nội.
Nhiều tồn tại trong hoạt động đấu thầu tại Thành phố Hồ Chí Minh

Nhiều tồn tại trong hoạt động đấu thầu tại Thành phố Hồ Chí Minh

(LĐTĐ) Trong Báo cáo 1504 gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ủy ban nhân dân (UBND) Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) đã chỉ rõ nhiều tồn tại, hạn chế trong công tác đấu thầu trên địa bàn Thành phố trong năm 2023.
Giao ông Nguyễn Đình Hưng phụ trách, điều hành Sở Y tế Hà Nội

Giao ông Nguyễn Đình Hưng phụ trách, điều hành Sở Y tế Hà Nội

(LĐTĐ) Chủ tịch Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh giao ông Nguyễn Đình Hưng, Phó Giám đốc Sở Y tế thành phố Hà Nội phụ trách, điều hành Sở Y tế sau khi bà Trần Thị Nhị Hà được điều động đến nhận công tác tại Ban Dân nguyện, thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Tin khác

Sắp ra mắt 2 bộ phim hoạt hình về Chiến thắng Điện Biên Phủ

Sắp ra mắt 2 bộ phim hoạt hình về Chiến thắng Điện Biên Phủ

(LĐTĐ) Hãng Phim hoạt hình Việt Nam đang hoàn thành những công đoạn cuối cùng cho 2 bộ phim hoạt hình cắt giấy "Lời hứa Điện Biên" và "Chiếc xe thồ Điện Biên".
Đêm rơi về phố

Đêm rơi về phố

(LĐTĐ) Đêm giữa phố. Ánh sáng vàng vọt hắt bóng lên những tấm lưng gầy bên những gánh hàng rong. Thứ ánh sáng phiêu linh kì diệu có thể che đi ít nhiều những vết xước, vết hằn từ những mảnh đời thinh lặng. Ta chạy xe qua phố, lướt qua từng mảnh phố, mảnh đời, bỗng thấy vai mình nằng nặng, thấy tim mình chật chội giữa quên nhớ hằn in.
Xây dựng văn minh đô thị từ cơ sở

Xây dựng văn minh đô thị từ cơ sở

(LĐTĐ) Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự tham gia tích cực của các cấp, các ngành và cộng đồng dân cư, việc xây dựng nếp sống văn hóa, văn minh đô thị được duy trì thường xuyên, liên tục, giúp diện mạo đô thị Thủ đô ngày càng “Xanh - Văn minh - Hiện đại”.
Ưu tiên nguồn lực cho phát triển văn hóa

Ưu tiên nguồn lực cho phát triển văn hóa

(LĐTĐ) Việc bảo vệ và phát triển văn hóa Thủ đô phải xứng tầm với truyền thống nghìn năm Thăng Long - Hà Nội; xây dựng Hà Nội là trung tâm hội tụ, kết tinh văn hóa của cả nước; xây dựng văn hóa người Hà Nội hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình, văn minh, tiêu biểu cho văn hóa, lương tri và phẩm giá con người Việt Nam.
Phát huy giá trị di sản trong phát triển kinh tế - xã hội

Phát huy giá trị di sản trong phát triển kinh tế - xã hội

(LĐTĐ) Trước đây, nhiều người luôn nhận định, kinh phí để bảo tồn, trùng tu, gìn giữ di sản là con số không nhỏ, tức là di sản chỉ… tiêu tiền. Thế nhưng, giờ đây khái niệm ấy đã dần thay đổi, bởi di sản chính là một “mỏ vàng” nếu như biết khai thác đúng và trúng. Phóng viên Báo Lao động Thủ đô đã có cuộc trao đổi với Tiến sĩ (TS) Lê Thị Việt Hà, giảng viên bộ môn Văn hóa doanh nghiệp, Viện Quản trị kinh doanh, Trường Đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội) xoay quanh vấn đề này.
Làng nghề gốm Bát Tràng chuẩn bị sẵn sàng vào hội

Làng nghề gốm Bát Tràng chuẩn bị sẵn sàng vào hội

(LĐTĐ) Ngày 22/3, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội đã tổ chức đoàn kiểm tra công tác tổ chức Lễ hội truyền thống làng nghề Bát Tràng (Gia Lâm, Hà Nội).
Chén trà xuân

Chén trà xuân

(LĐTĐ) Giữa những ngày xuân. Mưa bụi rắc đầy trên hoa lá. Mùi hương hoa hồng quế phả vào cái lành lạnh của đất trời. Bỗng thèm một chén trà ủ ấm tay. Thèm cảm giác hương trà thoảng trên cánh mũi dìu dịu.
Nữ hoạ sĩ vẽ tranh bằng...điều khiển

Nữ hoạ sĩ vẽ tranh bằng...điều khiển

(LĐTĐ) Gần 2 năm theo đuổi bộ môn vẽ tranh thực tế ảo, chỉ với kính thực tế ảo và hai tay cầm điều khiển, chị Đặng Thị Minh Hằng (TP.HCM) đã có nhiều tác phẩm nghệ thuật đặc sắc trong không gian ba chiều giả lập.
Khám phá văn hóa đặc sắc từ “Tết Novruz” của đất nước Azerbaijan

Khám phá văn hóa đặc sắc từ “Tết Novruz” của đất nước Azerbaijan

(LĐTĐ) Lễ hội “Tết Novruz” có nhiều điểm tương đồng với ngày Tết cổ truyền của Việt Nam, tôn vinh các giá trị truyền thống gia đình và biết ơn thiên nhiên.
Hà Nội: Tổ chức hoạt động kỷ niệm Ngày Quốc tế Hạnh phúc 20/3

Hà Nội: Tổ chức hoạt động kỷ niệm Ngày Quốc tế Hạnh phúc 20/3

(LĐTĐ) Ngày 19/3, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội tổ chức Hội nghị nói chuyện chuyên đề “Tư tưởng Hồ Chí Minh về hạnh phúc” và Trưng bày, giới thiệu sách với chủ đề “Hạnh phúc cho mọi người”.
Xem thêm
Phiên bản di động